Μαίρη Ξένου: «Δεν υπάρχει ελευθερία ούτε δημοκρατία σήμερα»

Το «Leopold ή κόβοντας τα δάχτυλα του κοινού» του Θανάση Τριαρίδη γράφτηκε το 2016 και βασίζεται στην ιστορία του Λεοπόλδου Β΄, βασιλιά του Βελγίου και εκούσια «ιδιοκτήτη» του Κονγκό για περισσότερο από δύο δεκαετίες. Μέσα από το έργο, το οποίο συν-σκηνοθετούν η Μαρία Τσομπανάκου και η Βασιλική Κούλη, αποκαλύπτεται ένα από τα μεγαλύτερα –ίσως το πιο υποβαθμισμένο στη μνήμη– εγκλήματα της ευρωπαϊκής αποικιοκρατίας στη Μαύρη Ήπειρο. Στόχος του, να κάνει γνωστές τις πράξεις του «σφαγέα του Κονγκό», αλλά και να ταρακουνήσει το κοινό. Για πόσο θα μένουμε άπραγοι; Μας αφορούν όλα αυτά τα εγκλήματα και, αν όχι, γιατί; Το «Leopold ή κόβοντας τα δάχτυλα του κοινού» δεν είναι μια συνηθισμένη παράσταση. Ο τέταρτος τοίχος σπάει και ο θεατής βρίσκεται προ των ευθυνών του. Δεν είναι καν μονόλογος, όπως φαίνεται, αλλά διάλογος, όπου η ηθοποιός (Μαίρη Ξένου) μαζί με το κοινό θα αναζητήσουν τις όποιες απαντήσεις. Προηγουμένως απαντάει στις δικές μας.

Το «Leopold ή κόβοντας τα δάχτυλα του κοινού» παρουσιάζεται για δεύτερη χρονιά. Ποιο θεωρείτε πως είναι το μυστικό της επιτυχίας του;

Αρχικά θα ήθελα να πω πως «επιτυχία» και «μυστικό της επιτυχίας» είναι έννοιες κάπως σύνθετες και μπερδεύουν. Ας πούμε, επιτυχία θα μπορούσε να θεωρηθεί να βγαίνω στον δρόμο και να με αναγνωρίζουν ή να ήταν η παράστασή μας sold-out για πολύ καιρό, επειδή όμως κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει στην περίπτωσή μας, θα πω αυτό που είχε πει η Ελένη Γλύκατζη- Αρβελέρ και με καλύπτει πλήρως, πως η «ευτυχία είναι πάνω από την επιτυχία» και θα προσθέσω ότι όπου ευτυχία υπάρχει και επιτυχία. Οπότε για μένα, αν υπάρχει επιτυχία, υπάρχει γιατί υπάρχει ευτυχία στον πυρήνα αυτής της δουλειάς. Με την παράσταση που κάνουμε, θέλουμε στο τέλος ο κόσμος να θέλει να δώσει μια κλοτσιά. Προορισμός μας είναι να πάμε μπροστά, όχι 200.000 χρόνια πίσω. Θέλουμε να είναι ένα αλληλούια. Φυσικά, μας ενδιαφέρει και η απήχηση, να βλέπεις πως αυτό που κάνεις επικοινωνείται στον κόσμο με τον τρόπο που επέλεξες. Ελπίζω η μαγιά να πέτυχε.

Το έργο του Θανάση Τριαρίδη μιλά για τον Λεοπόλδο Β΄, τον «σφαγέα του Κονγκό», τα εγκλήματα του οποίου έχουν υποβαθμιστεί ιστορικά. Γιατί θεωρείτε πως συμβαίνει αυτό;

Πράγματι, είναι ένα έγκλημα το οποίο είχε διαστάσεις ολοκαυτώματος, που όμως αγνοήθηκε από μελετητές, περιθωριοποιήθηκε στα ιστορικά βιβλία και τελικά λησμονήθηκε. Αυτό που μπορώ να σκεφτώ με το μικρό μου μυαλό είναι πως όλα είναι κανονισμένα από κάποιους για να εξυπηρετούν συμφέροντα κάποιων άλλων ή και δικά τους, στον βωμό του χρήματος και της εξουσίας. Δεν υπάρχει ελευθερία ούτε δημοκρατία σήμερα. Δεν είσαι ελεύθερος, μαθαίνεις ό,τι θέλουν να ξέρεις και κάνεις, χωρίς κάποιες φορές να το καταλαβαίνεις, αυτό που θέλουν να κάνεις. Σημασία έχει να επιθυμείς να μάθεις, όσο και να μη θέλουν κάποιοι, να μαθαίνεις για την ιστορία του τόπου σου και όλης της ανθρωπότητας. Οι άνθρωποι συνηθίζουν να λένε «η Ιστορία επαναλαμβάνεται». Η Ιστορία δεν επαναλαμβάνεται. Είναι γραμμική και περιγράφει –σε όλες τις φάσεις της– μια σχέση «αιτίου-αιτιατού». Όσο το «αίτιο» δεν αλλάζει, τόσο το «αποτέλεσμα» θα παραμένει το ίδιο. Κι εδώ έγκειται η σπουδαιότητα του μαθήματος αυτού. Γιατί όσο οι κοινωνίες δεν κατανοούν ποια τα λάθη τους, τι τις οδήγησε σε αυτά, υπό ποιες συνθήκες έγιναν, ποια τα χαρακτηριστικά τους, τόσο θα παραμένουν εγκλωβισμένες σε αυτά.

