Ζάχαρη: Μια γλυκόπικρη ιστορία - Free Sunday
Ζάχαρη: Μια γλυκόπικρη ιστορία

Ζάχαρη: Μια γλυκόπικρη ιστορία

Τον Δεκέμβριο του 2016 ο συγγραφέας Γκάρι Τομπς στο βιβλίο του «Η υπόθεση κατά της ζάχαρης» φτάνει στο σημείο να συγκρίνει τις βλαβερές συνέπειές της με αυτές του καπνίσματος. Η αλήθεια είναι ότι η ζάχαρη, που κάποτε ήταν είδος πολυτελείας, σήμερα βρίσκεται σε κάθε επεξεργασμένη τροφή, αλλά και στα αναψυκτικά. Δικαιολογημένα, λοιπόν, έχει μπει στο στόχαστρο και θεωρείται ότι ευθύνεται εν πολλοίς για σοβαρά προβλήματα υγείας. Είναι, όμως, έτσι;

Η ζάχαρη από μόνη της δεν προκαλεί προβλήματα

Ο Γκάρι Τομπς στο βιβλίο του υποστηρίζει ότι η ζάχαρη, εκτός από διαβήτη και παχυσαρκία, ευθύνεται επίσης για την υπέρταση, για καρδιαγγειακά προβλήματα, για καρκίνο, ακόμη και για το Αλτσχάιμερ, και τη χαρακτηρίζει τον βασικό μας εχθρό. Σε αυτή τη «συνωμοσία» εμπλέκει, εκτός από τη βιομηχανία της ζάχαρης, επιστήμονες αλλά και διατροφολόγους, «οι οποίοι αποκρύπτουν την αλήθεια».

«Δεν μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι η μεγάλη κατανάλωση ζάχαρης θα δημιουργήσει προβλήματα υγείας σε ένα άτομο χωρίς να συνυπάρχουν κι άλλοι παράγοντες κινδύνου» διαβεβαιώνει στην FS η Ευρίκλεια Χούπη, κλινική διαιτολόγος - διατροφολόγος.

«Είναι πολλές οι έρευνες όπου η ζάχαρη έχει συσχετιστεί με διαβήτη, παχυσαρκία, αλλά και καρδιαγγειακές παθήσεις. Σε καμία περίπτωση όμως δεν ευθύνεται αποκλειστικά η κατανάλωση ζάχαρης γι’ αυτές τις παθήσεις. Μπορούμε να πούμε ότι είναι ένα “λιθαράκι” το οποίο θα αυξήσει τις πιθανότητες εμφάνισης της νόσου στο μέλλον. Γι’ αυτόν τον λόγο δεν μπορούμε να ισχυριστούμε ότι ένα πρόβλημα υγείας οφείλεται αποκλειστικά και μόνο στην κατανάλωση ζάχαρης».

Είναι εθιστική η ζάχαρη;

Το 2014 στην ταινία της «Sugar Blues» η Τσέχα σκηνοθέτις Αντρέα Κουλκόβα υποστήριζε ότι η ζάχαρη είναι εθιστική, αφού διαπίστωσε τον εθισμό της όταν ήταν έγκυος και διαγνώστηκε με διαβήτη. «Είμαστε προγραμματισμένοι να αναζητάμε γλυκές τροφές, μια και η γλυκόζη είναι η τροφή του εγκεφάλου, δηλαδή το καύσιμο που χρησιμοποιεί ο εγκέφαλός μας για να παράγει έργο και να αποκτήσουμε ενέργεια» τονίζει η κ. Χούπη.

«Όταν καταναλώνουμε κάτι ευχάριστο, παράγεται αυτόματα ντοπαμίνη, η οποία είναι ένας νευροδιαβιβαστής που προκαλεί ευχαρίστηση αλλά και εγρήγορση στο σώμα μας. Η υπέρμετρη κατανάλωση γλυκών έχει ως αποτέλεσμα να υπερπαράγεται η ντοπαμίνη και ο οργανισμός μας να αποκτά ανοχή, θέλει δηλαδή να την παράγει όλο και περισσότερο, για να μας ευχαριστήσει. Υπό αυτή την έννοια, θα μπορούσαμε να πούμε ότι η ζάχαρη είναι κατά κάποιον τρόπο εθιστική για τον άνθρωπο. Παρ’ όλα αυτά, ο εθισμός σε διάφορα τρόφιμα είναι υπό μελέτη. Σίγουρα πρέπει να συνυπολογιστεί και ο ψυχολογικός παράγοντας σε αυτό».

Όσο για το αν μπορούμε να την αντικαταστήσουμε, η απάντηση είναι θετική, ωστόσο υπάρχουν προϋποθέσεις. Κάτι που αγνοεί αρκετός κόσμος είναι ότι η ζάχαρη είναι το καύσιμο του οργανισμού μας και δίνει ενέργεια στην καθημερινότητά μας. Το ζητούμενο είναι το είδος του καυσίμου που θα επιλέξουμε. «Η ζάχαρη θα μπορούσε να αντικατασταθεί με φρούτα, τα οποία περιέχουν απλά σάκχαρα» εξηγεί η κ. Χούπη.

