Νίκος Διαμαντής: «Με ενδιαφέρει το ταπεινό»
«Εξαγωγή - Έξοδος, ένα θεατρικό ορατόριο για την ελπίδα και την καρτερία» ονομάζεται η παράσταση που ετοιμάζει ο σκηνοθέτης Νίκος Διαμαντής και πρόκειται να παρουσιαστεί στον ιερό τόπο της Δήλου στις 10 και 11 Σεπτεμβρίου, στο πλαίσιο του θεσμού «Όλη η Ελλάδα ένας Πολιτισμός» του ΥΠΠΟΑ, με τη σύμπραξη του Θεάτρου Σημείο.
Πώς εμπνευστήκατε το πρωτότυπο αυτό πρότζεκτ, να παρουσιάσετε τους 269 στίχους της «Εξαγωγής» του Εζεκιήλ με τη μορφή θεατρικού ορατορίου και μάλιστα μέσα στον ιερό και ακατοίκητο τόπο της Δήλου, στο πλαίσιο του θεσμού «Όλη η Ελλάδα ένας Πολιτισμός» του υπουργείου Πολιτισμού;
Όλα ξεκίνησαν όταν βρέθηκα στην αρχή της πανδημίας μέσα σε ένα νοσοκομείο για περίπου δύο μήνες. Ήταν μια σκληρή εποχή και ξαναείδα όλες τις προτεραιότητες να αλλάζουν. Όλοι οι άνθρωποι στην αρχή προσπαθούσαν να αποφύγουν αυτό που ερχόταν. Και μετά, σιγά σιγά, άρχισε ένας βουβός πόνος και απορία. Κανείς δεν κατανοούσε την αλλαγή. Η πτέρυγα του νοσοκομείου άδειασε και έγινε πτέρυγα Covid. Σιωπή, υπομονή, άλλοι ήχοι. Ένα απόκοσμο, αλλά πολύ ανθρώπινο περιβάλλον. Μια κάψουλα ενός άλλου κόσμου, αργού, υπομονετικού, στα σύνορα της ζωής και του θανάτου. Ήμασταν οι μόνοι σε έναν άδειο χώρο που σιγά σιγά άρχισε να υποδέχεται κόσμο. Και έτσι, όταν αργότερα αποφάσισα να στείλω πρόταση στον εξαιρετικό αυτό θεσμό-πρωτοβουλία, του ΥΠΠΟΑ –ελπίζω μάλιστα να συνεχιστεί και του χρόνου–, ήθελα να μιλήσω γι’ αυτήν τη σιωπή και την υπομονή. Μιλώντας με τον εξαιρετικό μεταφραστή και βαθύ γνώστη της αρχαίας τραγωδίας, Θεόδωρο Στεφανόπουλο, μου πρότεινε το πρωτότυπο σπάραγμα του Εζεκιήλ με θέμα την Έξοδο των Εβραίων από την Αίγυπτο. Και μετά δημιουργήθηκε μία ομάδα εργασίας –ο Σταύρος Ζουμπουλάκης, η Ιωάννα Μακρή, ο Χρήστος Χρυσόπουλος, η Δανάη Παπουτσή, ο Θανάσης Μακρής, ο Κωνσταντίνος Μίχος, ο Αλέξανδρος Διαμαντής, κ.ά.– που άρχισε να δημιουργεί βήμα βήμα, όταν πλέον εγκρίθηκε όλο το εγχείρημα, αυτό που πρόκειται να παρουσιάσουμε στη Δήλο. Μια πλατφόρμα ανταλλαγής ιδεών, μια δεξαμενή συνεργατικότητας.
Φως - ελπίδα - καρτερία, οι τρεις άξονες της παράστασής σας. Μιλήστε μας λίγο για αυτό το τρίπτυχο.
Πάντα με ενδιαφέρει το ταπεινό, το μικρό, το έλασσον στις ζωές των ανθρώπων. Το μικρό σιωπηλό δράμα. Τα δράματα των ανθρώπων που δεν έχουν φωνή. Και έτσι δημιούργησα ένα ορατόριο – ένα μεγάλο χορικό, διαψάλματα βουβής ανάγκης, εσωτερικών φωνών και σκέψεων πάνω στην καρτερία. Η Εξαγωγή εξυμνεί το φως, τη ζωή και το ένστικτο για επιβίωση, μέσα από μια καρτερική πορεία αναζήτησης. Η έξοδος του ανθρώπου προς το φως, η πάλη με τις δυσκολίες του βίου, η ομορφιά και η αγάπη είναι ένας διαχρονικός ανθρώπινος μουσικός βηματισμός στον χώρο της Δήλου. Η Δήλος, ένα κατώφλι συνάντησης διαφορετικών πολιτισμών, μία νήσος ιερή, χώρος φωτεινός, εκκρεμής τόπος, υποδέχεται, όπως αιώνες πριν, τη συνύπαρξη, την ανοχή, την αντοχή και την πορεία του βίου. Προτείνουμε μια ουτοπία που υπήρξε, στο ιερό νησί των αρχαίων, μια ουτοπία σαν ένα ζωντανό ανθρώπινο μουσείο. Μέσα στα σπίτια ιστορίας της Δήλου, όπου η ζωή πέτρωσε, μέσα στις χαράδρες της ιστορίας, καθημερινοί, απλοί άνθρωποι αντιμετωπίζουν τις προκλήσεις του βίου. Έρχονται και επανέρχονται σαν διαψάλματα για να αφηγηθούν ιστορίες προσωπικής απώλειας και θάρρους. Κυρίως θάρρους, τόλμης, αντοχής. Η πορεία τους προς το φως της «Εξόδου», άλλοτε με κυριολεκτικό και άλλοτε με συμβολικό τρόπο, προϋποθέτει την αντοχή του βίου. Απέναντι στη σκληρότητα των ημερών, της πανδημίας, μέσα στη σιωπή της απώλειας ανθρώπινων ζωών, σε απόλυτη μοναξιά, προτάσσεται η αντοχή, η ελπίδα και η καρτερία. Η «Εξαγωγή» είναι ένας ύμνος στην ανθρώπινη καρτερία, δηλαδή σε εκείνη την επίμονη αλλά και συγχρόνως ταπεινή πίστη, που εμμένει μπροστά στη δοκιμασία ακόμη κι όταν όλα είναι ήδη χαμένα. Η Εξαγωγή είναι μια σιωπηλή ραψωδία, μια κατάφαση της ζωής. Δεν είναι λόγος Θεού, είναι λόγος ανθρώπου, ο άνθρωπος γυμνός απέναντι στον Θεό.
