Μια «εκρηκτική» βόμβα

Τo μόνο λογικό συμπέρασμα που θα μπορούσε να προκύψει από την ανεύρεση της βόμβας στο βενζινάδικο της οδού Μοναστηρίου στη Θεσσαλονίκη είναι ότι πριν από 70 χρόνια, στο τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ο συγκεκριμένος χώρος –λιγότερο από 3 χιλιόμετρα από την πλατεία Αριστοτέλους– ήταν εκτός κατοικημένης Θεσσαλονίκης.

Όμως για τους Θεσσαλονικείς που θυμούνται την ευρεία ανοικοδόμηση της δεκαετίας του ’60, η ανεύρεση βομβών που δεν είχαν σκάσει ήταν κάτι πολύ συνηθισμένο. Τις περισσότερες φορές βρίσκονταν στη θεμελίωση νέων πολυκατοικιών και η απομάκρυνσή τους γινόταν χωρίς καν το τελετουργικό της εξουδετέρωσης ναρκών και βομβών κάτω από την επιφάνεια της γης, για την οποία το 1954 δημιουργήθηκε ειδική μονάδα του στρατού. Η Μονάδα Εκκαθάρισης Ναρκοπεδίων Ξηράς (ΤΕΝΞ), ένα τάγμα που στα 62 χρόνια της ύπαρξής του έχει εξουδετερώσει περίπου 420.000 νάρκες και 855.000 κάθε είδους πυρομαχικά, χωρίς να συμπεριλαμβάνεται ο ναρκοθετημένος από τον εμφύλιο Γράμμος.

Σύμφωνα με στοιχεία που δίνει το Γενικό Επιτελείο Στρατού (ΓΕΣ) για τη δραστηριότητα του ΤΕΝΞ:

• Μόνο κατά την εκσκαφή για την κατασκευή του αγωγού ΤΑΡ βρέθηκαν και εξουδετερώθηκαν 23.000 βλήματα διαφόρων διαμετρημάτων.
• Στο στρατόπεδο Γκόνου, δίπλα στις φυλακές Διαβατών, που παραχωρήθηκε στην κατασκευάστρια κοινοπραξία του αγωγού, βρέθηκαν και καταστράφηκαν τόνοι πυρομαχικών από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
• Η διαπλάτυνση του διαδρόμου προσγείωσης του αεροδρομίου «Μακεδονία», που έχει ξεκινήσει από το 2005 χωρίς να έχει ολοκληρωθεί ακόμη, έφερε στο φως 14 ενεργές βόμβες αεροπορίας από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Η τελευταία τέτοια εξουδετέρωση πέρασε πολύ χαμηλά στις ειδήσεις της 5ης Αυγούστου 2016, όταν απλώς μάθαμε ότι έγινε ελεγχόμενη έκρηξη δύο βομβών του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, οι οποίες βρέθηκαν κατά τη διάρκεια εργασιών στο αεροδρόμιο «Μακεδονία». Η επιχείρηση έγινε από τις 3 έως τις 6 το πρωί στον χώρο του αεροδρομίου και η μόνη αναστάτωση της καθημερινότητας ήταν ότι έκλεισαν και τα δύο ρεύματα της οδού Θεσσαλονίκης-Μηχανιώνας για περίπου 5 χιλιόμετρα, από τη διασταύρωση αεροδρομίου έως τη διασταύρωση της Καρδίας.

Η προηγούμενη παρόμοια περίπτωση ήταν στις 27 Ιουνίου 2014, όταν πάλι στο αεροδρόμιο είχε βρεθεί μία βόμβα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου περίπου 250 κιλών, που περιείχε εκρηκτική ύλη 79 κιλών ΤΝΤ και η οποία επίσης απενεργοποιήθηκε ξημερώματα, την ώρα που δεν εκτελούνταν πτήσεις, με τη μέθοδο της καύσης και όχι της ελεγχόμενης έκρηξης, προκειμένου να μην προκληθούν ζημιές στις πίστες του αεροδρομίου. Διά παν ενδεχόμενο το ΤΕΝΞ είχε δημιουργήσει ειδικό ανάχωμα, προκειμένου να προστατευτεί ο περιβάλλων χώρος από πιθανή έκρηξη, αλλά απεδείχθη αχρείαστο.

Η διαχείριση της βόμβας στο βενζινάδικο του Κορδελιού ήταν διαφορετική σε σχέση με τις προηγούμενες περιπτώσεις. Αν και –παρά τις περί του αντιθέτου δηλώσεις της αντιπεριφερειάρχου Βούλας Πατουλίδου– δεν είναι η πρώτη σε κατοικημένη περιοχή. Εξουδετερώσεις εκρηκτικών έχουν γίνει στο χωριό Μαρίνα της Φλώρινας, απ’ όπου απομάκρυναν 2.875 βλήματα πυροβολικού 65 χιλιοστών, γαλλικής κατασκευής από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ενώ το 2006 μαθητές σε σχολείο της Περαίας είχαν βρει μία βόμβα, η οποία επίσης εξουδετερώθηκε χωρίς αναστάτωση – τουλάχιστον τέτοιας έκτασης.

