Καταυλισμός προσφύγων σε υγρότοπο μεγάλης περιβαλλοντικής σημασίας;

Ανταποκρίθηκε έτσι στην κυβερνητική πρόταση προς τους δήμους (16/3/2016) να υποδείξουν χώρους που θα μπορούσαν να φιλοξενήσουν πρόσφυγες.

Ο συγκεκριμένος χώρος θα προταθεί στην Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, ώστε να δημιουργηθεί εκεί ένα κέντρο φιλοξενίας για τους πρόσφυγες που θα προέρχονται από τα hot spots και θα παραμένουν μέχρι τη μεταφορά τους στις ευρωπαϊκές χώρες υποδοχής. Σύμφωνα με τον σχεδιασμό, θα αρχίσουν άμεσα εργασίες εξυγίανσης του εδάφους (αποστράγγιση, επιχωματώσεις κ.λπ.) και δημιουργία υποδομών, ώστε να μπορούν να φιλοξενούνται 800 πρόσφυγες, ενώ θα εργάζονται εκεί 200-250 άτομα της Ύπατης Αρμοστείας. Υπονοείται ότι ο καταυλισμός θα έχει τις απαιτούμενες υποδομές υγιεινής και θα παρέχει ένα αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης. Υπάρχει πρόβλεψη 20 εκατ. ευρώ για την επένδυση. Ο χώρος που απαιτείται αφορά 300 στρέμματα. Αυτά λένε ως τώρα οι πληροφορίες, οι οποίες προέρχονται από αξιόπιστη πηγή, αλλά χρειάζονται επιβεβαίωση.

Ενόψει αυτής της προοπτικής, ο δήμαρχος Θερμαϊκού αντέδρασε έντονα, προβάλλοντας όμως έωλα επιχειρήματα, π.χ. ότι ο καταυλισμός θα βλάψει τον τουρισμό, θα αναστείλει την ανάπτυξη της περιοχής κ.λπ. Χωρίς να προτείνει ο ίδιος κάποια συγκεκριμένη εναλλακτική λύση, στα όρια του Δήμου Θερμαϊκού, για τη δημιουργία του καταυλισμού προσφύγων, παρόλο που ο δήμος διαθέτει μεγάλες εκτάσεις που θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν γι’ αυτό τον σκοπό.

Ωστόσο, η επιλογή της συγκεκριμένης περιοχής είναι ατυχής. Και αυτό γιατί τα Τσαΐρια είναι ένας σημαντικός περιαστικός υγρότοπος της Θεσσαλονίκης, καλυμμένος με νερό 8-9 μήνες τον χρόνο, στον οποίο απαιτούνται να γίνουν έργα «εξυγίανσης» (αποστράγγιση, επιχωματώσεις κ.λπ.) μεγάλης έκτασης, ώστε να μπορέσει να χρησιμοποιηθεί για τον συγκεκριμένο σκοπό. Μόνο που η λέξη «εξυγίανση» εδώ ισοδυναμεί με τη λέξη «περιβαλλοντική καταστροφή». Ακριβώς αυτό που θα συμβεί αν ποτέ υλοποιηθούν οι «αναπτυξιακές» ιδέες που υποστηρίζει η δημοτική αρχή του Δήμου Θερμαϊκού.

Η περιοχή για την οποία συζητάμε είναι ό,τι έχει απομείνει από τον παλιό μεγάλο υγρότοπο που «έκοψε» στα δύο η κατασκευή του αεροδρομίου «Μακεδονία». 

Σήμερα υπάρχουν δύο υγροτοπικές εκτάσεις, δυτικά και ανατολικά του αεροδρομίου. Τα Τσαΐρια αντιμετωπίζονται ως λασπότοπος, που μπαζώνεται συστηματικά με παράνομη εναπόθεση μπάζων και πάσης φύσεως σκουπιδιών. Ωστόσο, παρατηρείται σημαντική υγροσκοπική βλάστηση και διαμένουν εκεί ή φιλοξενούνται εποχικά διάφορα υδρόβια, παρυδάτια και αρπακτικά είδη. Πρόκειται για έναν από τους τελευταίους παράκτιους υγρότοπους που έχουν απομείνει στον Νομό Θεσσαλονίκης (άλλοι είναι το Δέλτα Αξιού-Γαλλικού και εκτάσεις στην Επανομή), με μεγάλη περιβαλλοντική σημασία, στον οποίο θα έπρεπε να υλοποιούνται ήδη προγράμματα ανόρθωσής του, διατήρησης της βιοποικιλότητας και αξιοποίησής του ως ανοιχτού χώρου αναψυχής. 