Πόσο ένοχοι είμαστε για τα εγκλήματα των προγόνων μας; Ποιο είναι το δικό μας μερίδιο ευθύνης σήμερα;

Ο Θανάσης Τριαρίδης, ο συγγραφέας του έργου, έχοντας σηκώσει το βάρος της ενοχής που του αναλογεί σε αυτόν τον παράλογο, δίχως ηθικές αναστολές, δυτικό κόσμο, λέει τα παρακάτω: «Το έγκλημα του Κονγκό θα επαναληφθεί από εμάς και τα παιδιά μας. Και το επαναλαμβάνω για να τονιστεί όσο πιο εμφατικά γίνεται: Δεν είμαστε μονάχα δολοφόνοι και γιοι δολοφόνων. Είμαστε –κι αυτό είναι το εφιαλτικότερο– και γονείς δολοφόνων». Και συνεχίζει: «Και επ’ ουδενί δεν μιλάω για “συγγνώμη”. Μιλάω για κάτι άλλο, που δεν είμαι σε θέση να το προσδιορίσω». Το δικό μας μερίδιο ευθύνης είναι ότι τον κόσμο δεν τον αντιμετωπίζουμε σαν να είναι το σπίτι μας και τους ανθρώπους δεν τους αντιμετωπίζουμε σαν να είναι τα αδέλφια μας. Ό,τι συμβαίνει στους ανθρώπους και ό,τι συμβαίνει στη γη είναι το ίδιο πράγμα.

Τι θα μπορούσαμε έμπρακτα να κάνουμε για να μην επαναληφθούν τέτοια εγκλήματα;

Το τι θα κάνει ο καθένας έμπρακτα είναι ατομικό. Δεν θα το πω εγώ, θα το βρει ο καθένας μόνος του. Δεν μπορώ να μιλήσω γενικά για όλη την κοινωνία. Νομίζω ότι το θέμα είναι ειδικό. Εναπόκειται στον καθέναν αν θα κινηθεί κάτι εσωτερικά. Αν μετακινηθούμε εμείς σαν προσωπικότητες, τότε υπάρχει μέλλον. Εάν δεν μετακινηθούμε και είμαστε στην ίδια φάση και στην ίδια συχνότητα όπως είμαστε εδώ και πολλά χρόνια, νομίζω ότι θα χτυπάμε στον τοίχο συνεχώς. Αυτό είναι εσωτερικό ζήτημα, καθαρά προσωπικό του καθενός μας. Πρέπει να κάνουμε εσωτερική δουλειά. Αν αλλάξουμε εμείς, τότε μπορεί να αλλάξει όλο το σύστημα. Αν δεν αλλάξουμε εμείς, τότε δεν πρόκειται να αλλάξει τίποτα.

Η προτεραιότητά μας είναι να αλλάξει η κοινωνία, το οποίο δεν είναι απλό. Η κοινωνία δεν είναι κάτι έξω από το «εμείς». Η κοινωνία είμαστε εμείς. Μόνο αν αλλάξουμε εμείς θα αλλάξει αυτό που μας περιβάλλει. Κατευθείαν δεν γίνεται, όσο βρισκόμαστε σε άμυνα και λέμε «που να αλλάζουμε τώρα…». Άντε τώρα να πιάσεις όλη αυτή τη σκατίλα που έχουμε τόσα χρόνια… H αλλαγή είναι επώδυνη και επίπονη και χρειάζεται μόχθο καθημερινό για να δεις την πραγματικότητα του εαυτού σου. Αυτό είναι το πιο δύσκολο πράγμα, να δεις πόσο χάλιας είσαι.

