Υπόθεση Κασόγκι: Το χρονικό μιας προαναγγελθείσας δολοφονίας

Ήταν 2 Οκτωβρίου, ώρα 13:15, όταν ο διάσημος Σαουδάραβας δημοσιογράφος της «Washington Post» εισήλθε στο προξενείο της χώρας του στην Κωνσταντινούπολη, προκειμένου να παραλάβει ένα επίσημο έγγραφο που θα του έδινε το δικαίωμα να παντρευτεί την Τουρκάλα αρραβωνιαστικιά του Χατιτζέ Τζενγκίζ.

Η ώρα περνούσε και ο Κασόγκι ήταν άφαντος. Η Χατιτζέ μάταια περίμενε για να φύγουν μαζί. Έπειτα από ώρες πείστηκε πως κάτι δεν πάει καλά. Η ίδια δεν μπορούσε να έχει πρόσβαση στο προξενείο της Σαουδικής Αραβίας, έτσι κάλεσε τις τουρκικές αρχές για να δηλώσει την εξαφάνιση του Τζαμάλ Κασόγκι. Το θρίλερ είχε μόλις ξεκινήσει.

Δολοφονία απόψεων;

Όπως επισημάνθηκε από τα μέσα ενημέρωσης, οι τουρκικές αρχές βρήκαν στοιχεία ότι ο Τζαμάλ Κασόγκι δολοφονήθηκε με αποτρόπαιο και παραδειγματικό τρόπο από άντρες των μυστικών υπηρεσιών της Σαουδικής Αραβίας. Η στήλη του στην «Washington Post» φέρεται να ενοχλούσε το νέο καθεστώς της αραβικής χώρας υπό τον πρίγκιπα Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, ενώ η επιρροή του στη διεθνή κοινότητα κρίθηκε από την πατρίδα του επικίνδυνη. Οι κινήσεις του Κασόγκι δείχνουν άνθρωπο που λίγο έως πολύ γνώριζε ότι διατρέχει κίνδυνο. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που του ζητούσαν να δίνει σημεία ζωής όποτε επισκεπτόταν την πρεσβεία της Σαουδικής Αραβίας στην Ουάσινγκτον των ΗΠΑ, όπου διέμενε τον τελευταίο καιρό.

Στο χέρι του φορούσε ένα τελευταίας τεχνολογίας gadget της Apple, σαν ρολόι, που του επέτρεπε να ηχογραφεί συνομιλίες και προφανώς να δίνει το στίγμα του. Το εν λόγω αντικείμενο φέρεται να είναι το βασικό αποδεικτικό στοιχείο που έχουν στα χέρια τους οι τουρκικές αρχές για την ειδεχθή δολοφονία του, όπως τουλάχιστον ισχυρίζονται.

Ο Τζαμάλ Κασόγκι σπούδασε στις ΗΠΑ. Γνώρισε τον δυτικό τρόπο σκέψης από νεαρή ηλικία. Επέστρεψε στη χώρα του και άρχισε να εργάζεται ως δημοσιογράφος. Σημαντική επιτυχία στην καριέρα του ήταν η συνέντευξη που πήρε το 1980 από τον Οσάμα μπιν Λάντεν, ενώ την ίδια περίοδο στήριξε την τζιχάντ κατά των Σοβιετικών στο Αφγανιστάν. Βασικοί υποστηρικτές, η CIA και η χώρα του. Για αρκετά χρόνια πραγματοποιούσε ταξίδια στο Αφγανιστάν, ενώ είχε στενή σχέση με τον τότε επικεφαλής των μυστικών υπηρεσιών της Σαουδικής Αραβίας, με αποτέλεσμα πολλοί να θεωρούν ότι λειτουργούσε και ο ίδιος σαν κατάσκοπος. Όταν σκοτώθηκε ο Μπιν Λάντεν από Αμερικανούς στρατιώτες, ο Κασόγκι εξέφρασε τα συλλυπητήριά του για εκείνον γράφοντας στο Twitter: «Ήσουν ωραίος και ανδρείος εκείνες τις πανέμορφες ημέρες στο Αφγανιστάν, πριν ενδώσεις στο μίσος και το πάθος».

