Ασυμφωνίες στο Μουσείο της Ακρόπολης

02.05.2018
Πολιτισμός

Aθήνα, Βηρυτός, Παρίσι: τρεις πόλεις «στοιχειώνουν» αυτό το δίδυμο από τον Λίβανο, την ελληνικής καταγωγής Τζοάνα Χατζηθωμά και τον Χαλίλ Ζορέζ. Με το Unconformities που παρουσιάζεται στο πλαίσιο του Onassis Fast Forward Festival 5 – Athens στο Μουσείο Ακρόπολης, μάς βυθίζουν στο χωμάτινο υποσυνείδητο των τριών αυτών πόλεων: σε όσα μπορούμε να μάθουμε από το αθηναϊκό σχιστολιθικό υπέδαφος, τις προσχώσεις του Κηφισού και τα πλούσια αρχαιολογικά στρώματα στο Μοναστηράκι, τον Κεραμεικό και τον Ελαιώνα, από τα υλικά κατακρήμνισης στην Πλατεία Μαρτύρων της Βηρυτού, από τις παραποτάμιες προσχώσεις του Σηκουάνα και την ευρύτερη περιοχή του Λούβρου. «Σκάβοντας το παρελθόν, ανακαλύπτουμε το παρόν» δηλώνουν οι δύο «ερευνητές και ονειροπόλοι», που, εδώ και μια τετραετία, σε συνεργασία με γεωλόγους, αρχαιολόγους και ιστορικούς, συλλέγουν, ανασυνθέτουν και εκθέτουν προϊόντα γεωτρητικών ερευνών.

Το Μουσείο της Ακρόπολης υποδέχεται αυτήν τη βραβευμένη έκθεση σύγχρονης τέχνης (Prix Marcel Duchamp, 2017), που παρουσιάστηκε πέρυσι στο Centre Pompidou και αποτελεί μια διεθνή συμπαραγωγή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση. «Μια αρχαιολογία της μνήμης στην καρδιά ενός διαρκώς ταραγμένου παρόντος» χαρακτηρίστηκε τοUnconformities, αυτό το μουσείο γεωιστορίας της Αθήνας, της Βηρυτού και του Παρισιού, το οποίο εκτείνεται χρονικά από την προϊστορική περίοδο έως τη δική μας γεωλογική εποχή, τη λεγόμενη Ανθρωπόκαινο, κατά την οποία το είδος μας αποδεικνύεται δέκα φορές πιο καταστροφικό από όλα μαζί τα φυσικά φαινόμενα.

Για πρώτη φορά έκθεση σύγχρονης τέχνης στο Μουσείο της Ακρόπολης. Φανταστείτε μια έκθεση σύγχρονης τέχνης συγκροτημένη από φυσικά υλικά της γης, τα χώματα και τα χαλάσματα από το υπέδαφος των τριών πόλεων, τοποθετημένα στους κυλίνδρους γεωυλικών (τα λεγόμενα «καρότα», στην αργκό των γεωτρυπανιστών). Η Χατζηθωμά και ο Ζορέζ στρέφουν το βλέμμα στις τεκτονικές ασυνέχειες (discontinuities) και, κυρίως, στις στρωματογραφικές ασυμφωνίες (unconformities). Εκεί δηλαδή όπου, αίφνης, ανάμεσα στα πλούσια σε πληροφορίες στρώματα του υπεδάφους, μεσολαβεί ένα στρωματογραφικό κενό, ένα κρυφό παρελθόν που δεν άφησε πίσω του κανένα ίχνος, αλλά άπλετο χώρο για τη φαντασία. Οι δυο τους στοιχειοθετούν για αυτές τις άγνωστες χρονικές περιόδους υπερβατικές αφηγήσεις, στα όρια ντοκουμέντου και μυθοπλασίας. Οι έννοιες του άδηλου και του άρρητου, εκείνου που μπορεί να συναχθεί από τα συμφραζόμενα, βρίσκονται στο επίκεντρο της δουλειάς τους. Μια διαφορετική, μη γραμμική προσέγγιση της Ιστορίας γίνεται εφικτή: η Ιστορία ως συμβάν και δράση, ως ένα παλίμψηστο εποχών και πολιτισμών.

Στο Unconformities η πόλη αποκαλύπτεται εξίσου ως τόπος και ως χρόνος. Ρίζες αργίλου και χαλκού έρχονται στο φως και γίνονται τεκμήρια μιας διαφορετικής, πιο ηθικής, ποιητικής και οικοπολιτικής γεωλογίας, αρχαιολογίας και, τελικά, αυτογνωσίας. Κάτω από τα πόδια μας κρύβεται ένας υπόγειος κόσμος γεμάτος ίχνη φυσικών φαινομένων, αρχαίων οικισμών, σύγχρονων δομήσεων και αποδομήσεων, επιβλητικών θεμελιώσεων και ολέθριων πολέμων.

