Δύο νέοι ηθοποιοί με… «Βρώμικα χέρια»

Ο Γιάννης Μάνθος και ο Αντώνης Γιαννακός αποφοίτησαν μόλις πέρυσι από τη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου. Το επαγγελματικό τους ντεμπούτο στο θέατρο έγινε τον περασμένο χειμώνα με τον Γιάννη να υποδύεται  τον Τζιμ στον «Γυάλινο κόσμο» που σκηνοθέτησε ο Γιάννης Μαργαρίτης στο ΔΗΠΕΘΕ Καλαμάτας και τον Αντώνη να παίρνει μέρος στις «Μικρές ιστορίες για αγρίους», στην Εφηβική Σκηνή του Εθνικού σε σκηνοθεσία Μαρίας Σαββίδου.

Ο Μάιος όμως τους βρίσκει μαζί επί σκηνής, στο Θέατρο 104, να υποδύονται τους δύο κεντρικούς ήρωες στο εμβληματικό θεατρικό έργο του Ζαν-Πωλ Σαρτρ «Τα βρώμικα χέρια», που παρουσιάζει η ομάδα Apparatus κάθε Δευτέρα και Τρίτη, σε νέα μετάφραση του Κωνσταντίνου Κωστογιαννόπουλου και απόδοση – σκηνοθεσία της Βάσιας Χρονοπούλου.

Το έργο, γραμμένο το 1947, μας μεταφέρει σε μία χώρα που βρίσκεται σε εμπόλεμη κατάσταση. Ο Ουγκώ, ένας νεαρός αριστοκράτης, εντάσσεται στο Κομμουνιστικό Κόμμα από μια αίσθηση ιδεαλισμού. Αυτό όμως που θα δει είναι  τις αρχές του να χειραγωγούνται από τους αρχηγούς του Κόμματος. Κάποια στιγμή θα του ανατεθεί μια σημαντική αποστολή: να δολοφονήσει τον Χέντερερ, τον Γραμματέα του Κόμματος που ενστερνίζεται διαφορετική άποψη για το ήθος και τις μεθόδους της επαναστατικής πολιτικής. Ωστόσο, όταν έρχεται σε επαφή μαζί του αναπτύσσουν μια βαθιά σχέση. Εγκλωβισμένος σε ένα ηθικό δίλημμα προσπαθεί να αποφασίσει αν πρέπει να εκπληρώσει την αποστολή του ή, υποκύπτοντας στα αισθήματά του, να υποστηρίξει τον άνθρωπο που θαυμάζει. Τελικά η γυναίκα του η Τζέσικα θα λειτουργήσει σαν μοιραίο πρόσωπο για την απόφαση που θα πάρει…

Ο Γιάννης Μάνθος (Ουγκώ) και ο Αντώνης Γιαννακός (Χέντερερ) μίλησαν στη Free Sunday για την ξεχωριστή αυτή παράσταση, αλλά και την δική τους σχέση με το θέατρο και τις ιδεολογίες. 

Αποφοιτήσατε και οι δύο από τη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου μόλις το περασμένο καλοκαίρι. Έχετε εξηγήσει τι είναι αυτό που σας κέντρισε στο να ασχοληθείτε επαγγελματικά με την υποκριτική;

Αντώνης: Κάθε μέρα βρίσκω άλλο λόγο για τον οποίο το κάνω και το διάλεξα αυτό. Και πολλές φορές ο καινούριος αναιρεί τον προηγούμενο. Μάλλον υπάρχει κάποιος βαθύτερος που δεν θέλω ή δεν είμαι σε θέση να του δώσω λέξεις. Την προηγούμενη εβδομάδα στην γενική πρόβα βρισκόμουν επί σκηνής με τον Γιάννη και ενώ στη σχολή είχα αναπτύξει το σκεπτικό ότι «δεν χρειάζεται να κάνουμε παρέα για να φτάσουμε σε ένα όμορφο αποτέλεσμα» κατάλαβα ότι οι συναντήσεις, οι πραγματικές και ειλικρινείς συναντήσεις γεννάνε τέχνη μόνες τους. Ο λόγος λοιπόν των δύο τελευταίων εβδομάδων είναι τα μάτια των ανθρώπων μέσα σε αυτές τις διαδικασίες. Και πόσο χαρούμενος μπορώ να είμαι και ειλικρινής στο έπακρο, που δεν είναι πάντα αποδεκτό, όταν παίζω με έναν αγαπημένο φίλο.