Πώς θα περιγράφατε την ηρωίδα που υποδύεστε; Ποια είναι τα κύρια χαρακτηριστικά της;

Φλέγεται η σάρκα της, τα πάθη του κόσμου τής καίνε το μυαλό, είναι ένας άνθρωπος που γίνεται έρμαιο της αβύσσου του, έχει μια τρέλα για το χάος του κόσμου, το μυαλό της είναι μια φλεγόμενη ύαινα που ξεσκίζει τον κόσμο. Θέλει να ξεράσει από μέσα της όλον αυτόν τον θάνατο που νιώθει στην ψυχή της. Λάτρευε τη ζωή η Λ (έτσι την ονομάζει ο συγγραφέας), αλλά ο συνεχής πόλεμος μεταξύ των ανθρώπων την οδήγησε σε συναισθηματική κενότητα. Είναι ένας χαρακτήρας με τη δική του μανία και ιδιοσυγκρασία, είναι ένας ρόλος «ΜΑΓΟΣ».

Μελετώντας τον ρόλο σας, υπήρξαν πράγματα που ανακαλύψατε για τον εαυτό σας; Αν ναι, ποια ήταν αυτά;

Η ηρωίδα του έργου καταλήγει στη σχιζοφρένεια και για μένα έχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον το πώς αντιμετωπίζει η κοινωνία τέτοιες περιπτώσεις – συνήθως τις περιθωριοποιεί. Έχω βρει πολλά κοινά στοιχεία, όχι μόνο σ’ εμένα αλλά και στους γύρω μου. Αρκεί να αναλογιστούμε πόσες φορές μέσα στην ημέρα στεκόμαστε και σκεφτόμαστε αν αυτό που κάνουμε το κάνουμε σωστά, αν κάνουμε αυτό που πρέπει, αν μας βλέπει κάποιος, αν δεν μας βλέπει, είναι τόσο πολλά τα ερωτήματα, που τα έστρεψα και σε προσωπικό επίπεδο.

Πείτε μας δυο λόγια για την ομάδα ex.anima. Πώς επιλέξατε όνομα, τι σας οδήγησε στη δημιουργία της και τι προσδοκάτε για το μέλλον;

Το όνομα της ομάδας μας είναι «ex anima». Είναι λατινικός όρος και προέρχεται από τη λέξη «καρδιά», αλλά όχι το ζωτικό όργανο, αυτό που αισθάνομαι, αυτό που νιώθω. Κάναμε ομάδα γνωρίζοντας πως είμαστε διαφορετικοί άνθρωποι, με διαφορετικές εμπειρίες και βιώματα η καθεμιά, τα οποία ενώνονται όμως για έναν κοινό σκοπό. Ο σκοπός στη δική μας περίπτωση είναι το θέατρο και η κοινή μας ανάγκη να μιλήσουμε μέσα από αυτό για καταστάσεις που απασχολούν εμάς τις ίδιες αλλά και όλη την ανθρωπότητα. Χωρίς να το καταλάβουμε, η ομάδα έχει γίνει αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μας, προβληματιζόμαστε και για τα ζητήματα της παράστασης αλλά και για θέματα που απασχολούν την καθεμία ξεχωριστά. Όλο αυτό που νιώθουμε η μία για την άλλη μάς ενώνει και δημιουργεί την ανάγκη να συνυπάρχουμε πάνω στη σκηνή στο παρόν και στο μέλλον. Αλλά μόνο το παρόν υπάρχει, όλα τα άλλα…

Τελικά, αυτός ο κόσμος μπορεί να αλλάξει, μπορεί να γίνει καλύτερος και, αν ναι, ποιος είναι ο ρόλος της τέχνης;

Λέμε ότι η τέχνη είναι φως, αλλά η τέχνη βγάζει το σκοτάδι μας στο φως. Του ρίχνει φως για να το ερμηνεύσει, για να το ξορκίσει, για να το κατανοήσουμε και να το αντιμετωπίσουμε. Στην τέχνη μιλάμε για τις καταπακτές στην ανθρώπινη ψυχή. Για τα σκοτάδια που κάνουν και τους ρόλους και τα έργα τέχνης πιο ενδιαφέροντα, επειδή μιλούν περισσότερο και στους δημιουργούς και στους αποδέκτες. Με το να γίνει κατανοητός ο δαίμονας ή το σκοτάδι μέσα από την τέχνη δεν σημαίνει απαραίτητα πως καταργείται κιόλας, απόλυτα δεν καταργείται ποτέ, ούτε ο κόσμος αλλάζει απόλυτα μέσα από την τέχνη. Μόνο που κάποιοι του αντιστέκονται και άλλοι του παραδίδονται και του επιτρέπουν να κυριαρχήσει.

INFO

Leopold ή κόβοντας τα δάχτυλα του κοινού

Από την ομάδα ex.anima

Κείμενο: Θανάσης Τριαρίδης

Σκηνοθεσία: Μαρία Τσομπανάκου, Βασιλική Κούλη

Ερμηνεία: Μαίρη Ξένου

Θέατρο Faust

Καλαμιώτου 11 & Αθηναΐδoς 12, Αθήνα

Tηλ.: 210 3234095

Κάθε Πέμπτη στις 20:30