Στον αναπτυγμένο κόσμο πετούν το φαγητό

Σχεδόν 1 δισεκατομμύριο άνθρωποι παγκοσμίως, οι οποίοι αντιμετωπίζουν πρόβλημα σίτισης, θα μπορούσαν να τραφούν από τους 1,3 τόνους τροφίμων που χάνονται ή σπαταλιούνται ετησίως. Τα στοιχεία αυτά έφερε στη δημοσιότητα η Διεθνής Οργάνωση Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών (FAO), κάνοντας λόγο για υπερβολή, όταν τη σημερινή εποχή, ενώ άνθρωποι πεινάνε, τροφές καταλήγουν στα σκουπίδια.

Το 20% των τροφίμων στις χωματερές

Σύμφωνα με τη Διεθνή Οργάνωση Τροφίμων, μόνο στην Ε.Ε. 88 εκατ. τόνοι τροφίμων καταλήγουν στα σκουπίδια. Γιατί συμβαίνει όμως αυτό; Όπως εξηγούν οι επιστήμονες, τα τρόφιμα χάνονται ή σπαταλιούνται σε όλη την αλυσίδα εφοδιασμού, από την αρχική γεωργική παραγωγή μέχρι την τελική κατανάλωση των νοικοκυριών. Αυτό ίσως να οφείλεται σε προβλήματα συγκομιδής, αποθήκευσης, συσκευασίας, μεταφοράς, καθώς επίσης και σε ζητήματα θεσμικών και νομικών πλαισίων.
Ως «σπατάλη τροφίμων» ορίζεται η ποσότητα των προϊόντων που καλλιεργούνται, εκτρέφονται, θηρεύονται, αλιεύονται και μεταποιούνται για ανθρώπινη κατανάλωση αλλά εντέλει δεν καταναλώνονται, παρ’ ότι θα μπορούσαν να είχαν καταναλωθεί εάν είχαν τύχει διαφορετικού χειρισμού.
Βάσει των στοιχείων του FAO και μιλώντας πάντα για τις αναπτυγμένες χώρες, το 40% της απώλειας τροφής συμβαίνει μετά τη συγκομιδή, ενώ στις βιομηχανικές χώρες πάνω από το 40% της απώλειας αφορά το λιανικό εμπόριο και τους καταναλωτές. Σημειώνεται ότι ως «απώλεια» ή «σπατάλη τροφίμων» μεταφράζεται και η μη κατανάλωσή τους ή η απόρριψή τους από λιανοπωλητές και καταναλωτές.
Τα υψηλότερα ποσοστά απωλειών εντοπίζονται σε φρούτα, λαχανικά, ρίζες, βολβούς, σιτηρά, κρέας, γαλακτοκομικά προϊόντα και ψάρια, ενώ το οικονομικό κόστος από αυτή την απώλεια αγγίζει τα 680 δισ. δολάρια στις βιομηχανικές χώρες και τα 310 δισ. δολάρια στις αναπτυσσόμενες.

Φαγητό στα σκουπίδια και στην Ελλάδα

Δυστυχώς, στις χώρες που «πετούν» το φαγητό συγκαταλέγεται και η Ελλάδα. Σύμφωνα με το Ίδρυμα Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ),«η σπατάλη τροφίμων στην Ελλάδα βρίσκεται σε υψηλά επίπεδα. Με 5,1% της παραγωγής τροφίμων να καταλήγει ως βρώσιμο πλεόνασμα, η Ελλάδα βρίσκεται στην πέμπτη χειρότερη θέση ανάμεσα στα 28 κράτη-μέλη της Ε.Ε., με χαμηλότερο ποσοστό σπατάλης μόνο από τη Σλοβενία (11%), τη Μάλτα (8,7%), τη Βουλγαρία (7%) και την Κύπρο (6,4%). Το χαμηλότερο ποσοστό σπατάλης καταγράφεται στη Φινλανδία (0,4%), την Εσθονία (0,7%) και τη Λετονία (1,2%)».
Σε όρους σπατάλης ανά άτομο, η Ελλάδα βρίσκεται στην τέταρτη χειρότερη θέση, με 196 κιλά τροφίμων τον χρόνο ανά άτομο. Το υψηλότερο επίπεδο σπατάλης καταγράφεται στη Βουλγαρία (305 κιλά ανά άτομο). Ακολουθούν η Δανία (204 κιλά) και η Σλοβακία (197 κιλά). Αντίθετα, το χαμηλότερο κατά κεφαλήν επίπεδο σπατάλης παρατηρείται στη Φινλανδία (15 κιλά), στην Εσθονία (27 κιλά) και στη Μεγάλη Βρετανία (35 κιλά).