Γιάννης: Είναι ωραίο να ζεις όλες αυτές τις διαφορετικές ζωές επί σκηνής χωρίς να πληρώνεις το τίμημα.

Πόσο άλλαξαν την οπτική σας για το θέατρο τα χρόνια στη σχολή του Εθνικού; Υπάρχει κάποια φράση / συμβουλή από καθηγητή σας που κρατάτε;

Γιάννης: Πιστεύω ότι η σχολή ήταν ένα μεγάλο μάθημα όχι για το θέατρο, αλλά πολύ περισσότερο για την ίδια τη ζωή. Είχαμε πολλούς αξιόλογους καθηγητές που με υπομονή - και συγκεκριμένα για μένα με επιμονή -  μου έδωσαν εργαλεία να αντιληφθώ διαφορετικά τη δημιουργική διαδικασία. Να αλλάξω τον τρόπο σκέψης μου και την οπτική μου απέναντι σε αυτό που κάνουμε. Μία φράση που κρατάω από τα χρόνια της σχολής από μία αγαπημένη μου καθηγήτρια είναι: «Ξεκινάω από το εγώ μόνο για να καταλήξω στο Εμείς».

Αντώνης: Όταν κάθε μέρα ποδοπατάς το εγώ σου στις πρόβες, στο πώς θα «τρέξει»  καλύτερα το τμήμα, στο πόσο ανοιχτός πρέπει να είσαι να απορριφθεί η ιδέα σου ή ακόμα και ο τρόπος σου από άλλους 14 ανθρώπους που έχουν τις ίδιες προθέσεις με σένα, δεν νομίζω ότι αυτά τα τρία χρόνια δεν σε αλλάζουν σαν άνθρωπο εξ ολοκλήρου. Όταν συναντάς τόσο μεγάλους ανθρώπους που ο καθένας στο αντικείμενο του είναι κορυφαίος, όπως οι καθηγητές που είχαμε, και δεν σε μετατοπίζει λίγο στο πώς βλέπεις τη ζωή, υπάρχει πρόβλημα. Αυτά τα τρία χρόνια δεν ξέρω αν συνέβη κάτι στην παρουσία μου επί σκηνής, αλλά σίγουρα με έκαναν να είμαι ανοιχτός σε καινούριες ιδέες και ανθρώπους. Όσο για τις φράσεις δεν θα ήθελα να τις μοιραστώ αν δεν καταλάβω ακόμα ποιες κρατάω και ποιες δεν ταιριάζουν σε εμένα και σε αυτά που ζητώ από το θέατρο.

Πόσο επίκαιρο θεωρείτε ότι είναι το έργο του Σαρτρ «Τα βρώμικα χέρια», γραμμένο το 1947; Πού βρίσκετε τις αντιστοιχίες με το σήμερα;

Γιάννης: Όσο επίκαιρο είναι, άλλο τόσο δεν είναι. Σε ένα πρώτο επίπεδο το έργο μιλάει για ιδεολογίες. Δυστυχώς στις μέρες μας δεν υπάρχουν ιδεολογίες. Η αντιστοιχία που βρίσκω με το σήμερα είναι στο τίτλο του έργου, στα «Βρώμικα χέρια». Όλοι τα λερώνουμε μόνο όταν πρόκειται να σώσουμε το τομάρι μας και όχι το σύνολο.

Αντώνης: To μόνιμο ερώτημα «τι είμαι;». Είμαι αυτά που λέω και η πρόθεση μου; Ή μόνο αυτά που κάνω; Οι ανθρώπινες σχέσεις, η προδοσία, ο έρωτας, οι πολιτικές ίντριγκες, η πατρική φιγούρα που μένει σαν σκιά για πάντα σε ό,τι κάνεις... Όλα αυτά είναι και θα είναι επίκαιρα. Σε ένα περιβάλλον με τόσες οθόνες, όπου διαλέγουμε τι θα δείξουμε, το πρώτο ερώτημα είναι πιο επίκαιρο από ποτέ.

Τι οπλίζει τελικά το χέρι του Ουγκώ; Κυριολεκτικά και μεταφορικά.

