Τάσος Νούσιας: «Τα μεγάλα κείμενα εμπεριέχουν τα πάντα»

Ο Προμηθέας του το καλοκαίρι του 2015 ενθουσίασε κοινό και κριτικούς για την ακρίβεια και την υποβλητικότητα της ερμηνείας του. Τρία χρόνια μετά, ο Τάσος Νούσιας, ένας από τους σπουδαιότερους ηθοποιούς της γενιάς του, αναμετράται με έναν ακόμη εμβληματικό χαρακτήρα της παγκόσμιας δραματουργίας, τον Ριχάρδο Β΄. Ο Ριχάρδος Β΄ ήταν ένας από τους πιο αινιγματικούς Άγγλους βασιλιάδες, που μετατράπηκε από τον Σαίξπηρ σε μια συναρπαστική, συγκινητική μελέτη ενός τραγικού ήρωα. Από τέλος Σεπτεμβρίου και για 20 μόνο παραστάσεις ο Τάσος Νούσιας φορά το κοστούμι του αλαζόνα βασιλιά, βουτώντας στα άδυτα της ψυχοσύνθεσής του, ενσαρκώνοντας παράλληλα και τους κύριους αντιπάλους του.

Μιλήστε μας για το έργο…

Λίγα λόγια για την υπόθεση του έργου κατ’ αρχάς: Ο νεαρός βασιλιάς Ριχάρδος B΄ αναλαμβάνει την εξουσία σε έναν πολύ ταραγμένο καιρό για την Αγγλία. Οι λανθασμένες του αποφάσεις, η έπαρση της εξουσίας, η ευθεία σύγκρουση με το αριστοκρατικό κατεστημένο της εποχής, η επανάσταση των Ιρλανδών κατά του Στέμματος και η χρεοκοπημένη του χώρα λόγω σπατάλης τον οδηγούν απέναντι σε έναν λαό επαναστατημένο και έναν ξάδερφο, τον Μπόλιμπροκ, που παίρνει τον λαό με το μέρος του, καθώς και τη βασιλεία του Ριχάρδου Β΄ από τα χέρια του, οδηγώντας τον έκπτωτο πια βασιλιά στη φυλακή και στη φυσική του εξόντωση.

Πώς αποφασίσατε ο «Ριχάρδος Β΄» να είναι μονόλογος;

Υπήρχε εδώ και καιρό η ανάγκη να κάνω έναν μονόλογο και να βρεθώ αντιμέτωπος με έναν χαρακτήρα που να εξελίσσεται κατά τη διάρκεια του έργου, να ωριμάζει ταυτόχρονα με τη θεατρική πράξη και να ξεδιπλώνει μπροστά στον θεατή όλη την ανθρώπινη ψυχοπαθολογία και τα υπαρξιακά της ερωτήματα (παρόρμηση, ανωριμότητα, εξουσία, λάθη, πτώση, θάνατος). Στην αγωνιώδη αναζήτησή μου για ένα κείμενο που θα περιέχει όλα τα στάδια της ωρίμανσης ενός ανθρώπου που βρίσκεται αντιμέτωπος με το αμείλικτο ερώτημα της πτώσης και του θανάτου οδηγούμαι στο να ξανακοιτάξω με μια διαφορετική μάτια τον «Ριχάρδο Β΄». Έτσι, ξανασυναντιόμαστε με τη Μαρλέν Καμίνσκι θεατρικά και μου παραδίδει έναν Ριχάρδο Β΄ που ξεκινάει αντίστροφα την πορεία του, ήδη έγκλειστος στη φυλακή αποτιμά τη διαδρομή του και έρχεται αντιμέτωπος με όλες τις καταστάσεις που τον οδήγησαν εκεί. Αυτό ήταν! Η ευφυής δραματουργική επεξεργασία της Μαρλέν που πυκνώνει με έναν μοναδικό τρόπο τον «Ριχάρδο Β΄» του Σαίξπηρ και τον μετατρέπει σε μονόλογο, δίνοντάς μου ταυτόχρονα τη δυνατότητα να γίνω πολλά πρόσωπα, δεν αφήνει περιθώριο άλλης επιλογής. Έχουμε στα χέρια μας έναν ήρωα και τους αντιπάλους αυτού σε ένα έργο συγκλονιστικό, έτσι κι αλλιώς από γραφής Σαίξπηρ, που είναι τα πάντα: πολιτικό, υπαρξιακό, ποιητικό, φιλοσοφικό, κωμικό, τα πάντα!

Τι σας συγκίνησε στο έργο;

Αυτή η συνειδητοποίηση της θνητότητάς του. Ο Ριχάρδος, όντας βασιλιάς με κληρονομική διαδοχή, δεν ήταν προετοιμασμένος, όπως και πολλοί από εμάς, να αντιμετωπίσει την πτώση του και την κατά μέτωπο αναμέτρηση με τον εαυτό του. Αυτή η ανελέητη και γρήγορη ωρίμανση ενός ανθρώπου που ποτέ πριν δεν τον είχε απασχολήσει η θνητότητά του με συγκινεί με την ακριβή έννοια του όρου (συν-κίνηση) να ξαναπροσδιορίσω κι εγώ με τη σειρά μου τον δικό μου βηματισμό.