Ο Κασόγκι αποστρεφόταν τη ρητορική του μίσους. Το 2003 απολύθηκε από τον διευθυντή γνωστής εφημερίδας λόγω ενός άρθρου του στο οποίο κατέκρινε έναν ισλαμιστή για τη βία κατά των μη μουσουλμάνων. Κατά καιρούς διετέλεσε σύμβουλος της βασιλικής οικογένειας και διαφόρων υψηλά ιστάμενων προσώπων της Σαουδικής Αραβίας. Όσο έμενε στη Σαουδική Αραβία, δεν εξέφρασε ποτέ ριζοσπαστικές ιδέες ή υποστήριξη στις αρχές της Δύσης. Από φόβο ή από άποψη, ο Κασόγκι ήταν υπέρ των σταδιακών μεταρρυθμίσεων στη χώρα του, ενώ ως δημοσιογράφος είχε στηρίξει τις στρατιωτικές παρεμβάσεις σε Μπαχρέιν και Υεμένη, προκειμένου να περιοριστεί η ιρανική επιρροή.

Η ενόχληση

Ο Κασόγκι στήριξε τις διαδηλώσεις της Αραβικής Άνοιξης και από εκείνη τη στιγμή άρχισε να γίνεται «ενοχλητικός» στο καθεστώς της χώρας του. Παράλληλα, επέκρινε τον αυταρχικό τρόπο διακυβέρνησης του νέου πρίγκιπα της Σαουδικής Αραβίας, χωρίς να διστάζει να ασκεί κριτική και στον Πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ, διαχρονικό σύμμαχο της Σαουδικής Αραβίας. Τότε, οι αρχές της χώρας του του απαγόρευσαν να γράφει και γενικά να εκφέρει δημόσια την άποψή του. Το 2016 έφυγε από την πατρίδα του σαν κυνηγημένος. Πολλοί φίλοι και συγγενείς του είχαν ήδη συλληφθεί με την κατηγορία της διαφθοράς.

Ο Κασόγκι βρήκε καταφύγιο στην Ουάσινγκτον, όπου ξεκίνησε να εργάζεται για την «Washington Post». Μέσα από τη δημοφιλή στήλη του έγινε ακόμα πιο καυστικός και επικριτικός έναντι του σαουδαραβικού καθεστώτος. Συνέκρινε τον Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν με τον Πούτιν, έγραφε πως η δημοκρατία τίθεται στο απόσπασμα εξαιτίας των εξτρεμιστών που δρουν στον αραβικό κόσμο, μιλούσε για διάκριση των εξουσιών και δίκαιη διακυβέρνηση, πράγματα ριζοσπαστικά για τη χώρα του.

Δεν ήταν λίγες οι φορές που πρόσωπα κοντινά στην ηγεσία της Σαουδικής Αραβίας του είχαν ζητήσει να επιστρέψει στη χώρα. Ο Κασόγκι φοβόταν. Η «Washington Post», αναφερόμενη σε υποκλοπές συνομιλιών από τις μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ, αποκάλυψε πως υπήρχε οργανωμένο σχέδιο με ηθικό αυτουργό τον πρίγκιπα Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν να παρασυρθεί ο δημοσιογράφος εκτός ΗΠΑ και να συλληφθεί από τις μυστικές υπηρεσίες της Σαουδικής Αραβίας. Κάπως έτσι έγινε και ο Τζαμάλ Κασόγκι βρέθηκε στο στόμα του λύκου.

