Μάρκος Παπαδοκωνσταντάκης: «Tα βάσανα αρέσουν στον άνθρωπο»

Για πρώτη φορά μεταφέρεται στη σκηνή το αριστούργημα του Στράτη Μυριβήλη «Η δασκάλα με τα χρυσά μάτια». Τη διασκευή, αλλά και τη σκηνοθεσία, υπογράφει ο Πέτρος Ζούλιας, τη μουσική η Ευανθία Ρεμπούτσικα, ενώ τη δασκάλα Σαπφώ Βρανά υποδύεται η Λένα Παπαληγούρα. Η παράσταση έχει συζητηθεί πριν καν ανέβει. Και ο Μάρκος Παπαδοκωνσταντάκης, που υποδύεται τον δάσκαλο Βρανά, μας εξηγεί γιατί.

Η «Δασκάλα με τα χρυσά μάτια» κυκλοφόρησε ολοκληρωμένη σε βιβλίο το 1933. Ογδόντα έξι χρόνια μετά, μεταφέρεται για πρώτη φορά στη σκηνή. Είναι κάτι που ζητά η εποχή;

Νομίζω ότι κάθε εποχή έχει ανάγκη από μεγάλα κείμενα, γιατί στην πραγματικότητα ο άνθρωπος έχει την ανάγκη να τα επαναφέρει, επαναπροσδιορίζοντας την ίδια του την ύπαρξη και τη στάση του απέναντι στο «τώρα», που πάντα είναι αβάσταχτο. Υπάρχει μια μεγάλη λίστα θεμάτων που περιέχονται στη «Δασκάλα με τα χρυσά μάτια» του Στράτη Μυριβήλη. Αυτό που σίγουρα εμένα με βοηθάει να έρθω πιο κοντά στην εποχή του, συνεπώς και στη δική μου, είναι αυτός ο ψυχικός ακρωτηριασμός του ανθρώπου που έρχεται σε άμεση επαφή με μια τεράστια κρίση. Στην περίπτωση του έργου μιλάμε για τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο ήρωάς μας, γυρίζοντας από τον πόλεμο στην πατρίδα του, προσπαθεί να επανενταχθεί στην κοινωνία και να ξανακερδίσει τη χαμένη του ζωή. Μάταια, όμως, καθώς αντιμετωπίζει τελικά μια κοινωνία που νοσεί. Εδώ έχουμε ένα κρίσιμο ζητούμενο. Πώς μπορεί κανείς να αποδεχτεί την ήττα, να απαρνηθεί τον κόσμο που γνώριζε και να αλλάξει το εσωτερικό του τοπίο μένοντας σε σχέση πάντα με το εξωτερικό. Εδώ ο Μυριβήλης φέρνει μια ιστορία αγάπης ως μόνη διέξοδο, σαν ένα αναστάσιμο γεγονός, μια επανεκκίνηση της ίδιας της ζωής, που μοιάζει χαμένη.

Τι κάνει τον λόγο του Μυριβήλη –τον άκρως ρεαλιστικό– επίκαιρο και ποια μαθήματα ζωής μπορεί να πάρει ο θεατής στην Ελλάδα της γενικευμένης κρίσης;

Δεν θα έλεγα ότι το έργο έχει πρόθεση να γίνει διδακτικό. Για μένα, αποτελεί αφορμή ενδοσκόπησης, διαλεκτικής και έρευνας. Δεν πιστεύω στα έργα που θέλουν να διδάξουν, ούτε στους ανθρώπους που προσμένουν να διδαχτούν από αυτά. Τα έργα, όπως και η γνώση, θεωρώ πως λειτουργούν σαν παρηγοριά περισσότερο. Σαν φάρμακο για να αντέξουμε τη θέση μας μέσα στον κόσμο που ζούμε. Και ίσως να γίνουν αφορμή για εμάς να κουβεντιάσουμε. Αυτό θεωρώ επαναστατική κίνηση σήμερα. Την κουβέντα.

