Καλλιρρόη Βελέντζα: «Η μνήμη είναι δύσκολα διαχειρίσιμη»

Η Καλλιρρόη Βελέντζα σκηνοθετεί το «Μαμ» του Σάκη Σερέφα, μια ιστορία ενηλικίωσης. Ένα αφήγημα κωμικό και ταυτόχρονα συγκινητικό, με άφθονες δόσεις αγάπης και περίεργους γευστικούς συνδυασμούς.

Ποιος ήταν ο καθοριστικός παράγοντας που σας οδήγησε να ανεβάσετε το «Μαμ»;

Το ίδιο το κείμενο. Εκτιμώ πολύ τη γραφή του κ. Σερέφα, μάλιστα είναι η δεύτερη φορά που ανεβάζω έργο του. Η πρώτη ήταν το 2017, που δουλέψαμε στην Καλαμάτα, στο θέατρο Νηπιαγωγείο, το «Λιωμένο Βούτυρο». Το «Μαμ» είναι κατά τη γνώμη μου ένα έργο ιδιοφυές και πολυεπίπεδο. Μιλάει για όλα τα σημαντικά ανθρώπινα βιώματα με έναν τρόπο άμεσο και με πολύ χιούμορ. Είναι δύσκολο να μην ταυτιστεί κανείς ερχόμενος σε επαφή με αυτό το έργο.

Συστήστε μας με λίγα λόγια τους δύο χαρακτήρες του έργου.

Ένας μοναχικός μαθητής, ο Ζοζέφ, και ένας μοναχικός οδηγός λεωφορείου, ο Μεγάλος, αναπτύσσουν μια ιδιότυπη φιλία. Ο Μεγάλος είναι ένας χαρακτήρας πληθωρικός, ο οποίος αντιμετωπίζει τη ζωή στον υπερθετικό της βαθμό, την έχει γευτεί στο έπακρο και είναι έτοιμος τώρα να μοιραστεί τα συμπεράσματά του με τον νεαρό Ζοζέφ. Ο Ζοζέφ, από την πλευρά του, είναι ένα επίσης ιδιαίτερο παιδί, που ψάχνει τον δρόμο του προσπαθώντας να διαχειριστεί όλα αυτά τα μεγάλα γεγονότα της ζωής που του συμβαίνουν για πρώτη φορά. Είναι σημαντικό ότι τους δύο χαρακτήρες τούς συναντάμε μέσα από μια αναπόληση του ενήλικα πλέον Ζοζέφ, με την απόσταση και την ωραιοποίηση που επιβάλλει η νοσταλγία. Στην παράστασή μας η αναπόληση αυτή ξεκινά με την παρακίνηση της συντρόφου του Ζοζέφ, η οποία εγκυμονεί… κινδύνους. Ο Ζοζέφ καλείται να θυμηθεί τα χρόνια της άνδρωσής του, για να μπορέσει να υπάρξει «μεγάλος» για κάποιον άλλον.

Ποια είναι τα κυριότερα θέματα που θίγει και πώς τα προσεγγίσατε εσείς σκηνοθετικά;

Το έργο μιλάει για τα σημαντικότερα ανθρώπινα βιώματα, όπως η επιλογή στάσης ζωής, η απώλεια, ο έρωτας, η πλήξη, η δημιουργία, η ευτυχία και η νοσταλγία, και μάλιστα την πρώτη φορά που συμβαίνουν στη ζωή ενός παιδιού. Σκηνοθετικά επέλεξα να εστιάσω στο στοιχείο της ανάμνησης. Η έγκυος σύντροφος του Ζοζέφ, με τη βοήθεια ενός σερβιτόρου, στήνει ένα (φαινομενικά) αυτοσχέδιο θέατρο εν θεάτρω με συνεχείς αναφορές στην παιδική ηλικία, προκειμένου να ανασύρει στον Ζοζέφ τις αναμνήσεις της άνδρωσής του. Ό,τι συμβαίνει στη σφαίρα της ανάμνησης είναι ακραίο, φορμαλιστικό και καρτουνίστικο, ενώ ό,τι συμβαίνει σε πραγματικό χρόνο είναι ρεαλιστικό. Επιδιώκουμε την αίσθηση ότι κάποια πράγματα γίνονται τυχαία ή δημιουργούνται εκείνη τη στιγμή.

