Γιάννης Καλαβριανός: «Όλοι είμαστε ικανοί για μεγάλο φάσμα πράξεων»

Ο Γιάννης Καλαβριανός γράφει και σκηνοθετεί στο Θέατρο Τέχνης την ιστορία ενός αδικημένου ανθρώπου, για την τρομακτική δύναμη που μπορεί να αποκτήσει η φωνή του ενός, αλλά και τα άκρα στα οποία μπορεί να φτάσει μία λογική απαίτηση. Έμπνευση για το νέο έργο αποτέλεσε ένα από τα σημαντικότερα κείμενα της γερμανικής λογοτεχνίας, η νουβέλα «Μίχαελ Κόλχαας» του Χάινριχ Φον Κλάιστ, η οποία βασίστηκε στην αληθινή ιστορία ενός εμπόρου αλόγων, που έζησε στη Σαξονία τον 16ο αιώνα.

Μιλήστε μας για την ιδέα πίσω από αυτό το έργο. Πώς ξεκίνησαν όλα;

Το έργο «Μικροί πυροβολισμοί μέσα στη νύχτα» άρχισε να γράφεται τo 2015. Αφορμή ήταν η τρομοκρατική επίθεση στα γραφεία του σατιρικού περιοδικού «Charlie Hebdo» στο Παρίσι. Ξεκίνησα να διαβάζω για το ιστορικό των βίαιων ταραχών στα γαλλικά προάστια και της σύγχρονης ριζοσπαστικοποίησης Γάλλων πολιτών. Το κείμενο ολοκληρώθηκε το 2021 και είχε ως αφετηρία τη νουβέλα «Μίχαελ Κόλχαας», του Χ. Φ. Κλάιστ. Μιλά για την ιστορία ενός εμπόρου αλόγων του 16ου αιώνα, ο οποίος αδικήθηκε από τον άρχοντα, αναζήτησε το δίκιο του με κάθε τρόπο και τελικά μετατράπηκε σε τρομοκράτη. Κεντρικό θέμα του έργου, λοιπόν, είναι η δύναμη που μπορεί να αποκτήσει η φωνή του ενός, αλλά και τα άκρα στα οποία μπορεί να φτάσει μια λογική απαίτηση.

Στην παράσταση δεν υπάρχουν σκηνικά και κανένα σκηνικό αντικείμενο, παρά μόνο κοστούμια εμπνευσμένα από την ανατομία των αλόγων. Τέσσερις ηθοποιοί, ένας πιανίστας, η συνεχής μουσική, χορογραφημένη κίνηση και οι εναλλαγές σκοταδιού. Πείτε μας για αυτήν τη δωρική παρουσίαση.

Οι ηθοποιοί και ο μουσικός ζωντανεύουν μπροστά μας την ιστορία ενός αδικημένου ανθρώπου, διατρέχοντας όλα τα γεγονότα της ζωής του. Βρισκόμαστε στο σήμερα, αλλά παίζουμε και αφηγούμαστε ταυτόχρονα μια ολόκληρη ζωή. Δεν ήθελα να οδηγηθούμε σε αναπαραστάσεις σκηνικών χώρων, αλλά να αφήσουμε ελεύθερη τη φαντασία των θεατών να «δουν» μπροστά τους αυτή τη συγκλονιστική ιστορία.

Αφηγητές της ιστορίας του Κόλχαας είναι τα άλογά του. Και γιατί θελήσατε να πείτε την ιστορία από τη δική τους οπτική;

Η ιστορία του Μίχαελ Κόλχαας έχει ως εξής: Μεταφερόμαστε στον 16ο αιώνα, όταν ένας φιλήσυχος και νομοταγής πολίτης, ο εκτροφέας αλόγων Μίχαελ Κόλχαας, ξεκινά από το χωριό του στο Βρανδεμβρούργο, για να πουλήσει στη γειτονική Σαξονία τα άλογα που με πολύ κόπο εξέθρεψε. Ο νέος άρχοντας της περιοχής, όμως, του κλείνει τον δρόμο και του ζητά χρήματα και άδεια διέλευσης για να του επιτρέψει να συνεχίσει. Ο Κόλχαας, που δεν είχε τίποτε από τα δύο, προτείνει να τον αφήσουν να περάσει για μία φορά και να τα φέρει επιστρέφοντας, αφήνοντας ως εγγύηση τα δύο καλύτερα άλογά του. Όταν γυρίζει όμως, τα βρίσκει εξαθλιωμένα, αφού τα είχαν υποχρεώσει σε εξαντλητικές εργασίες, και ζητά να αποζημιωθεί. Ο άρχοντας τον ταπεινώνει, τον διώχνει και σκοτώνει τη γυναίκα του. Ο Κόλχαας προσπαθεί με κάθε έννομο τρόπο να δικαιωθεί. Το Κράτος, ο Νόμος και η Εκκλησία αδιαφορούν. Μη βρίσκοντας στήριξη από πουθενά και νιώθοντας τεράστια απογοήτευση, αποφασίζει να πάρει τον νόμο στα χέρια του και πυρπολεί τη Βιτεμβέργη. Το μέτρο και η λογική γρήγορα καταλύονται. Διάφοροι άνθρωποι, απογοητευμένοι από την αδικία που βιώνουν καθημερινά, συντάσσονται δίπλα του και φτιάχνουν έναν μικρό στρατό που καίει, δολοφονεί και λεηλατεί. Ο ηγεμόνας προτείνει, έστω και αργά, να τον αποζημιώσει. Όμως, ο Κόλχαας δεν αρκείται πια σε αυτό. Ο στόχος του είναι πλέον ο ίδιος ο ηγεμόνας, και η υπόθεση δύο αλόγων απειλεί να διαλύσει μία ολόκληρη χώρα.