Στις 2 Οκτωβρίου δύο αεροπλάνα προσγειώθηκαν στο Αεροδρόμιο «Ατατούρκ». Δεκαπέντε άνδρες από τη Σαουδική Αραβία με διπλωματικά διαβατήρια εισήλθαν στην Τουρκία με μοναδικό σκοπό να εξαφανίσουν τον Κασόγκι. Πράκτορες της Αλ Μουκαμπαράτ τον περίμεναν μέσα στο προξενείο, όπου καταγράφηκε η δολοφονία του από το ρολόι που φορούσε. Στην εν λόγω ηχογράφηση ισχυρίζεται όχι έχει πρόσβαση η ιστοσελίδα Middle East Eye και φυσικά οι τουρκικές αρχές. Εκεί ακούγεται ξεκάθαρα ο Κασόγκι να ουρλιάζει – έτσι τουλάχιστον ισχυρίζονται από κοινού το Middle East Eye και η Τουρκία. Ο ιατροδικαστής, πράκτορας Σάλα αλ Τουμπάιγκι, φέρεται να διαμέλισε μέσα σε επτά λεπτά τον δημοσιογράφο, ενώ ο τελευταίος ήταν ζωντανός, ακούγοντας μουσική. Έπειτα, τον έβαλαν σε βαλίτσες και τον εξαφάνισαν. Φήμες θέλουν να γευμάτισαν κιόλας μέσα στο προξενείο μετά τη δολοφονία.

Οι τουρκικές αρχές, που δεν διατηρούν και τις καλύτερες διπλωματικές σχέσεις με τη Σαουδική Αραβία, από την πρώτη μέρα προσπάθησαν να έχουν πρόσβαση στο προξενείο. Λένε πως έχουν βρει αδιάσειστα στοιχεία για τη δολοφονία του Κασόγκι, τα οποία ωστόσο δεν δίνουν στη δημοσιότητα, παίζοντας κατά πάσα πιθανότητα το δικό τους παιχνίδι στη σκακιέρα της διεθνούς «διπλωματίας».

Κύκνειο άσμα

Στο τελευταίο του άρθρο, που δημοσίευσε προχθές η «Washington Post», ο Κασόγκι ήταν αφοπλιστικός. «Ο αραβικός κόσμος αντιμετωπίζει τη δική του εκδοχή ενός Σιδηρού Παραπετάσματος, το οποίο δεν επιβλήθηκε από εξωτερικούς παράγοντες, αλλά μέσω εσωτερικών δυνάμεων που δίνουν μάχη για την εξουσία» έγραφε ο Κασόγκι. «Ο αραβικός κόσμος χρειάζεται μια σύγχρονη εκδοχή των παλαιών υπερεθνικών μέσων, ώστε οι πολίτες να μπορούν να ενημερώνονται για τα διεθνή γεγονότα. Σημαντικότερο ακόμη είναι ότι χρειάζεται να προσφέρουμε μια πλατφόρμα για τη φωνή των Αράβων». Και πρόσθετε: «Ως αποτέλεσμα, επιτρέπεται στις αραβικές κυβερνήσεις να συνεχίσουν να φιμώνουν τα μέσα ενημέρωσης σε αυξανόμενο βαθμό. Κάποτε οι δημοσιογράφοι πίστευαν ότι το internet θα απαλλάξει την πληροφόρηση από τη λογοκρισία και τον έλεγχο που συνδέεται με τα έντυπα μέσα. Όμως αυτές οι κυβερνήσεις, των οποίων η ίδια η ύπαρξη στηρίζεται στον έλεγχο της πληροφόρησης, έχουν μπλοκάρει υπερβολικά το internet. Έχουν επίσης συλλάβει ντόπιους δημοσιογράφους και πιέσει διαφημιστές να ζημιώσουν τα έσοδα συγκεκριμένων εκδόσεων».

Η «Washington Post» επικρίνει την κυβέρνηση των ΗΠΑ για τον χειρισμό του θέματος. Γράφει συγκεκριμένα πως «ο υπουργός Εξωτερικών Μάικ Πομπέο, αν και ζήτησε από τον Σαουδάραβα πρίγκιπα μια “ενδελεχή και έγκυρη έρευνα”, προβληματίζεται περισσότερο πώς θα τον βοηθήσει να ξεφύγει από το σκάνδαλο». Στην ίδια γραμμή και ο Πρόεδρος Τραμπ, ο οποίος φαίνεται περισσότερο διαλλακτικός με τη Σαουδική Αραβία, αμφισβητώντας έμμεσα ακόμη και την ηχητική καταγραφή της δολοφονίας.