Συντελεστές

Παραχώρηση πετρωμάτων: Edrafor, Αττικό Μετρό, Bureau Sols Consultant

Σχέδια: Marie Doucedame, Sandrine Duval Laugier, Emilie Lesvignes, Elodie Moreno, Marthe Mulkey, Roland Nespoulet

Φωτογραφίες Post Production: Dorine Potel, Nadim Zablit, -scope Ateliers

Αρχαιολόγοι: Hadi Choueri, Julien Avinain, Αναστασία Κιούση

Γεωλόγοι: Milena Frouin, Μαρία Μπενίση, Issam Bou Jaoudé

Βοηθοί: Diane Mehanna, Clémence Condemi, Δήμητρα Μπουζάνη, Steven Daly

Παραγωγή: Factum Arte, Sebas Beyro, Adam Lowe

Φιλμ / Εικόνα: Talal Khoury, Joe Saadé, Khalil Joreige, Julien Hirsch

Μοντάζ: Tina Baz

Ήχος: Rana Eid (Studio DB)

Μουσική: Charbel Haber, The Bunny Tyler

Grading: Belal Hibri, Lucid

Μικροσκοπικές εικόνες: Ian Walker, Bernardo Cesare

Εκτέλεση παραγωγής για τη Στέγη: Δήμητρα Μπουζάνη

Βραβευμένο με το Marcel Duchamp Prize 2017, που διοργανώθηκε από το ADIAF σε συνεργασία με το Centre Georges Pompidou (Παρίσι)

Συμπαραγωγή του Onassis Culture/FFF

Με την υποστήριξη των: Noirmontartproduction (Παρίσι), Saradar Collection (Βηρυτός), Mohammad and Mahera Abu Ghazaleh Foundation (Αμμάν), Laurent Dumas & Fonds de dotation Emerige (Παρίσι ), Robert Matta (Βηρυτός), Galerie In Situ - fabienne leclerc (Παρίσι)

Ευγενική παραχώρηση της Galerie In Situ - fabienne leclerc (Παρίσι) και του The Third Line (Ντουμπάι)

Σε συνεργασία με το Μουσείο Ακρόπολης

Διαβάστε περισσότερα

Τζοάνα Χατζηθωμά και Χαλίλ Ζορέζ: Ελληνικής καταγωγής η πρώτη, γεννημένοι και οι δύο στη Βηρυτό το 1969, οι κινηματογραφιστές και εικαστικοί, «ερευνητές και ονειροπόλοι», κατά τους ίδιους, ζουν και δουλεύουν μαζί από τα τέλη της δεκαετίας του 1990.

Η εικαστική εγκατάσταση Unconformities συγκροτείται από τρία μέρη: τα Time Capsules (χρονοκάψουλες), γλυπτά με επικολλημένα τα ευρήματα των γεωτρήσεων σε μια διάφανη ρητίνη ειδικά διαμορφωμένη από τους καλλιτέχνες· το φιλμ Palimpsestes, το οποίο καταγράφει τις διαδικασίες που χρησιμοποιήθηκαν σε διάφορες εκσκαφές στη Βηρυτό· και, τέλος, το εν είδει ζωφόρου Zig Ζag Over Time, που περιγράφει τους πυρήνες χρησιμοποιώντας τρία καλλιτεχνικά μέσα: φωτογραφία, σχέδιο και κείμενο.

Όπως επισημαίνει η γεωλόγος και επιστημονική συνεργάτης του πρότζεκτ, Μάνια Μπενίση, «τα γεωυλικά που εκτίθενται στο Unconformities είναι δείγματα πυρήνων (αγγλ. borehole cores, τα λεγόμενα “καρότα”), δηλαδή προϊόντα γεωτρητικών ερευνών που έχουν πραγματοποιηθεί στην Αθήνα, τη Βηρυτό και το Παρίσι για τον έλεγχο του υπεδάφους, με αφορμή υπόγεια έργα (τα αθηναϊκά για το Μετρό). Στην επιστήμη της γεωλογίας, αυτά τα εδαφικά και βραχώδη υλικά, προτού απορριφθούν ως άχρηστα, δίνουν πολύτιμα data για αλλοτινές εποχές. Οι γεωλόγοι και οι αρχαιολόγοι εντοπίζουν σε αυτά πληροφορίες τόσο για τα φυσικά φαινόμενα (σεισμικότητα, τεκτονισμός, πλημμύρες, διάβρωση) όσο και για την ανθρωπογενή παρέμβαση: ίχνη αρχαίων οικισμών και αρχαίων υπόγειων κατασκευών, αλλά και σύγχρονων θεμελιώσεων, κατακρήμνισης οικοδομών, ακόμα και απόπειρας συγκάλυψης αστικών αποβλήτων. Βάσει τεκμηρίωσης, οι επιστήμονες συνθέτουν τη χρονοστρωματογραφική στήλη και αρχειοθετούν το “μητρώο” κάθε δείγματος πυρήνα. Στην περίπτωση των ασυμφωνιών, όταν δηλαδή ανάμεσα στα στρώματα του υπεδάφους μεσολαβούν στρωματογραφικά κενά ενός άδηλου, κρυφού παρελθόντος που δεν άφησε πίσω του κανένα στοιχείο, η ερμηνεία “δίνεται από τα συμφραζόμενα” ή προκύπτουν ερωτηματικά».

