Συνέντευξη: Μαρία Παπαγιάννη

15.02.2017
Βιβλίο

Το "Παπούτσια με φτερά" είναι το νέο σας μυθιστόρημα για παιδιά. Ποια είναι η υπόθεσή του και σε ποιές ηλικίες απευθύνεται;

Η μικρή Ρόζα μεγαλώνει με τον πατέρα της που είναι ψαράς αλλά γράφει στα κρυφά ποιήματα, βαφτίζει τα γατιά του με ονόματα ποιητών και συχνά μιλάει με στίχους. Οι δυο τους μετακομίζουν στο ισόγειο μιας πολυκατοικίας ή στο «Βασίλειο των Γάτων».

Στην καινούργια γειτονιά η Ρόζα θα κάνει φίλους, θα γνωρίσει την κυρία Ειρήνη που έχει το περίπτερο «ο Μικρός Παράδεισος» αλλά και την Άννα που μένει στο αυτοκίνητό της. Το μόνο που σκιάζει τον καινούργιο της κόσμο είναι η κυρία Περίεργη. Δεν χρειάζονται πολλά όμως για να ανατραπούν όλα και η μικρή Ρόζα κυνηγημένη θα ακολουθήσει τον Γκαμπίτο στην Πολιτεία του Βυθού. Εκεί θα γνωρίσει καινούργιους φίλους που πληρώνουν με λέξεις για να αγοράσουν λουκουμά και θα προσπαθήσει να καταλάβει γιατί τους νοιάζουν τόσο οι γλώσσες που χάνονται.

Τώρα σε ποια ηλικία απευθύνεται; Σε όσους βρουν κάτι μες την ιστορία. Σε όσους θέλουν να το διαβάσουν. Διαφωνώ με την υπόδειξη ότι ένα βιβλίο είναι κατάλληλο για παιδιά από 10-15 για παράδειγμα. Ένα βιβλίο το διαλέγεις. Προσωπικά προτιμώ αυτό που είχε πει η Σέλμα Λάγκερλεφ. “Ένα καλό παιδικό βιβλίο είναι καλό για μικρούς και μεγάλους”. Τώρα αν το δικό μου βιβλίο είναι καλό δεν μπορώ να το πω εγώ.

Στο επίκεντρο βρίσκεται ένα κορίτσι με κινητικά προβλήματα. Είναι και ένα μήνυμα αυτό; Πως οι άνθρωποι με προβλήματα κίνησης μπορούν να είναι ήρωες;

Η Ρόζα, η μικρή ηρωίδα έχει δυο σημαντικά τραύματα στη μικρή ζωή της. Εκτός από το κινητικό της πρόβλημα μεγαλώνει χωρίς τη μαμά της. Από την αρχή προσπάθησα η κατάστασή της να μην παρουσιαστεί μελοδραματικά. Ο πατέρας της Ρόζας της μαθαίνει ότι στην μικρή καθημερινότητα χωράνε τα θαύματα ενώ η δασκάλα της πως για όλους υπάρχει ένα ζευγάρι παπούτσια με φτερά. Το μόνο που χρειάζεται είναι να θέλεις να πετάξεις. Κι αυτό ισχύει για όλους ανεξάρτητα με τα προβλήματα που έχουν. Άλλοι έχουν προβλήματα που φαίνονται κι άλλοι αόρατους εφιάλτες που τους κρατάνε δεμένους στη γη και στο παρελθόν τους.