Αύριο, Κυριακή, για την εξουδετέρωση της βόμβας στο Κορδελιό θα γίνει κάτι παρόμοιο, όπως έχει εξηγήσει ο εκπρόσωπος Τύπου του ΓΕΣ Νίκος Φανιός: Την επιχείρηση θα αναλάβει τριμελής ομάδα στρατιωτικών από το ΤΕΝΞ, η οποία θα αφαιρέσει αρχικά τον πυροκροτητή –η εκρηκτική ύλη υπολογίζεται σε περίπου 150 κιλά– και στη συνέχεια η βόμβα θα μεταφερθεί με όχημα του στρατού στο πεδίο βολής του Ασκού Προφήτη, προκειμένου να γίνει ελεγχόμενη έκρηξη.

Η διαφορά σε σχέση με τις προηγούμενες παρόμοιες επιχειρήσεις είναι ότι αυτή γίνεται με την επιχειρησιακή ευθύνη του ΤΕΝΞ, αλλά για πρώτη φορά με πολιτική ευθύνη της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, η οποία πήρε την απόφαση για την εκκένωση της περιοχής και την απομάκρυνση δεκάδων χιλιάδων ανθρώπων από τα σπίτια τους. Οι δύο εμπλεκόμενοι δήμοι ως κοντινοί, ο Δήμος Κορδελιού-Ευόσμου και ο Δήμος Αμπελοκήπων-Μενεμένης, έχουν μαζί συνολικό πληθυσμό περίπου 300.000 κατοίκων.

Στην αρχή η ακτίνα κινδύνου υπολογίστηκε σε 2 χιλιόμετρα, δηλαδή εμβαδόν 12,5 τ.χλμ. και πληθυσμό 72.000 ανθρώπων, περίπου το 1/4 του πληθυσμού των δύο δήμων. Μετά η ακτίνα κινδύνου μειώθηκε από τα 2 χιλιόμετρα στα 1.900 μέτρα και αυτό αφαίρεσε 1 τ.χλμ. από το εμβαδόν (δηλαδή 11,5 τ.χλμ., 25 φορές το Βατικανό) και περίπου 22.000 άτομα από τους υποχρεούμενους σε απομάκρυνση, που πλέον ανέρχονται σε 50.000 άτομα.

«Δεν υπάρχει κανένα θέμα προαιρετικής μετακίνησης των πολιτών. Πρόθυμοι ή απρόθυμοι, δεν έχει σημασία, η περιοχή εκκενώνεται προληπτικά και υποχρεωτικά. Η αστυνομία έχει λάβει όλα τα απαιτούμενα μέτρα για να μην παραμείνει κανένας κάτοικος εντός της περιμέτρου των 1.900 μέτρων και να αποτραπούν τυχόν κρούσματα κλοπών και διαρρήξεων» δήλωσε η κ. Πατουλίδου.

Ουσιαστικά πρόκειται για μία πρωτοφανή επιχείρηση για τη Θεσσαλονίκη, και όχι μόνο, η οποία απαιτεί εκκένωση μεγάλου μέρους του πληθυσμού μέσα σε δύο ώρες, από τις 7 έως τις 9 το πρωί, με απόλυτο συντονισμό δεκάδων υπηρεσιών και επιχειρήσεων και κινητοποίηση υπηρεσιακού μηχανισμού χιλιάδων ανθρώπων.

Έτσι:

• Όσοι διαθέτουν δικό τους μεταφορικό μέσο μπορούν να απομακρυνθούν με αυτό.
• Όσοι δεν έχουν θα μεταφερθούν δωρεάν με λεωφορεία ΟΑΣΘ και ΚΤΕΛ σε ειδικούς χώρους των Δήμων Ευόσμου-Κορδελιού, Αμπελοκήπων-Μενεμένης και Δέλτα.
• Όσοι έχουν προβλήματα υγείας θα απομακρυνθούν από το ΕΚΑΒ, το οποίο πρέπει να ενημερώσουν οι ίδιοι (άγνωστο πόσα οχήματα μπορεί να διαθέσει).
• Τα ΑμεΑ (μόνο στον Δήμο Αμπελοκήπων-Μενεμένης είναι 400) θα μεταφερθούν με δύο ειδικά οχήματα του Δήμου Κορδελιού-Ευόσμου (θα πρέπει να επικοινωνήσουν οι ίδιοι).
• Τα Ελληνικά Πετρέλαια θα διαθέσουν 10 λεωφορεία για τους υπαλλήλους τους.
• ΔΕΗ, ΕΥΑΘ, περιφέρεια, δήμοι και άλλες υπηρεσίες και οργανισμοί έχουν θέσει το προσωπικό τους σε ετοιμότητα.
• Η αστυνομία είναι σε επιφυλακή.

«Εκείνο που απευχόμαστε είναι ο πανικός, γιατί αυτοί που οργανώνουν το εγχείρημα θέλουν να κάνουν την καλύτερη δυνατή δουλειά» είπε η κ. Πατουλίδου, αλλά ήδη τα πρώτα οργανωτικά κενά έχουν βγει στην επιφάνεια. Όπως έγινε γνωστό από ανακοίνωση του Δήμου Δέλτα, την Πέμπτη, δεν είχε αποφασιστεί πού θα εγκατασταθεί το επιχειρησιακό κέντρο. «Την ημέρα της επιχείρησης απενεργοποίησης της βόμβας θα είμαστε από το πρωί στο… πόδι και σε απόλυτο συντονισμό με το επιχειρησιακό κέντρο, όπου αυτό εγκατασταθεί, ώστε να πετύχουμε το καλύτερο δυνατό» ανέφερε ο δήμαρχος Δέλτα Μίμης Φωτόπουλος.

Είναι προφανές ότι η διαχείριση της εκκένωσης μπορεί να αποδειχθεί πιο «εκρηκτική» από την ίδια τη βόμβα.