Αν το «Μαμ» είναι ένα γευστικό μάθημα ζωής, τι γεύση έχουν τα κυριότερα κεφάλαιά του;

Όλα τα κεφάλαιά του έχουν γεύσεις με δύο πόλους. Είναι γλυκόπικρα, γλυκόξινα, αλμυρόξινα, γλυκοαλμυρά, πικρόξινα κ.ο.κ. Όπως και η ζωή άλλωστε. Γιατί το κάθε βίωμα που πραγματεύεται το εκάστοτε κεφάλαιο έχει πάντα δύο όψεις, την ευχάριστη και τη δυσάρεστη, το γέλιο και το κλάμα, έτσι και το κείμενο έχει το βάθος και το χιούμορ του.

Το φαγητό λειτουργεί υπόγεια και ταυτόχρονα ως πρωταγωνιστής στην εξέλιξη της πλοκής. Εσείς τι σχέση έχετε με το φαγητό; Σας αρέσει να μαγειρεύετε;

Δεν μου αρέσει να μαγειρεύω, μου αρέσει να απολαμβάνω το φαγητό. Θεωρώ το φαγητό τελετουργία. Απολαμβάνεις, επεξεργάζεσαι, θρέφεσαι από τα χρήσιμα και αποβάλλεις τα περιττά. Κάπως έτσι γίνεται σχεδόν με όλα στη ζωή, με την πρόσληψη της τέχνης, ας πούμε, ή με τα μαθήματα ζωής που παίρνουμε ή με τα συναισθήματά μας ή με τις σχέσεις μας. Νομίζω ότι είναι η πιο επαναλαμβανόμενη τελετουργία της ανθρώπινης ύπαρξης αυτή η διαδικασία.

Αν μπορούσατε να συμπυκνώσετε τη μέχρι τώρα πορεία σας σε ένα… πιάτο, ποιο θα ήταν αυτό;

Από τις επτά συνταγές που προτείνει ο Σερέφας στο «Μαμ», θα έλεγα ότι βρίσκομαι στο στάδιο 3, αστακός με λεμονάκι. Γιατί ο αστακός έχει ένα πολύ σκληρό κέλυφος, το οποίο δεν το διαπερνά τίποτα. Όμως την άνοιξη, όταν αλλάζει όστρακο, είναι ευάλωτος και μαλακός σαν βούτυρο. Προκειμένου, λοιπόν, να δυναμώσει και να φτιάξει γρήγορα το νέο του όστρακο, τρώει το παλιό του, που έχει πολύ ασβέστιο.

Τελικά, είμαστε αυτό που τρώμε; Πόσο μπορεί να μας επηρεάσει η γευστική μνήμη;

Πιστεύω πως ναι, είμαστε αυτό που τρώμε. Όσο για τη γευστική μνήμη, εγώ προσωπικά νιώθω ότι η γεύση και η όσφρηση είναι δύο αισθήσεις που ανασύρουν πιο έντονα αναμνήσεις απ’ οποιαδήποτε άλλη αίσθηση. Είναι εντυπωσιακό πόσο συνδέεται η εγκεφαλική λειτουργία με το φαγητό.

Τελικά, γιατί τα αγκάθια των αναμνήσεων είναι ίδια με τα αγκάθια του ψητού σολομού;

Η μνήμη είναι δύσκολα διαχειρίσιμη. Έχει κι αυτή τα καλά της, έχει και τα κακά της. Κάποιες αναμνήσεις είναι επώδυνες, αλλά ταυτόχρονα διδακτικές. Κάποιες άλλες ευχάριστες, αλλά εξωραϊσμένες από την εκφυλιστική λειτουργία της νοσταλγίας. Και ο σολομός έχει τα αγκάθια του, έχει και τα ω3 του όμως. Έτσι είναι, με κάθε δίδαγμα, με κάθε ανάμνηση και κάθε εμπειρία, κάτι κερδίζεις και κάτι χάνεις. That’s life!

INFO

Μαμ

του Σάκη Σερέφα

Σκηνοθεσία: Καλλιρρόη Βελέντζα

Παίζουν: Έκτορας Γασπαράτος, Κωνσταντίνος Πασσάς, Καλλιρρόη Βελέντζα

Θέατρο Άβατον

Ευπατριδών 3, Γκάζι

Κάθε Δευτέρα και Τρίτη στις 21:15