Είναι ευκολότερο να επικοινωνούμε ιστορίες στα παιδιά μέσα από τα ζώα;

Τα ζώα μπορούν να έχουν όλα τα ανθρώπινα χαρακτηριστικά, να σκέφτονται, να αισθάνονται αλλά μπορούν να έχουν και υπερφυσικές δυνατότητες. Μοιάζουν με τους ανθρώπους αλλά ανήκουν και σ΄ ένα διαφορετικό κόσμο, έναν κόσμο που ελκύει τα παιδιά. Οι μικροί αναγνώστες αγαπούν τα ανθρωπόμορφα ζώα, ταυτίζονται μαζί τους αλλά από μια απόσταση καθώς κατανοούν πλήρως τη σύμβαση. Από την άλλη ένα ζώο μπορεί να απελευθερώσει τον συγγραφέα και να μιλήσει για θέματα εντελώς φανταστικά. Έτσι στα «Παπούτσια με φτερά» ο Γκαμπίτο, ο μονόφθαλμος γάτος οδηγεί τη Ρόζα μέσα από ένα σπιρτόκουτο στην Πολιτεία του Βυθού.

Τα παιδιά έχουν μια φαντασία που δεν γνωρίζει όρια. Φαντάζομαι πως αυτός είναι και ο λόγος που αγαπούν τα παραμύθια. Είναι, ωστόσο, εύκολο να γράφεις παραμύθια;

Δεν είναι πιο εύκολο από το να γράψεις ένα μυθιστόρημα, ένα διήγημα. Πολλές φορές ακούω να λένε ότι τα παιδιά είναι πιο απαιτητικό κοινό από την άλλη ακούω ότι το να γράφεις για παιδιά είναι πιο εύκολο. Εγώ πιστεύω ότι είναι δύσκολο να πεις μια ιστορία που θα παρασύρει τους αναγνώστες, μικρούς ή μεγάλους. Μια ιστορία, ένα παραμύθι που θα το αγαπήσουν. Όταν γράφεις για παιδιά αντιμετωπίζεις πάντα μια παγίδα. Πως γίνεται να μιλήσεις απλά αλλά να πεις αυτά που θέλεις; Υπάρχει πάντα ο κίνδυνος της αυτολογοκρισίας και η αφελής άποψη ότι πρέπει να τα στρογγυλέψεις και να τα ζαχαρώσεις όλα. Εγώ ακριβώς αυτό είναι που προσπαθώ να αποφεύγω. Νομίζω ότι όταν μιλάμε στα παιδιά πρέπει να τολμάμε για να τους βοηθήσουμε μέσα από τα κείμενά μας να μεγαλώσουν. Να βρούμε τον τρόπο να μιλήσουμε για την καθημερινότητα που μοιραζόμαστε όλοι που σίγουρα δεν είναι ένας κόσμος αγγελικά φτιαγμένος. Τώρα ειδικά στα παραμύθια που συχνά ο λόγος είναι σύντομος και συμβολικός νομίζω ότι είναι ακόμα πιο δύσκολο. Ο λόγος στα παραμύθια συχνά γειτνιάζει με την ποίηση.

Γιατί και πως χάνουμε την φαντασία μας; Είναι η ενηλικίωση που φέρνει τον ρεαλισμό ή η ενήλικη φαντασία είναι "επικίνδυνη";

Νομίζω ότι ένας άνθρωπος πρέπει να είναι ρεαλιστής αλλά και ονειροπόλος. Τα παιδιά έχουν ακόμα πολλά αποθέματα στις δεξαμενές τους. Το επικίνδυνο είναι όταν η καθημερινότητα με τις δυσκολίες της και τις ανάγκες της τσιμεντώσουν τις δεξαμενές και δεν υπάρχει χώρος για τίποτα άλλο. Όταν έχεις χάσει τη δουλειά σου, όταν δεν έχεις τη δυνατότητα να ανταπεξέλθεις στις ανάγκες των παιδιών σου, είναι δύσκολο να τους πεις παραμύθια. Τα παιδιά έχουν ανάγκη όμως τη φαντασία για να μπορούν να κατανοήσουν τον πραγματικό κόσμο, να εξερευνήσουν τους φόβους τους και να βρουν απαντήσεις. Μεγαλώνοντας, παρασύρεσαι και νομίζεις ότι μόνο αν κοιτάς τη δουλειά σου επιβιώνεις. Για μένα όμως υγιής άνθρωπος, είναι ο ανήσυχος, αυτός που πάντα θα ονειρεύεται ότι ίσως κάποτε υπάρξει ο κόσμος που ζέσταινε τα χρόνια που η φαντασία τους γεννούσε ουτοπίες