Το ζήτημα της αυτοδικίας και των ορίων του κάθε ανθρώπου είναι συνεχώς «παρών» στην ιστορία και αποτελεί τον βασικό προβληματισμό του έργου. Οι απόψεις των ανθρώπων ακούγονται καθαρά. Οπότε, τον ρόλο των αφηγητών της ιστορίας ανέλαβαν οι άλλοι κεντρικοί πρωταγωνιστές της, τα άλογα.

Ο Κόλχαας αδικήθηκε, έχασε τη γυναίκα και τα άλογά του, και παίρνοντας τον νόμο στα χέρια του μετατράπηκε σε τρομοκράτη, καθώς η δύναμη και οι ακόλουθοί του μεγάλωσαν. Είναι γέννημα της κοινωνίας ο Κόλχαας ή δημιούργημά της; Θέλω να πω, είμαστε όλοι εν δυνάμει τρομοκράτες, ικανοί για βία και επιβολή από την κοιλιά της μάνας μας, ή είναι κάτι που μας «διδάσκεται» από την κοινωνική δομή;

Παρότι είμαστε κοινωνικά όντα, δεν γεννιόμαστε με καμία γενετική πληροφορία τρόπου κοινωνικής συμπεριφοράς. Όλα μαθαίνονται. Οι κοινότητες είναι κατασκευές με συγκεκριμένους κανόνες. Οπότε, συνειδητά τους μαθαίνουμε και συνειδητά αποφασίσουμε αν θα τους παραβούμε ή όχι. Όλοι είμαστε ικανοί για μεγάλο φάσμα πράξεων. Ανάλογα με το σύστημα αξιών του καθενός, μπορούμε να οδηγηθούμε στη μία ή την άλλη άκρη του.

Σε ποια περίπτωση σαν άνθρωπος θα δικαιώνατε μια περίπτωση αυτοδικίας;

Σε καμία. Έχουμε συμφωνήσει και έχουμε μοιράσει τις εξουσίες στις κοινωνίες μας. Η απονομή της δικαιοσύνης δεν ανήκει σε κανέναν μεμονωμένα, όσο και αν αυτό, πιθανόν, να μας ικανοποιούσε.

Πώς σας φάνηκε η ταινία «Ο Θρύλος του Μάικλ Κόλχαας» του Αρνό ντε Παλιέρ, με τον Μαντς Μίκελσεν;

Μου άρεσε.

Έχετε σπουδάσει γιατρός. Στην εποχή της πανδημίας, αυτές οι γνώσεις αφυπνίστηκαν; Σας βοήθησαν να αποφασίσετε με νηφαλιότερο τρόπο για τον εμβολιασμό σας ή μη;

Αλίμονο αν χρειαζόταν να έχεις σπουδάσει ιατρική για να αποφασίσεις εάν θα εμβολιαστείς ή όχι. Η εμπιστοσύνη στην επιστήμη, την έρευνα και τα συμπεράσματά της πρέπει να είναι δεδομένη. Και για να γίνει αυτό, πρέπει να αποκτήσει και πάλι τη θέση που της αρμόζει και να μη γίνεται πεδίο αμφισβήτησης από τον καθένα, με καλά ή σκοτεινά κίνητρα.

Info

«Μικροί πυροβολισμοί μέσα στη νύχτα», του Γιάννη Καλαβριανού

Σκηνοθεσία: Γιάννης Καλαβριανός

Από την Εταιρεία Θεάτρου Sforaris

Θέατρο Τέχνης Καρόλου Κουν, Φρυνίχου