Υποδύεστε τον Βρανά. Μιλήστε μας λίγο γι’ αυτόν. Τι άνθρωπος είναι, ποια τα βασικά χαρακτηριστικά του;

Ο Βρανάς είναι ένας άνθρωπος που δείχνει αρκετά σίγουρος και αυταρχικός απέναντι στη ζωή τόσο πολύ, που τελικά κατανοούμε ότι η πληγή του είναι αρκετά βαθιά. Είναι δάσκαλος, φανατικός πατριώτης, αυτάρκης, αυστηρός, και τον επηρεάζει σημαντικά η σχέση του με τη γυναίκα του, Σαπφώ. Είναι αρκετά σημαντικό το γεγονός ότι η αρχή του ρόλου στο έργο βρίσκεται στο τέλος της ζωής του. Τον πετυχαίνουμε σε μια στιγμή κρίσης και μετάνοιας, καθώς έχει προσβληθεί από γάγγραινα και ήδη έχει χάσει το ένα του πόδι. Μετέπειτα μέσα στο έργο μαθαίνουμε ότι έδερνε και βίαζε τη γυναίκα του. Ο συγγραφέας ουσιαστικά σκιαγραφεί τον ρόλο του Βρανά μέσα από τα λεγόμενα της Σαπφούς.

Πώς αισθανθήκατε όταν πήρατε αυτόν τον ρόλο και με ποιον τρόπο τον προσεγγίσατε;

Αισθάνθηκα μεγάλη χαρά που ο Πέτρος Ζούλιας μου ανέθεσε έναν τόσο δύσκολο ρόλο. Τώρα, ο τρόπος προσέγγισής του είναι ένα κομμάτι που δεν μπορεί κανείς να αναλύσει ακριβώς. Προέρχεται σε έναν βαθμό από μια νοητική διαδικασία, μια έρευνα πάνω στο υλικό που μας δίνει ο ίδιος ο συγγραφέας και πράγματα που διαβάζουμε σε σχέση με την εποχή του έργου. Όμως σε ένα μεγάλο ποσοστό ο ρόλος έρχεται από το υποσυνείδητό μας, το οποίο ξυπνάει η αντίδραση του εαυτού μέσα στις συνθήκες που δημιουργεί ο εκάστοτε σκηνοθέτης και ο εκάστοτε συμπαίκτης ηθοποιός.

Στο επίκεντρο του συγγραφέα, ένας απαγορευμένος έρωτας. Γιατί ανέκαθεν γοήτευαν το κοινό οι ερωτικές ιστορίες;

Μαζί με τον έρωτα στο έργο έρχεται και η θέληση για μια νέα ζωή. Νομίζω πως ο έρωτας πάντα μας υπενθυμίζει ότι ζούμε. Ο απαγορευμένος ίσως λίγο περισσότερο, γιατί έχει και μια έξτρα συνθήκη επικινδυνότητας.

Kαι γιατί οι μεγάλοι έρωτες είναι συνυφασμένοι με εμπόδια και αντιξοότητες, «θέλω» και «πρέπει»;

Τα βάσανα αρέσουν στον άνθρωπο. Ό,τι όμορφο και μεγάλο στη ζωή έρχεται δύσκολα.

Υπάρχει κάποιος ρόλος που αποτελεί όνειρο ζωής να ενσαρκώσετε; Αν ναι, ποιος είναι αυτός;

Όνειρο ζωής δεν έχω, όχι. Αλλά μου αρέσει ο Άμλετ.

Εκτός σκηνής, πώς σας αρέσει να περνάτε τον χρόνο σας;

Μου αρέσει να βγαίνω το βράδυ να κάνω βόλτες στην Αθήνα και να πίνω στα μπαρ της. Θεωρώ ότι η νύχτα έχει μεγάλο ενδιαφέρον.

Τι σας γοητεύει στην Αθήνα και τι σας εξοργίζει;

Στην Αθήνα με γοητεύει το γεγονός ότι έχει μεγάλη ζωντάνια και ποικιλία ως πόλη πρωί-βράδυ. Με απογοητεύει η αγένεια που υπάρχει σε πολλά επίπεδα και αυτό αντανακλάται έντονα στην αισθητική της.

INFO

Η δασκάλα με τα χρυσά μάτια

του Στράτη Μυριβήλη

Διασκευή-σκηνοθεσία: Πέτρος Ζούλιας

Μουσική: Ευανθία Ρεμπούτσικα

Παίζουν: Λένα Παπαληγούρα, Κωνσταντίνος Ασπιώτης, Γιούλικα Σκαφιδά, Χριστίνα Τσάφου, Γιώργος Γιαννόπουλος, Μιχάλης Λεβεντογιάννης, Μάρκος Παπαδοκωνσταντάκης

Στον ρόλο του δημάρχου ο Γιώργος Κωνσταντίνου

Θέατρο Βέμπο

Καρόλου 18, πλ. Καραϊσκάκη

Τηλ.: 210 5229519