Σήλια Νικολαΐδου: «Η ισότητα είναι μια πολυτέλεια»

Από τις εκδόσεις Οσελότος κυκλοφορεί το νέο βιβλίο της Σήλιας Νικολαΐδου «Οι μέρες μας, οι νύχτες μας». Θέμα του, η πραγματική ιστορία της συγγραφέως, όταν μετά από κρατική πρωτοβουλία βρέθηκε στο Αναμορφωτήριο Θηλέων (ΑΚΑΘ), προκειμένου να μυήσει τις τροφίμους του στο πνεύμα του οδηγισμού. Η Σήλια Νικολαΐδου μας εξηγεί πώς βρέθηκαν αυτές οι γυναίκες κρατούμενες και γιατί ακόμα και σήμερα δεν υπάρχει ισότητα ανάμεσα στα δύο φύλα.

Πώς προέκυψε αυτό το βιβλίο;

Το μυθιστόρημα «Οι μέρες μας, οι νύχτες μας» αποτελεί μια προσωπική βιωματική εμπειρία που διαδραματίστηκε στο Αναμορφωτήριο Θηλέων (ΑΚΑΘ) στα μέσα της δεκαετίας του ’60 και αφορά τις έγκλειστες, ανήλικες κοπέλες, από 12 έως 20 χρονών, που είχαν εγκαταλειφθεί από τις οικογένειές τους και είχαν τιμωρηθεί από την ελληνική κοινωνία, που θεωρούσε ουσιαστικά τον τόπο αναμόρφωσής τους ως φυλακή. Λόγω μιας γενικευμένης κατακραυγής για τον εγκλεισμό τους, το υπουργείο Δικαιοσύνης αποφάσισε το 1965, σε συνεργασία με το Σώμα Ελληνίδων Οδηγών, να δημιουργήσει με τις κοπέλες μια οδηγική ομάδα εντός αναμορφωτηρίου. Το βιβλίο προέκυψε από την ανάγκη μου να διηγηθώ τις συγκεντρώσεις της οδηγικής αυτής ομάδας, μοναδικής στην ιστορία του ελληνικού οδηγισμού, που είχαν στόχο να εμπνεύσουν στις κοπέλες τη συνεργασία και το ευ αγωνίζεσθαι. Η ιονεσκική πραγματικότητα μου έδωσε την έμπνευση για να διηγηθώ πραγματικά γεγονότα με μυθιστορηματικό τρόπο.

Πού σταματάει η αλήθεια και πού ξεκινάει το μυθιστόρημα;

Συχνά η αλήθεια ξεπερνά και την πιο δυνατή φαντασία. Έτσι κι εδώ, η φαντασία παίζει δευτερεύοντα ρόλο σε σχέση με τα πραγματικά γεγονότα. Στο βιβλίο, επίσης, περιλαμβάνονται και περιγράφονται και γεγονότα της εποχής, όπως οι συνομιλίες μου για το αναμορφωτήριο με τον πρωθυπουργό της Ελλάδος Γεώργιο Παπανδρέου, η γνωριμία μου με τον Αντώνη Σαμαράκη, τον Φαίδωνα Γεωργίτση κ.ά. Θα μπορούσα να ζητήσω από τους αναγνώστες σας να διακρίνουν αυτή τη λεπτή γραμμή που συνδέει τη φαντασία με την πραγματικότητα και όσοι ανταποκριθούν στην πρόκληση να λάβουν ένα αντίτυπο του βιβλίου μου με αφιέρωση.

Διατηρήσατε επαφή με κάποια από αυτές τις γυναίκες που γνωρίσατε;

Διατήρησα επαφή για μία εικοσαετία με την αρχηγό τους, την Έλλη, ηρωίδα του βιβλίου, και μερικές κοπέλες που μετά την αποφυλάκισή τους έμειναν για λίγο στην Αθήνα. Μετά όλες χάθηκαν – χάθηκα κι εγώ, γιατί έφυγα στο εξωτερικό για σπουδές.

Το βιβλίο περιγράφει την καταπίεση και τον ρατσισμό που βίωσαν οι τρόφιμοι του ΑΚΑΘ. Τέτοιες ιστορίες αδικίας και καταπάτησης των δικαιωμάτων τους οι γυναίκες έχουμε βιώσει σε όλη τη διάρκεια της ανθρώπινης ιστορίας. Γιατί, πιστεύετε, συνέβη αυτό; Γιατί προσπάθησαν να φιμώσουν με τόση βία τη γυναίκα;

Στο αναμορφωτήριο εκείνη την εποχή φυλάκιζαν παιδιά και αυτό είναι το πιο τραγικό. Η καταπίεση των παιδιών, δυστυχώς, συνεχίζεται έως σήμερα. Και αυτό είναι το θλιβερότερο γεγονός της ανθρωπότητας. Όσα παιδιά δεν προστατεύονται από τις οικογένειές τους βιώνουν ως θύματα καταπίεση και ρατσισμό. Αρκεί να κοιτάξουμε όλα τα ασυνόδευτα παιδιά που φτάνουν σήμερα στην Ελλάδα, θύματα της εγκληματικής συμπεριφοράς του πολιτισμένου κόσμου. Και η γυναίκα ανέκαθεν ήταν ένα ανυπεράσπιστο θύμα μέσα σε αυτή τη βία. Και τουλάχιστον το ’60 δεν είχε ούτε μόρφωση ούτε οικονομική ανεξαρτησία. Αυτό την έκανε εκμεταλλεύσιμη και βορά σε έναν αδίστακτο πόλεμο εξόντωσης: του ισχυρού προς τον αδύνατο. Αυτή η συμπεριφορά συνεχίζεται έως σήμερα κεκαλυμμένα κάτω από τα πολλά δικαιώματα για τις γυναίκες, ενώ υφέρπει η εκμετάλλευση και ο ρατσισμός.

Από τη δεκαετία του ’60, που συμβαίνουν τα γεγονότα στο βιβλίο σας, μέχρι σήμερα έχουν μεσολαβήσει έξι δεκαετίες. Σε αυτό το διάστημα η –δυτική– γυναίκα διαμαρτυρήθηκε, εναντιώθηκε, κατέκτησε. Υπάρχει, όμως, ισότητα ή έχουμε ακόμη δρόμο;

Το ξέρετε κι εσείς και όλοι μας ότι ισότητα σε όλους τους τομείς της ζωής χρειάζεται ακόμα πολύ δρόμο. Ειδικά όταν μιλάμε για γενικευμένη ισότητα και όχι μόνο για τις γυναίκες του αναπτυγμένου δυτικού κόσμου. Όταν μιλάμε για τις γυναίκες χωρών που δεν φημίζονται για τις δημοκρατικές τους ευαισθησίες απέναντί τους. Όχι, η ισότητα είναι μια πολυτέλεια που χρειάζεται ελευθερία, δημοκρατία και πολιτισμό για να ανθίσει.