Θοδωρής Γκόνης: «Η Οδύσσεια μας διδάσκει την τέχνη της επιβίωσης» - Free Sunday
Θοδωρής Γκόνης: «Η Οδύσσεια μας διδάσκει την τέχνη της επιβίωσης»

Θοδωρής Γκόνης: «Η Οδύσσεια μας διδάσκει την τέχνη της επιβίωσης»

Ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ Φιλίππων και σκηνοθέτης Θοδωρής Γκόνης μας εξηγεί γιατί ο Όμηρος είναι επίκαιρος σήμερα.

Ανήμερα της Πρωτομαγιάς πραγματοποιήσατε ομιλία στο Brooklyn College της Νέας Υόρκης, κατόπιν ειδικής πρόσκλησης της Αμερικανίδας σκηνοθέτιδος Laura Tesman και των συναδέλφων της. Πείτε μας γι’ αυτή την τιμητική μέρα.

Ήταν πράγματι μια σημαντική στιγμή για το Φεστιβάλ Φιλίππων αλλά και για μένα. Θα ήθελα να ευχαριστήσω τη Laura Tesman και το Brooklyn College γι’ αυτή τους τη χειρονομία. Αφορμή, βέβαια, στάθηκε η παράσταση του «Ίωνα», που ταξίδεψε στη Νέα Υόρκη, σε σκηνοθεσία Ιόλης Ανδρεάδη, παράσταση που δημιουργήθηκε στο 1ο Διεθνές Εργαστήριο Αρχαίου Δράματος. Στο εργαστήριο αυτό συμμετείχε και η Laura Tesman με την παράσταση «Ιώ». Είναι ζωογόνο, είναι δημιουργικό να ταξιδεύουν οι παραστάσεις μαζί με τους ανθρώπους τους, να ανταλλάσσουν εμπειρίες, να συνομιλούν με άλλες γλώσσες και κουλτούρες. Ήταν κάτι πρωτόγνωρο για μένα και πολύ συγκινητικό να μιλώ για την «Οδύσσεια» σε έναν ξένο τόπο, τόσο μακρινό, για τον νόστο, για τη νοσταλγία, αυτή την αιώνια γλυκόπικρη λέξη, για την επιστροφή, για την επιθυμία τού να γυρίσει κανείς στο σπίτι, στον εαυτό του. Για τον Οδυσσέα, τον ήρωα της καρτερίας, για τους περίπου 12.100 αθάνατους στίχους αυτού του μεγάλου ποιήματος. Έβλεπα το ξάφνιασμα και τον ενθουσιασμό στα πρόσωπα των ακροατών και καταλάβαινα για μία ακόμη φορά τη δύναμη που έχουν τα ομηρικά έπη.

Το φετινό Φεστιβάλ Φιλίππων είναι αφιερωμένο στην «Οδύσσεια» του Ομήρου. Πώς προέκυψε αυτό; Με ποια αφορμή;

Ναι, το φετινό Φεστιβάλ Φιλίππων είναι αφιερωμένο στην «Οδύσσεια» του Ομήρου, στην τέχνη της επιβίωσης, γιατί η «Οδύσσεια» τι κάνει; Μας διδάσκει με υπέροχο τρόπο την τέχνη της επιβίωσης. Αυτή η σκέψη, λοιπόν, ήταν η αφορμή και η αιτία να αφιερώσουμε το φετινό φεστιβάλ στον Όμηρο, στον Οδυσσέα, στον ήρωα της καρτερίας. Χρειαζόμαστε όσο ποτέ το τραγούδι του για να κρατηθούμε όρθιοι κι εμείς στο κατάρτι αυτού του τρικυμιώδους βίου.

Το φεστιβάλ και φέτος θα απλωθεί πέρα από το αρχαίο θέατρο, στον παράλιο χώρο της Καβάλας, στους κόρφους της, στις αμμουδιές της, στα λιμανάκια και στις γωνιές της τις απάνεμες. Στον παλιό ταρσανά, στον λιμενοβραχίονα, στον Φάρο και σε άλλα απρόσμενα μέρη. Πόση σημασία έχει το φυσικό πλαίσιο για ένα έργο τέχνης;

Η γεωγραφία μάς αρέσει, μας ενεργοποιεί, μας δείχνει τον δρόμο. Η Καβάλα είναι ευνοημένη, φιλημένη από τον Θεό, θεόχτιστη, αμφιθεατρική, σαν ένα μεγάλο αρχαίο θέατρο, με τις κερκίδες της, τα διαζώματα που καταλήγουν σε λιμανάκια, σαν σε φυσικές σκηνές. Εδώ και αρκετά χρόνια το Φεστιβάλ Φιλίππων αρέσκεται να ανεβάζει παραστάσεις σε αυτούς τους υπέροχους χώρους.