Πώς ερμηνεύουν, κατά τη γνώμη σας, η «Εξαγωγή» του Ιεζεκιήλ και η Βιβλική «Έξοδος» τον σύγχρονο κόσμο και πώς φτάσατε από αυτές τις πηγές στη σύνθεση ενός σύγχρονου θεατρικού ορατορίου;
Η «Εξαγωγή» του Ιεζεκιήλ και η Βιβλική «Έξοδος» ερμηνεύουν τον σύγχρονο κόσμο μας, εκφράζοντας το πανανθρώπινο, διαχρονικό αίτημα για λύτρωση, για απελευθέρωση. Η επίμονη πορεία του ανθρώπου διαμέσου του βίου στοιχίζεται με τη σημερινή φωνή της ανθρωπότητας μπροστά στον τρόμο του αφανισμού και του θανάτου. Τα σπαράγματα του Εζεκιήλ και τα αποσπάσματα από το Βιβλικό κείμενο της Εξόδου συνδυάζονται με ένα χορικό όπου φωνές, ψαλμοί ανθρώπων, αγωνίζονται να διαβούν «ἐν μέσῳ σκιᾶς θανάτου» και να εξέλθουν νικητές στο φως της ζωής. Η κειμενική αυτή «συνήχηση» αποτελεί ένα συμβολικό ορατόριο για την ελπίδα και την καρτερία. Οι πληγές του ανθρώπινου βίου, της πανδημίας οι απώλειες, το πένθος και ο θρήνος που κατέστησαν αδύνατα αυτά τα δύο χρόνια μας έδωσαν ένα υλικό που μιλάει για το σήμερα. Μιλάμε για τη μεγάλη αλλαγή στις αξίες ζωής, καθώς μέσα από την απώλεια χάνονται οι βεβαιότητες και οι αλαζονείες του βίου. Η καρτερία είναι σιδερένια αρετή ζωής. Σκληρή υπομονή και μετριοπάθεια , ανοχή και αντοχή, συνεργασία ανθρώπων, πολιτισμών, θρησκειών, ύμνος στη συνύπαρξη είναι η παράσταση.
Κύριε Διαμαντή, ποια είναι η απαιτούμενη «έξοδος» που πρέπει να κάνουμε σήμερα, κατά τη γνώμη σας;
Η γεωλογία πολιτισμών μέσα στη χειρονομία που προτείνουμε δείχνει με σαφήνεια το όραμα συνεργατικού μέλλοντος. Η σημερινή «έξοδος» νομίζω ότι δεν είναι άλλη από την αλλαγή στερεοτύπων, προτεραιοτήτων, αλλαγή σε όλα τα χαρακτηριστικά μας. Αν θέλουμε να αφήσουμε ίχνη στις συνειδήσεις των ανθρώπων, νομίζω χρειάζεται ριζική απομάκρυνση από την τοξική ανοησία των εύκολων βεβαιοτήτων. Ο δρόμος της Εξόδου είναι μία διαδρομή υπομονής απέναντι στις αβεβαιότητες, αλλά ταυτόχρονα θάρρος ιδιωτικότητας, προσωπικότητας και πρωτοβουλίας.
Info
ΕΖΕΚΙΗΛ, «Εξαγωγή - Η έξοδος»
10 και 11 Σεπτεμβρίου
στον ιερό τόπο της Δήλου
Σκηνοθεσία, δραματουργία: Νίκος Διαμαντής
Μετάφραση: Θεόδωρος Στεφανόπουλος
Πρωτότυπα κείμενα: Χρήστος Χρυσόπουλος
Σκηνικά, κοστούμια: Άση Δημητρουλοπούλου
Μουσική: Νίκος Βασιλείου
Κίνηση: Κωνσταντίνος Μίχος
Φωτογραφίες και βίντεο: Σταύρος Χαμπάκης
