Χριστίνα Αλεξανιάν: «Τα “Τετράδια της Ανζέλ Κουρτιάν” είναι ένα έργο που δεν με αφήνει να το αφήσω» - Free Sunday
Χριστίνα Αλεξανιάν: «Τα “Τετράδια της Ανζέλ Κουρτιάν” είναι ένα έργο που δεν με αφήνει να το αφήσω»

Χριστίνα Αλεξανιάν: «Τα “Τετράδια της Ανζέλ Κουρτιάν” είναι ένα έργο που δεν με αφήνει να το αφήσω»

Σε λίγες εβδομάδες θα βρεθεί καλεσμένη στο Χάρβαρντ και στη Νέα Υόρκη. Η Χριστίνα Αλεξανιάν εδώ και δυόμισι χρόνια περιοδεύει σε Ελλάδα και εξωτερικό με την παράσταση «Τα τετράδια της Ανζέλ Κουρτιάν», μια πραγματική μαρτυρία για τη γενοκτονία των Αρμενίων. Πρόκειται για ένα οδοιπορικό του διωγμού της οικογένειας Κουρτιάν και ολόκληρου του έθνους της, βασισμένο στο ομότιτλο βιβλίο (εκδόσεις Πλέθρον), σε θεατρική διασκευή, σκηνοθεσία, ερμηνεία και καλλιτεχνική επιμέλεια της ίδιας της Χριστίνας Αλεξανιάν.

Πώς όμως ξεκίνησαν όλα; «Η κόρη της Ανζέλ Κουρτιάν, Νέλλη, μου χάρισε το βιβλίο, με αφιέρωση. Το άφησα στην άκρη για λίγο καιρό και όταν τελικά το διάβασα συγκλονίστηκα. Η Ανζέλ ήταν μια γυναίκα που εξαιτίας των πολέμων δεν τελείωσε ποτέ το σχολείο, κάτι που ήταν η μεγάλη της λαχτάρα. Ερχόμενη στην Ελλάδα, στα κλασικά μπλε σχολικά τετράδια των παιδιών της άρχισε να καταγράφει τη ζωή της. Τις μνήμες 30 χρόνων. Και ήταν με την προτροπή του εγγονού της Κάρολου, όταν ήταν ακόμη παιδί δημοτικού, που τα εξέδωσε σε βιβλίο. Ένα βιβλίο που χτυπάει κατευθείαν στην καρδιά. Απόλυτα συναισθηματικό. Είναι μια καταγεγραμμένη μαρτυρία της γενοκτονίας των Αρμενίων και της Μικρασιατικής Καταστροφής. Κι ενώ δεν είχα σκεφτεί ποτέ να γράψω ή να σκηνοθετήσω, πολύ περισσότερο τον εαυτό μου, βρέθηκα να περνάω τα βράδια μου με τη Νέλλη, μ’ εκείνη να μου διηγείται ιστορίες της οικογένειας κι εγώ να ολοκληρώνω την ιστορία της Κουρτιάν μέχρι τον θάνατό της, το 1991, γιατί τα τετράδιά της τελειώνουν το 1924. Δούλεψα πεντέμισι μήνες πάνω στη συγγραφή».

Πεντέμισι μήνες για να παραδώσει έναν μονόλογο στον οποίο η ίδια με πάθος και ευαισθησία αποτυπώνει μια αυθεντική ιστορία, μια συγκλονιστική διαδρομή από την Προύσα και το Αφιόν Καραχισάρ στη Μυτιλήνη, την Κρήτη και την Κοκκινιά.

Επί σκηνής τη συμπληρώνουν μουσική με αρμένικα, μικρασιάτικα και ελληνικά τραγούδια –με τη φωνή της Μαρίας Σπυριδωνίδου και τον Κώστα Γεδίκη στο πολίτικο λαούτο και στον μπαγλαμά– και οπτικά ντοκουμέντα της εποχής.