Στο πλαίσιο του φεστιβάλ, στο αρχαίο θέατρο των Φιλίππων, τιμώντας τη συμπλήρωση 100 χρόνων από τη γενοκτονία των Ποντίων, θα ακουστεί η «Οδύσσεια» στην ποντιακή διάλεκτο. Μιλήστε μας γι’ αυτό.

Θα είναι μια παράσταση θεατρικού αναλογίου στο αρχαίο θέατρο Φιλίππων, όπου ο ηθοποιός Γιώργος Κοτανίδης θα διαβάσει χαρακτηριστικά αποσπάσματα από την «Οδύσσεια» με συνοδεία ποντιακής λύρας από τον κορυφαίο λυράρη Παναγιώτη Κογκαλίδη. Μια διαφορετική «Οδύσσεια», στην ποντιακή διάλεκτο, μεταφρασμένη από τον Πόντιο συγγραφέα Παύλο Κοτανίδη, πατέρα του Γιώργου Κοτανίδη. Ο Παύλος Κοτανίδης χρειάστηκε πολλά χρόνια δουλειάς για να μεταφέρει το συγκλονιστικό έπος του Ομήρου στην ποντιακή διάλεκτο, τη συγγενέστερη με την ιωνική διάλεκτο, στην οποία είναι γραμμένα τα ομηρικά έπη.

Στον Φάρο, τον προαύλιο χώρο του 7ου Δημοτικού Σχολείου, με τίτλο «Γιατί ο Όμηρος σήμερα;», δύο συγγραφείς και μελετητές της «Οδύσσειας», ο Γιώργης Γιατρομανωλάκης και ο Κώστας Ακρίβος, απαντούν στο ερώτημα γιατί επιβάλλεται να διαβάζουμε σήμερα τον Όμηρο. Γιατί, λοιπόν, ο Όμηρος σήμερα;

Δεν γνωρίζω ποια θα είναι η απάντηση του Γιώργη Γιατρομανωλάκη και του Κώστα Ακρίβου, όμως για το φεστιβάλ η απάντηση εμπεριέχεται στη θεματική του. Γιατί, λοιπόν, ο Όμηρος σήμερα; Γιατί μας μαθαίνει με τον καλύτερο τρόπο την τέχνη της επιβίωσης. Μπορεί ο Όμηρος να μιλάει για ένα πολύ μακρινό παρελθόν, όμως όταν κανείς σκύψει πάνω του και μελετήσει προσεκτικά την «Οδύσσεια», θα καταλάβει πως μιλάει για πράγματα παντοτινά.

Διδάσκεται ικανοποιητικά ο Όμηρος στα ελληνικά σχολεία;

Σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση, ο ποιητής της «Ιλιάδας» και της «Οδύσσειας» στη Χίο, κοντά στη Δασκαλόπετρα, σε έναν βράχο που μοιάζει με έδρανο, δίδασκε τη γλώσσα και τα ποιήματα στα μικρά παιδιά. Δεν ξέρω αν συμβαίνει κάτι ανάλογο σήμερα, όμως από το έλλειμμα της ελληνικής παιδείας, που εύκολα αντιλαμβάνεται κανείς, μάλλον τα συμπεράσματα είναι απαισιόδοξα.

Ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί και η performance του ποιητή Κωνσταντίνου Παπαχαράλαμπου, που θα παρουσιάσει σε έναν εναλλακτικό χώρο το «Οδυσσέα, κάνε μου like». Τι μπορείτε να μας πείτε για το έργο;

Το φεστιβάλ επιθυμεί και πρέπει να δίνει βήμα και χώρο σε νέους, ταλαντούχους ανθρώπους και αυτός είναι ένας από τους βασικότερους λόγους ύπαρξής του. Είμαστε χαρούμενοι, λοιπόν, που φέτος συμμετέχει στο φεστιβάλ ο Κωνσταντίνος Παπαχαράλαμπος, ένα παιδί που έχει μεγαλώσει στην Καβάλα αλλά πλέον ζει και εργάζεται στο Λονδίνο. Η performance που ετοιμάζει είναι βασισμένη στο τρίτο βιβλίο ποίησής του, «3: Ανθρώπων ιστορία», το υβριδικό pop project για την επανάληψη του «εγώ» στα social media. Η αναζήτηση και ο νόστος του Οδυσσέα της διπλανής πόρτας στη σημερινή εποχή των social media, σε μια εναλλακτική εκδοχή της «Οδύσσειας». Ο άνθρωπος που αναζητεί και αναζητείται ζωντανεύει στη σκηνή μέσα από στίχους.