Ο Ριχάρδος χάνει το στέμμα του και οδηγείται σε ενδοσκόπηση. Οι άνθρωποι με εξουσία έχουν δική τους ταυτότητα ή είναι ταυτισμένοι με την εξουσία τους;

Εξαιρετική ερώτηση! Έχω την αίσθηση ότι είναι αρκετά δυσδιάκριτο αυτό το όριο. Η εξουσία πολύ γρήγορα γίνεται αυτοσκοπός και ο μηχανισμός της συντριπτικά σε ξεπερνάει. Αυτή η μεγάλη κυρία (η εξουσία), που τρέφεται από τις σάρκες της ανθρωπότητας και χρίζει κάθε λογής «βασιλιάδες», αποκτά μια μεγατονική δύναμη και κάνει πρόσκαιρα τον εξουσιαστή υπεράνθρωπο, οδηγώντας τον, μοιραία, στην αλαζονεία, στην έπαρση, στη ματαιοδοξία, στη μισαλλοδοξία και καταληκτικά στον πνευματικό του θάνατο. Ο Ριχάρδος, βέβαια, μέσα από τη συντριβή του βρίσκει τη λύτρωση, αλλά αυτό προϋποθέτει να έχει επιζήσει στον εξουσιαστή και μια ικμάδα φωτός. Πράγμα που δεν είμαι σίγουρος ότι καταφέρνει ο κάθε ανάδοχος της εξουσίας. Μην ξεχνάμε ότι ο Ριχάρδος εκτελείται, άρα η Νέμεσις, η θεία δίκη, λειτουργεί, έστω και την ύστατη στιγμή, ευεργετικά για τον ίδιο. Η συνάντηση με τον θάνατο γίνεται γέφυρα συνάντησης με τον εαυτό του.

Ο Ριχάρδος, ηττημένος και μόνος, συνειδητοποιεί πως είναι ένας κοινός άντρας. Οι άνθρωποι μαθαίνουμε τη θνητή μας φύση μέσα από τις ήττες μας;

Οι άνθρωποι, δυστυχώς, μαθαίνουμε τη θνητή μας φύση όχι από τις ήττες μας. Οι ήττες στην ορολογία των ανθρώπων είναι συνυφασμένες με τις νίκες που πρέπει να τις διαδεχτούν. Έτσι, βρισκόμαστε συνεχώς έρμαια του φαύλου κύκλου της ήττας και της νίκης, κυνηγώντας αέναα την επικράτειά μας. Μέσα στον εγωιστικό και επιβιωτικό αυτόν κύκλο, αδιαφορούμε πλήρως για τη θνητότητά μας. Όταν μας συναντά δε, είναι συνήθως πολύ αργά.

Είναι πολιτικό έργο ο «Ριχάρδος Β΄»;

Τα μεγάλα κείμενα εμπεριέχουν τα πάντα, όλη την ανθρωπογεωγραφία και τα γεννήματά της. Από τα σπουδαία έργα δεν απουσιάζει ποτέ η πολιτική.

Πώς είναι να σας σκηνοθετεί γυναίκα και δη η δική σας;

Με έχει ξανασκηνοθετήσει γυναίκα. Οι γυναίκες έχουν μια άλλη προσέγγιση στα κείμενα, που μοιραία από τη φύση μας στερούμαστε εμείς οι άντρες. Όταν καταφέρνουμε δε να αντιληφθούμε και να υιοθετήσουμε κάτι από αυτή την άλλη ματιά, το αποτέλεσμα είναι αποκαλυπτικό και για μας αλλά και για τον θεατή. Με τη Μαρλέν γνωριστήκαμε δουλεύοντας. Την εμπιστεύομαι πλήρως και καλλιτεχνικά και αισθητικά. Αυτό άλλωστε είναι που μας οδηγεί να διευρύνουμε τα όριά μας, ωριμάζοντάς μας καλλιτεχνικά αλλά και συμβιωτικά. Κι αυτό γίνεται μόνο όταν συμπλέεις και εμπιστεύεσαι τον συνεργό σου.

INFO

Ριχάρδος Β΄ - Το ρέκβιεμ ενός βασιλιά

Μετάφραση: Κ. Καρθαίος

Σκηνοθεσία-δραματουργία-σκηνογραφία: Μαρλέν Καμίνσκι

Παίζουν: Τάσος Νούσιας, Αλέξανδρος Φιλιππόπουλος

Φωνή της Βασίλισσας: Μάιρα Μηλολιδάκη

Πρεμιέρα: Σάββατο 29 Σεπτεμβρίου στο Άλφα.Ιδέα (28ης Οκτωβρίου 37, Αθήνα, www.alfaidea.gr)

Μέχρι τις 11 Νοεμβρίου

Κάθε Τετάρτη και Σάββατο στις 21:00 και κάθε Κυριακή στις 19:00