Διαβάζουν τα σημερινά παιδιά;

Δεν μ΄ αρέσει να γενικεύω τα πράγματα. Πάντα υπήρχαν παιδιά που διάβαζαν κι άλλα που δεν τρελαίνονταν για τα βιβλία. Οι υποχρεώσεις που έχουν φορτωθεί και ιδιαίτερα εκεί στην εφηβεία το κυνήγι της εισαγωγής στο πανεπιστήμιο, δεν αφήνει πολύ ελεύθερο χρόνο. Νομίζω όμως ότι πάντα μια καλή ιστορία μπορεί να τα παρασύρει έξω από το ιντερνετικό λαβύρινθο κι από τους τρελούς ρυθμούς της καθημερινότητας.

Το προηγούμενο βιβλίο σας «Είχε απ΄ όλα και είχε πολλά» συμπεριλαμβάνεται στον φετινό κατάλογο «White Ravens» της Διεθνούς Βιβλιοθήκης Νεότητας του Μονάχου. Τι σημαίνει για εσάς αυτή η διάκριση;

Από μικρή μου άρεσαν τα δώρα και οι εκπλήξεις. Αυτό ήταν για μένα η διάκριση. Από την άλλη το πιο σημαντικό είναι σ΄ αυτές τις δύσκολες εποχές που ζούμε όλοι να έχω την πολυτέλεια να κάνω αυτό που θέλω. Να μοιράζομαι την καθημερινότητά μου με τους ήρωες μου. Αυτούς που ζουν στα βιβλία που διαβάζω, αυτούς που με επισκέπτονται στις ιστορίες μου και τους άλλους που κατοικούμε στο ίδιο σπίτι και βλέπουμε τα ίδια όνειρα

Βιογραφικό

Η Μαρία Παπαγιάννη γεννήθηκε στη Λάρισα. Σπούδασε ελληνική φιλολογία και στη συνέχεια δούλεψε ως δημοσιογράφος στο ραδιόφωνο, στην τηλεόραση, σε εφημερίδες και περιοδικά. Συνεργάστηκε με την Ορχήστρα των Χρωμάτων ως υπεύθυνη γραφείου τύπου. Τα τελευταία χρόνια γράφει ιστορίες για μικρά και μεγαλύτερα παιδιά και μεταφράζει παιδική λογοτεχνία. Τα βιβλία της έχουν αποσπάσει σημαντικές διακρίσεις, ενώ το παραμύθι της Μια άλλη μέρα θα νικήσεις εσύ έχει μεταφραστεί και κυκλοφορεί σε πολλές γλώσσες. Έγραψε λιμπρέτα και στίχους για τις παραστάσεις Ταξιδεύοντας με τον Σταυρό του Νότου, Παράξενο δεν είναι;, Πες το μ’ ένα παραμύθι σε μουσική του συζύγου της Θάνου Μικρούτσικου. Το έργο της Το αίνιγμα του Τρουλ παρουσιάστηκε με την κινητή μονάδα του Θεάτρου του Νέου Κόσμου σε παιδιά που νοσηλεύονται σε ιδρύματα και νοσοκομεία.

Βιβλίατης Μαρίας Παπαγιάννη:

Μυθιστορήματα για παιδιά και για νέους:

Ως διά μαγείας (Βραβείο Κύκλου του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου, Βραβείο του λογοτεχνικού περιοδικού Διαβάζω), Πιάστε τους! (σε συνεργασία με τον Φίλιππο Μανδηλαρά), (Έπαινος από τον Κύκλο του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου), Το Δέντρο το Μονάχο (Κρατικό Bραβείο Εφηβικού-Νεανικού Λογοτεχνικού Βιβλίου, Βραβείο του λογοτεχνικού περιοδικού Διαβάζω),

Παπούτσια με φτερά.