Το έργο ήταν έτοιμο προκειμένου να ενταχθεί για μία και μόνη παράσταση στις Ιωνικές Γιορτές, ένα από τα πιο δημοφιλή πολιτιστικά φεστιβάλ της Αττικής, που διοργανώνει κάθε χρόνο ο Δήμος Νέας Σμύρνης. Δυόμισι χιλιάδες θεατές στο τέλος χειροκροτούσαν όρθιοι. «Ήταν σαν να έκοβες τον αέρα με το χέρι σου, δεν ανέπνεε κανείς, αν και ήμασταν σε ανοιχτό χώρο» θυμάται την πρεμιέρα της η Χριστίνα. Αυτό την ώθησε να πάει με την παράσταση περιοδεία στην Ελλάδα, από την Ξάνθη μέχρι τα νησιά. Παντού η υποδοχή ήταν παραπάνω από θερμή. Πώς το εξηγεί η ίδια; «Όλο το οδοιπορικό της Ανζέλ Κουρτιάν είναι δοσμένο μέσα από τα μάτια ενός παιδιού, της 10χρονης Ανζέλ. Η οικογένειά της, πολύ άνετη οικονομικά, ξεκινάει από την Προύσα, πηγαίνει στη Σμύρνη, όπου βιώνουν την καταστροφή τους, περνάνε στη Μυτιλήνη, όπου η οικογένεια χάνεται, βρίσκονται στην Κρήτη και καταλήγουν στην Κοκκινιά. Τους ακολουθούμε από το 1903, παρακολουθώντας τη μάνα της Κουρτιάν, μια καλλιεργημένη γυναίκα που χάνει τον άντρα της στα τάγματα εργασίας, να παίρνει τα τρία κοριτσάκια της ακολουθώντας τον ελληνικό στρατό για να διασχίσουν ουσιαστικά το ανατολικό μέτωπο».

Η παράσταση παίχτηκε δύο φορές και στο Παρίσι, με γαλλικούς υπέρτιτλους. «Ήταν πολλοί οι φορείς που με προσέγγισαν προκειμένου να παιχτεί η παράσταση στα μέρη τους. Θεατές, σύλλογοι. Έτσι πήγα Ξάνθη. Επικοινώνησε μαζί μου ο Σύλλογος Αρμενίων Κομοτηνής και Ξάνθης. Πέρυσι με κάλεσε η Βουλή της Κύπρου. Η επαφή μου με τη Σέτα Θεοδωρίδη, πρόεδρο της Ελληνικής Κοινότητας Παρισίων και Περιχώρων, οδήγησε τα “Τετράδια” για δύο παραστάσεις στο Παρίσι. Όπου κι αν πήγαινα, η παράσταση είχε την αίσθηση μυσταγωγίας. Και δεν ήταν μόνο οι Αρμένιοι ή οι Πόντιοι θεατές –που έχουν ακόμα ανοιχτές πληγές από τις γενοκτονίες– που συγκινούνταν, αλλά όλοι όσοι παρακολουθούσαν. Κάπως έτσι βρέθηκα τον Δεκέμβριο του 2019 και στη Νέα Υόρκη. Επικοινώνησε μαζί μου η Generation Y Productions, που δραστηριοποιούνται σε άλλον χώρο, και μαζί οργανώσαμε παράσταση στη Νέα Υόρκη, στο Πολιτιστικό Κέντρο της Ελληνορθόδοξης Αμερικής στην Αστόρια».

Παρουσιάστηκε σε τρεις παραστάσεις στο Πολιτιστικό Κέντρο της Ελληνορθόδοξης Αμερικής στην Αστόρια και σε μία παράσταση στο Μαλλιώτειο Πολιτιστικό Κέντρο στη Βοστώνη, με αγγλικούς υπότιτλους (σε μετάφραση της Αιμιλίας-Αλεξάνδρας Κρητικού). Ανάμεσα στους θεατές, εκτός από ομογενείς, άνθρωποι αρμενικής καταγωγής, ο αρχιεπίσκοπος Αμερικής Ελπιδοφόρος, διπλωμάτες από Ελλάδα και Κύπρο, καθώς και στελέχη ελληνοαμερικανικών και αρμενοαμερικανικών οργανώσεων. Οι παραστάσεις συνέπεσαν με την απόφαση της Βουλής και της Γερουσίας των ΗΠΑ να αναγνωρίσουν τη Γενοκτονία των Αρμενίων, ένα μεγάλο βήμα για την αποκατάσταση της ιστορικής αλήθειας. «Ένας θεατρικός μονόλογος με τη Χριστίνα Αλεξανιάν, η οποία με ευαισθησία, πάθος και αυθεντική ερμηνεία αποτύπωσε με μοναδικό τρόπο μια αληθινή ιστορία» έγραψε η «Hellas Journal». Η παράσταση είχε τέτοια απήχηση που η Αμερικανίδα βουλευτής Carolyn Maloney της απένειμε το Certificate of Special Congressional Recognition.