Αντώνης: Η προσδοκία και η ελπίδα του που κλονίζεται. Όλα μας τα προβλήματα γεννιούνται από τις προσδοκίες μας. Απλά οι περισσότερες από αυτές είναι καταδικασμένες να αποτύχουν, γιατί έτσι είναι η ζωή, έτσι είναι οι άνθρωποι. Ο Ουγκώ περιμένει πολλά από αυτόν, πολλά από την υπόσχεση του Χέντερερ, πολλά από την Τζέσσικα… Και όλα αυτά ναυαγούν σε μία συγκεκριμένη στιγμή. Θέλει να μάθει τι είναι σε αυτόν τον κόσμο και διαλέγει αυτήν την πράξη για να αυτοκαθοριστεί.

Γιάννης: H Βάσια Χρονοπούλου, η σκηνοθέτις μας, μου είπε να σηκώσω το όπλο και μετά αφού κοίταξα το κείμενο κατάλαβα ότι είχε απόλυτο δίκιο και έπρεπε να το κάνω αφού υποδύομαι τον Ουγκώ... Πλάκα κάνω. Με κάλυψε η απάντηση του συναδέλφου.

«Δεν στρατολογούμαι ξανά» φωνάζει ο Ουγκώ στο τέλος του έργου. Πώς μεταφράζετε εσείς τη συγκεκριμένη φράση με δεδομένο ότι ο Σαρτρ υπήρξε ένας βαθιά πολιτικοποιημένος δημιουργός αφοσιωμένος στην μαρξιστική θεωρία;

Αντώνης: Ήταν όλα αυτά, απλά στα τελευταία του έργα νομίζω ότι διαχωρίζει πολύ το θεωρητικό κομμάτι από το πρακτικό. Νομίζω ότι αντιλαμβάνεται το πόσο ανούσιο είναι, όσο αγωνίζεσαι για τις αξίες σου, να μην πλαισιώνεσαι από ανθρώπους με την ίδια ιδεολογία που γεννιέται από την ίδια πυρηνική ανάγκη για την κοινωνία και όχι για το ατομικό συμφέρον και την εξουσία. Αυτό καταλαβαίνει νομίζω και ο Ουγκώ στην τελευταία σκηνή του έργου.

Γιάννης: Όσο όμορφες είναι οι ιδεολογίες, άλλο τόσο μπορούν να γίνουν και επικίνδυνες σε εύπλαστα μυαλά που δεν έχουν τα απαραίτητα φίλτρα. Ο  Ουγκώ όταν λέει αυτή τη φράση έχει κάνει μία πορεία ωρίμανσης και ξέρει ότι από εδώ και πέρα με την δράση του θα βοηθήσει κάτι που τον βρίσκει αντίθετο. Όχι πλέον ιδεολογικά, αλλά πρακτικά.

Θεωρείτε θετικό ή αρνητικό το γεγονός ότι στη σημερινή εποχή η πίστη μας στις ιδεολογίες έχει κλονιστεί; Εσείς έχετε ανάγκη να πιστέψετε κάπου;

Γιάννης: Όλοι έχουμε την ανάγκη να πιστεύουμε κάπου. Το κακό είναι ότι δεν πιστεύουμε στον εαυτό μας.

Αντώνης: Πιστεύω πως ό,τι μπορούσε να ειπωθεί σε ιδεολογικά πλαίσια έχει ειπωθεί. Μετά από αυτό όμως τι; Θα συνεχίζουμε να συζητάμε; Ή θα κάνουμε επαναστάσεις βουτηγμένες στο αίμα και στον λαϊκισμό; Μάλλον ήρθε η στιγμή να πιστέψουμε στον διπλανό μας, στον Άνθρωπο. Όλα μας απογοητεύουν, ειδικά ο εαυτός μας. Προτιμώ να ρισκάρω για τον Άνθρωπο. Να βγούμε από την φούσκα μας και να σταματήσουμε να λέμε μόνο. Και ειδικά σε συνεντεύξεις. Διαφωνώ με τον Γιάννη.

Τα βρώμικα χέρια

του Ζαν – Πωλ Σαρτρ

Θέατρο 104, Ευμολπιδών 41, Γκάζι

Κάθε Δευτέρα και Τρίτη

Μετάφραση: Κωνσταντίνος Κωστογιαννόπουλος

Απόδοση – Σκηνοθεσία: Βάσια Χρονοπούλου

Φωτογραφίες: Αντώνης Λέκκος

Παίζουν: Αντώνης Γιαννακός, Κατερίνα Δημάτη, Σταύρος Λιλικάκης, Γιάννης Μάνθος, Ηλέκτρα Φραγκιαδάκη, Νικόλας Φραγκιουδάκης.