Η συνεργασία των δύο καλλιτεχνών με τη Στέγη ξεκίνησε το 2012, όταν, στο πλαίσιο του φεστιβάλ Meeting Points 6, παρουσίασαν την περφόρμανς-ομιλία Aida, Save Me, με θέμα ένα ασυνήθιστο γεγονός που συνέβη στην πρεμιέρα του βραβευμένου φιλμ τους, Α Perfect Day.

Το 2013, η Χατζηθωμά και ο Ζορέζ ήταν ανάμεσα στους καλλιτέχνες που κλήθηκαν από τη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση και το Αρχείο Καβάφη να αντλήσουν από τη ζωή και το έργο του Αλεξανδρινού ποιητή, καταθέτοντας ένα νέο έργο για τον Κ.Π. Καβάφη. Με αφετηρία το ποίημα «Περιμένοντας τους Βαρβάρους», προέκυψε η μικρού μήκους ταινία τους, Την εμορφιά έτσι πολύ ατένισα (2013).

Για το Unconformities είπαν:

«Μια αρχαιολογία της μνήμης στην καρδιά ενός διαρκώς ταραγμένου παρόντος» περιέγραψε το Unconformities ο πρόεδρος της επιτροπής του Marchel Duchamp Prix και διευθυντής του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης στο Centre Pompidou, Bernard Blistène.

«Με μια ποιητική χειρονομία, αγκαλιάζουν εξίσου τη γλυπτική, τη ζωγραφική, τη φωτογραφία και το βίντεο και επιχειρούν μια συνάντηση των επιστημών της γνώσης –αρχαιολογία, ιστορία, γεωλογία–, προκαλώντας, την ίδια στιγμή, τις έννοιες της χρονικότητας και της γραμμικότητας». Με αυτά τα λόγια σχολίασε το Unconformities ο πρόεδρος του Centre Pompidou, Serge Lasvignes.

Ο ανθρωπολόγος Bruno Latour περιγράφει γλαφυρά το Unconformities ως «ένα μεγάλο ανθρωποκεντρικό έργο που μπορεί να διαβαστεί από πάνω προς τα κάτω ή από αριστερά προς τα δεξιά, ανάλογα με το αν θέλουμε να πάμε από τη “φύση” στον “πολιτισμό” ή το αντίστροφο».

«Το έργο της Joana Hadjithomas και του Khalil Joreige είναι μια πρακτική αποκάλυψης, όχι μιας πνευματικής αποκάλυψης που θα φετιχοποιούσε τα ιστορικά κατάλοιπα, αλλά μιας αποκάλυψης του λανθάνοντος και του αόρατου, παρόμοια με τη διαδικασία εμφάνισης των φωτογραφιών. Εδώ, αυτοί οι σύγχρονοι “αναπαραγωγοί χώματος” διανοίγουν ένα ρήγμα στην επίσημη ιστορία, προκαλούν σχέσεις κλίμακας και σύγκρουση στον χρόνο και εκφράζουν την επείγουσα ανάγκη κατανόησης του σημερινού πολυφωνικού κόσμου.» - Clément Dirié

Πληροφορίες

Onassis Fast Forward Festival 5 – Athens

Εντός & Εκτός Στέγης

Στέγη Ιδρύματος Ωνάση

Συγγρού 107

2-16 Μαΐου 2018

Δε: 8:00-16:00

Τρ-Πε: 8:00-20:00

Πα: 8:00-22:00

Σα-Κυ: 8:00-20:00

Πραγματοποιούνται ξεναγήσεις στα ελληνικά (διάρκειας 20 λεπτών) από την αρχαιολόγο Αναστασία Κιούση και τη γεωλόγο Μάνια-Μαρία Μπενίση:

Παρασκευή 4 Μαΐου: 18:00, 18:30 & 19:00