1 min

Με τον αρχιεπίσκοπο Αμερικής κ.κ. Ελπιδοφόρο

Ακολούθησε μια πολύ συγκινητική παράσταση στο Δρομοκαΐτειο. «Μια θεατής, βλέποντας την παράσταση στη Δραπετσώνα, επικοινώνησε ζητώντας να φέρω δωρεάν την παράσταση στο Δρομοκαΐτειο για το προσωπικό και τους ασθενείς. Τα συναισθήματα δεν μπορούν να περιγραφούν. Αυτά τα συναισθήματα μου έχουν δώσει την ώθηση και συνεχίζω με αυτή τη δουλειά. Είναι ένα έργο που δεν με αφήνει να το αφήσω.

Ογδόντα παραστάσεις μετράνε μέχρι στιγμής, εντός και εκτός συνόρων, τα «Τετράδια της Ανζέλ Κουρτιάν» και η πορεία τους συνεχίζεται. «Είμαι καλεσμένη, λίγο πριν το Πάσχα, στο Χάρβαρντ, στη Νέα Υόρκη και άλλες Πολιτείες της Αμερικής. Προηγουμένως θα πάω Καλαμάτα και Βόλο» λέει η Χριστίνα.

4 min

Το Certificate of Special Congressional Recognition που απονεμήθηκε στη Χριστίνα Αλεξανιάν

Πώς εξηγεί την αποδοχή της παράστασης; «Πέρα από το να κάνεις γνωστό το αρμενικό ζήτημα και την καταστροφή της Σμύρνης, είναι ένα βαθιά αντιπολεμικό έργο. Καταγράφοντας αυτές τις ιστορίες –και καθώς δεν έχουν εθνικιστική χροιά– και ανεβάζοντάς τες στη σκηνή, μας ευαισθητοποιούν. Μας προειδοποιούν για το τι δεν πρέπει να ξαναγίνει, όσο ουτοπικό κι αν ακούγεται».

Η καταγωγή της τι ρόλο έπαιξε σε σχέση με το έργο; «Η μάνα μου είναι Καππαδόκα. Ο πατέρας μου είναι Αρμένης, από τον πατέρα του. Ο Αρμένιος παππούς, ο Γιεβάν, παντρεύτηκε Ελληνίδα, τη Χριστίνα, με την οποία γνωρίζονταν από το Μπαλού-Κεσέρ και ο έρωτάς τους αναζωπυρώθηκε στον Πειραιά, με τον διωγμό. Τότε, οι Αρμένιοι παντρεύονταν μεταξύ τους, για να κρατήσουν τα έθιμα και τη γλώσσα. Καθώς ο παππούς πήγε ανάποδα, με έναν γάμο με Ελληνίδα, αρνήθηκε τα παιδιά να μάθουν αρμένικα. Πλην της γλώσσας, λοιπόν, πάντα ένιωθα πολύ ισχυρό το κομμάτι της καταγωγής μου και κάθε φορά που ανεβαίνω στη σκηνή αισθάνομαι τους προγόνους μου και κυρίως τον πατέρα μου, Πέτρο».

Και η οικογένεια Κουρτιάν πώς εισέπραξε την παράσταση; «Ο εγγονός της Ανζέλ μού είπε πως “η Ιστορία ξαναβρήκε τη φωνή της”. Από τις πιο στηρικτικές φράσεις για να συνεχίσω αυτόν τον κύκλο παραστάσεων κι από τα πιο σημαντικά κομπλιμέντα που έλαβα».

Δεν γίνεται πάντως να μιλάς με τη Χριστίνα Αλεξανιάν και να μη ρωτήσεις για το «Λόγω Τιμής». Πώς εξηγεί τη χλιαρή υποδοχή; «Όσοι το είδαν το αγάπησαν με μανία. Θεωρώ όμως ότι ήταν λάθος μέρα, λάθος ώρα. Δηλαδή, μια σειρά που παίζεται μία φορά την εβδομάδα δεν μπορείς να τη βάζεις απέναντι από ένα καθημερινό πρόγραμμα σε αυτή τη ζώνη. Η επιστροφή του “Λόγω Τιμής” με κάλυψε απόλυτα, και καλλιτεχνικά και συγκινησιακά. Ήταν για όλους μας ωραίο να βγάλουμε από τα συρτάρια αυτή την παρέα και να της ξαναδώσουμε πνοή».

Κεντρική φωτό: Δημήτρης Καλογερής