«Θα ήταν λάθος όμως να απαγορεύσουμε τελείως τα γλυκά σε ένα άτομο το οποίο είναι εθισμένο σε αυτά. Σε περίπτωση που συμβεί αυτό, είναι σχεδόν βέβαιο ότι αυτό το άτομο θα ξεσπάσει κάποια στιγμή στη ζωή του, με αποτέλεσμα να καταναλώσει υπέρογκη ποσότητα ζάχαρης. Ούτως ή άλλως, δεν μπορούμε να καταργήσουμε τη ζάχαρη από τη ζωή μας, γιατί ζούμε σε έναν κόσμο όπου σε πάρα πολλά τρόφιμα υπάρχει η κρυμμένη ζάχαρη. Η λύση, λοιπόν, είναι μία: μέτρον άριστον. Σε όλα πρέπει να υπάρχει ένα μέτρο. Δεν βγάζουμε τη ζάχαρη από τη ζωή μας, αλλά πρέπει να κρατάμε μια ισορροπία. Για παράδειγμα, θα μπορούσε σταδιακά ένα άτομο να μειώσει τη ζάχαρη στον καφέ ή να μειώσει και την κατανάλωση μικρών γλυκών και σνακ. Επίσης, μπορεί να δοκιμάσει να φτιάξει μόνος του γλυκά ή κέικ,τα οποία αντί για ζάχαρη μπορούν να περιέχουν γλυκά φρούτα και λαχανικά, όπως παντζάρι ή μπανάνα, σε συνδυασμό με το κακάο».

Φυσικά υπάρχουν όρια τα οποία μπορούν να μας κατατοπίσουν σχετικά με το πόση ζάχαρη μπορούμε να καταναλώνουμε καθημερινά. «Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας συστήνει τη μείωση της κατανάλωσης των πρόσθετων σακχάρων σε 10% της ημερήσιας πρόσληψης. Επίσης επισημαίνεται ότι η μείωση στο 5% μπορεί να προσφέρει πολλά οφέλη στην υγεία μας» σημειώνει η κ. Χούπη.

Αυξάνονται οι πολέμιοι της ζάχαρης

Η Αντρέα Κουλκόβα στο «Sugar Blues», ψάχνοντας για προϊόντα χωρίς ζάχαρη, κατέληξε να ταξιδεύει για πέντε χρόνια σε πέντε ηπείρους. Στο ταξίδι αυτό συγκέντρωσε μεταξύ άλλων και στοιχεία για τη γιγάντωση της ζαχαροβιομηχανίας και τις επιπτώσεις της ζάχαρης στην υγεία. Το 2014 στο ντοκιμαντέρ «Fed Up» η σκηνοθέτις Στέφανι Σέχτινγκ εξέταζε τα αίτια και τις επιπτώσεις της παιδικής παχυσαρκίας στις Ηνωμένες Πολιτείες και εστίαζε στην ευθύνη της βιομηχανίας τροφίμων.

Η ταινία υποστήριζε πως ο διαβήτης, η υψηλή αρτηριακή πίεση και οι καρδιακές παθήσεις χτυπούν όλο και περισσότερους εφήβους. Από το 2015 η εταιρεία παραγωγής Disney έχει διακόψει τη διαφήμιση ανθυγιεινών διατροφικών σκευασμάτων και δεν δέχεται κανενός είδους διαφημιστικό υλικό που προωθεί παχυντικά προϊόντα, κίνηση την οποία η Μισέλ Ομπάμα είχε χαρακτηρίσει «σημαντικότατη στροφή για την υγεία των παιδιών».

Μάλιστα η πρώην πρώτη κυρία των ΗΠΑ ενεπλάκη ενεργά στην εκστρατεία κατά της παιδικής παχυσαρκίας. Στα παραπάνω έρχονται να προστεθούν και τα λεγόμενα «κινήματα κατά της ζάχαρης», που προσπαθούν να μας πείσουν να βγάλουμε τη ζάχαρη από τη ζωή μας. Μήπως τελικά όμως είναι ένας μύθος από τις βιομηχανίες τροφίμων για να πλασάρουν άλλα τρόφιμα με άλλα γλυκαντικά; «Αυτό είναι ένα πεδίο το οποίο έχει μεγάλο ερευνητικό ενδιαφέρον και σίγουρα στο μέλλον θα υπάρξουν πολλές και χρήσιμες απαντήσεις» εκτιμά η κ. Χούπη. «Από τη στιγμή που η γλυκιά γεύση είναι αυτή που προκαλεί εθιστικές συμπεριφορές, πολλοί ερευνητές υποθέτουν ότι την ίδια συμπεριφορά μπορεί να προκαλέσουν και άλλα γλυκαντικά».

Πάντως, το 2015 ο ηθοποιός Ντέιμον Γκάμο στην ταινία του με τίτλο «That Sugar Film» αναφέρθηκε στις επιπτώσεις που είχε για τον οργανισμό του η αποχή από την επεξεργασμένη ζάχαρη για τρία χρόνια. Παρ’ ότι το διαιτολόγιό του περιλάμβανε δημητριακά, χυμούς, μπάρες δημητριακών και γιαούρτι με χαμηλά λιπαρά, δημιουργήθηκαν σοβαρά προβλήματα στο συκώτι του. Όπως είχε αναφέρει στον «Guardian», ήθελε να διαπιστώσει τι συμβαίνει με τα προϊόντα που στη συσκευασία τους έχουν ηλιοβασιλέματα και λέξεις όπως «μητέρα φύση».

Αυτά που επηρεάστηκαν περισσότερο ήταν η διάθεσή του, η σκέψη του και η δυνατότητα να συγκεντρώνεται. Ωστόσο κι εκείνος, όπως ο Τομπς, είχε συγκρίνει την επιδημία της ζάχαρης με τον εθισμό στη νικοτίνη.