Πλήγμα στην οικονομία;

Η διεθνής κοινότητα δεν έχει μείνει ασυγκίνητη και προβληματίζεται ιδιαίτερα με τις τελευταίες εξελίξεις σχετικά με τη δολοφονία. Πολλοί διεθνείς οργανισμοί αποσύρθηκαν από το επενδυτικό συνέδριο που πρόκειται να λάβει χώρα στις 23-25 Οκτωβρίου στη Σαουδική Αραβία και αναμενόταν να είναι το «Νταβός της ερήμου», όπως το αποκαλούσαν.

Η Κριστίν Λαγκάρντ, πρόεδρος του ΔΝΤ, ακύρωσε το ταξίδι της στο Ριάντ, χωρίς ωστόσο να αναφέρει ευθέως την αιτία, εταιρείες ΜΜΕ, όπως οι New York Times και το CNN, απέσυραν επίσης τη συμμετοχή τους από το διεθνές συνέδριο, η Virgin Group του Ρίτσαρντ Μπράνσον ανακοίνωσε πως διακόπτει τις συζητήσεις για ενδεχόμενη συνεργασία με τη Σαουδική Αραβία στον τομέα της διαστημικής οικονομίας, ενώ οι υπουργοί Εξωτερικών των G7 εξέδωσαν κοινή ανακοίνωση επισημαίνοντας πως «εμείς, οι υπουργοί Εξωτερικών των G7, του Καναδά, της Γαλλίας, της Γερμανίας, της Ιταλίας, της Ιαπωνίας, του Ηνωμένου Βασιλείου, των ΗΠΑ, καθώς επίσης και ο εκπρόσωπος των υπόλοιπων χωρών της Ε.Ε., δηλώνουμε τη δέσμευσή μας στην προάσπιση της ελευθερίας της έκφρασης και στην προστασία της ελευθερίας του Τύπου. Προβληματιζόμαστε από την εξαφάνιση του διακεκριμένου δημοσιογράφου Τζαμάλ Κασόγκι».

Ο σάλος που έχει προκληθεί από την εξαφάνιση και πιθανή δολοφονία του Κασόγκι έχει τεράστιο αντίκτυπο στη διεθνή οικονομία και ειδικότερα στον τομέα της τεχνολογίας. Όπως αναφέρουν αμερικανικά ΜΜΕ, η Σίλικον Βάλεϊ είναι σε δυσμενή θέση και αυτό γιατί οι Σαουδάραβες κατέχουν τεράστια ποσοστά μετοχών σε αμερικανικές startups, στην Uber, στην Tesla, στη Soft Bank και σε πολλές ακόμη επιτυχημένες εταιρείες υψηλής τεχνολογίας. Το fund της Σαουδικής Αραβίας είναι ο μεγαλύτερος επενδυτής της Σίλικον Βάλεϊ, γι’ αυτό και όταν πριν από μερικούς μήνες επισκέφθηκε τις ΗΠΑ ο πρίγκιπας Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν τον υποδέχτηκαν τα μεγαλύτερα αφεντικά του επιχειρηματικού κόσμου, μεταξύ αυτών οι διευθύνοντες σύμβουλοι της Google, του Facebook, της Apple και της Amazon. Εταιρείες και χώρες που έχουν οικονομικές σχέσεις με τη Σαουδική Αραβία εκφράζουν τον προβληματισμό τους και οικονομικοί αναλυτές εκτιμούν πως δεν αποκλείεται να επηρεαστεί αρνητικά σύσσωμη η Σίλικον Βάλεϊ εξαιτίας των στενών οικονομικών δεσμών της με τη Σαουδική Αραβία.