Διπλασιάστηκε η επισιτιστική ένδεια

Από τα πρόσφατα στοιχεία του ΙΟΒΕ προκύπτει ότι ο αριθμός των ανθρώπων στην Ελλάδα που κινδυνεύουν από «επισιτιστική ανασφάλεια» ή «επισιτιστική ένδεια» διπλασιάστηκε. Σημειώνεται ότι ένα άτομο βρίσκεται σε «επισιτιστική ανασφάλεια» (food insecurity) ή «επισιτιστική ένδεια» (food poverty) όταν δεν έχει ασφαλή πρόσβαση σε επαρκείς ποσότητες ασφαλών και θρεπτικών τροφίμων για τη φυσιολογική του ανάπτυξη και για μια δραστήρια και υγιή ζωή.
Στην Ελλάδα εκτιμάται ότι το 2015 περίπου 1,4 εκατ. άτομα αντιμετώπιζαν επισιτιστική ανασφάλεια, ήτοι το 12,9% του πληθυσμού. Σε αισθητά χαμηλότερα επίπεδα βρίσκονται τα αντίστοιχα ποσοστά στην Ε.Ε. (8,5% ή 43 εκατ. άτομα) και στην Ευρωζώνη (7,3% ή 25 εκατ. άτομα). Αυτή η απόκλιση αναπτύχθηκε κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης της χώρας, καθώς το 2008 η Ελλάδα κατέγραφε μικρότερο ποσοστό του πληθυσμού με επισιτιστική ανασφάλεια (7,1%) σε σχέση με τον μέσο όρο της Ευρωζώνης (7,8%).
Πάντως, το μεγαλύτερο ποσοστό επισιτιστικής ανασφάλειας καταγράφεται στην Ελλάδα το 2012 (14,2%), ενώ το 2015 η Ελλάδα καταλαμβάνει την 8η χειρότερη θέση ανάμεσα σε 30 ευρωπαϊκές χώρες, έναντι της 15ης χειρότερης θέσης το 2008.
Η Ελλάδα, σύμφωνα με τους επιστήμονες, κατέκτησε αυτή τη θέση καθώς, όπως παρατηρείται, τα νοικοκυριά μαγειρεύουν περισσότερο φαγητό από την ποσότητα που καταναλώνουν, ενώ αγοράζουν περισσότερα προϊόντα απ’ όσα χρειάζονται. Μεγαλύτερη επισιτιστική ανασφάλεια από την Ελλάδα αντιμετωπίζουν έξι χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης (Βουλγαρία, Ουγγαρία, Σλοβακία, Ρουμανία, Λιθουανία, Λετονία) και η Μάλτα. Άλλες χώρες που εντάχθηκαν σχετικά πρόσφατα στην Ε.Ε., όπως η Τσεχία, η Πολωνία και η Σλοβενία, έχουν μικρότερο ποσοστό του πληθυσμού τους με επισιτιστική ανασφάλεια.

Συμβουλές από το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης

Τον περασμένο Οκτώβριο το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης παρουσίασε το ενημερωτικό υλικό που σχεδίασε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή με τις δέκα συμβουλές για την καθημερινή μας ζωή και την καλύτερη κατανόηση της ημερομηνίας λήξης των τροφίμων.
Μεταξύ άλλων, οι συμβουλές αφορούν τον προγραμματισμό του μενού της εβδομάδας, αλλά και των αγορών. «Ελέγξτε τα τρόφιμα που έχετε στο ψυγείο και στα ντουλάπια σας και στη συνέχεια φτιάξτε έναν κατάλογο μόνο με τα τρόφιμα που σας λείπουν. Όταν θα πάτε για ψώνια, πάρτε τον κατάλογο μαζί σας και τηρήστε τον αυστηρά. Μην επηρεάζεστε από διάφορες προσφορές και μην πηγαίνετε για ψώνια όταν είστε πεινασμένοι, γιατί θα αγοράσετε περισσότερα απ’ όσα χρειάζεστε. Επίσης, προτιμήστε χύμα αντί για προσυσκευασμένα φρούτα και λαχανικά, ώστε να αγοράζετε ακριβώς την ποσότητα που χρειάζεστε».
Η Ε.Ε. εφιστά την προσοχή και στις ημερομηνίες λήξης των προϊόντων: «Αν δεν έχετε σκοπό να καταναλώσετε ένα προϊόν του οποίου η ημερομηνία λήξης πλησιάζει, ψάξτε για ένα άλλο με πιο μακρινή ημερομηνία λήξης. “Κατανάλωση μέχρι” σημαίνει ότι το προϊόν μπορεί να καταναλωθεί με ασφάλεια μέχρι την αναφερόμενη ημερομηνία (π.χ. το κρέας ή το ψάρι). Η σήμανση “κατά προτίμηση μέχρι” δείχνει την ημερομηνία μέχρι την οποία το προϊόν διατηρεί όλα τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του».
Επιπλέον, «μην ξεχνάτε τον προϋπολογισμό σας. Σπατάλη τροφίμων σημαίνει σπατάλη χρημάτων. Διατηρείτε το ψυγείο σας σε καλή κατάσταση, ελέγχοντας τη στεγανότητα και τη θερμοκρασία του. Όταν ψωνίζετε νέα τρόφιμα, φροντίστε να τοποθετείτε στο μπροστινό μέρος του ψυγείου τα παλιότερα που είχατε. Σερβίρετε μικρές ποσότητες τροφίμων, αφού ο καθένας μπορεί να ξαναγεμίσει το πιάτο του, και χρησιμοποιήστε τα υπολείμματα των τροφών για το γεύμα ή το δείπνο της επόμενης μέρας ή καταψύξτε τα για μελλοντική χρήση. Κάντε τις τροφές σας λίπασμα: Είναι αναπόφευκτο να υπάρχουν κάποια υπολείμματα τροφών, όπως φλούδες από φρούτα και λαχανικά, τα οποία μπορούμε να βάζουμε σε ειδικούς κάδους λιπασματοποίησης. Σε λίγους μήνες θα έχετε ένα άριστο λίπασμα για τα φυτά σας».