Με άλλα λόγια, τα Τσαΐρια είναι σημαντικός περιβαλλοντικός (αλλά όχι μόνο) πλούτος για την ανατολική ακτή του Θερμαϊκού, ο οποίος θα καταστραφεί μέσω της αποστράγγισης-επιχωμάτωσης, την οποία θα ακολουθήσουν σε δεύτερο χρόνο «επενδυτικές αξιοποιήσεις»: Σε αυτή την προοπτική, αν η τωρινή πρόταση είναι πιθανόν απόρροια άγνοιας και έλλειψης στοιχειώδους περιβαλλοντικής ευαισθησίας, αποτελεί χρυσή ευκαιρία, λόγω της ευαισθησίας απέναντι στο προσφυγικό πρόβλημα, για μελλοντικές χρυσοφόρες επενδύσεις οι οποίες σε άλλη περίπτωση θα αντιμετώπιζαν μεγάλες δυσκολίες υλοποίησης.

Δεν χρειάζεται να τονιστεί πόσο σημαντικό θα ήταν αν συνέβαλε η τοπική αυτοδιοίκηση με συγκεκριμένες προτάσεις στην αντιμετώπιση του προβλήματος εξεύρεσης ή δημιουργίας χώρων για τη φιλοξενία των προσφύγων, με θεσμικό τρόπο, μέσω των δικών της δομών και με συνεννόηση μεταξύ των φορέων της. Κάτι τέτοιο πρακτικά δεν γίνεται. Αλλά και με τον στρεβλό και βεβιασμένο τρόπο που λειτουργεί το «σύστημα», οι όποιες προτάσεις προκύπτουν θα πρέπει να μη δημιουργούν νέα προβλήματα ή να μη συνεπάγονται περιβαλλοντικές παρεμβάσεις μείζονος σημασίας, ουσιαστικά χωρίς την παραμικρή μελέτη των επιπτώσεων που θα προκύψουν στη συνέχεια.

Είναι γνωστό ότι στα όρια του Δήμου Θέρμης έχουν προταθεί ως πιθανοί χώροι εγκατάστασης προσφύγων:

• Τα Λουτρά

• Το Στρατόπεδο ΣΕΔΕΣ

• Το Στρατόπεδο «561»

Πιθανότατα υπάρχουν κι άλλοι κατάλληλοι χώροι (ή που μπορούν να γίνουν κατάλληλοι, με τις απαραίτητες παρεμβάσεις) στον Δήμο Θέρμης, όπως και στον Δήμο Θερμαϊκού. Αρκεί οι προτάσεις να γίνονται με σοβαρότητα και ευρύτητα πνεύματος, απ’ όλους τους εμπλεκόμενους φορείς, οι οποίοι είναι πάρα πολλοί. 

Για παράδειγμα, επιχειρήματα του τύπου «το τάδε στρατόπεδο είναι κέντρο επιστράτευσης» ή «διαθέτει αποθήκες με συγκεκριμένο υλικό» (δεν τα λένε οι δήμοι αυτά, εννοείται) μοιάζουν περισσότερο με υπεκφυγές. Όπως και το επιχείρημα ότι τα Λουτρά τα διασχίζει… δρόμος!

Σε αυτό το περίπλοκο πλαίσιο, τα Τσαΐρια είναι μια λύση, αλλά μια πολύ κακή λύση. Και για τους πρόσφυγες (γιατί κανείς δεν μπορεί να είναι σίγουρος πόσοι άνθρωποι και για πόσο χρονικό διάστημα θα ζήσουν εκεί) και για την περιβαλλοντική ισορροπία της περιοχής, την οποία έχουμε μια μόνιμη τάση να υποτιμάμε, αντιβαίνοντας στη λογική και στα πραγματικά μας συμφέροντα.