Βραβείο Ζαχάροφ σε έναν Ουκρανό πολιτικό κρατούμενο - Free Sunday
Βραβείο Ζαχάροφ σε έναν Ουκρανό πολιτικό κρατούμενο
Ο σκηνοθέτης Όλεγκ Σέντσοφ είναι ο φετινός νικητής του βραβείου Ελευθερίας της Σκέψης από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Βραβείο Ζαχάροφ σε έναν Ουκρανό πολιτικό κρατούμενο

Ένας υπέρμαχος των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που θυσιάζεται για τους συμπολίτες του κέρδισε φέτος το ευρωπαϊκό βραβείο Ζαχάροφ, όπως ανακοινώθηκε πριν από μερικές ημέρες από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Ο λόγος για τον Ουκρανό σκηνοθέτη Όλεγκ Σέντσοφ, που καταδικάστηκε σε φυλάκιση 20 ετών με την κατηγορία ότι σχεδίαζε τρομοκρατικές πράξεις κατά της ρωσικής de facto κυριαρχίας στην Κριμαία.

Η Διεθνής Αμνηστία χαρακτήρισε τη δικαστική διαδικασία «άδικη δίκη ενώπιον στρατοδικείου». Ο Σέντσοφ έχει αναδειχθεί επίσης σε ισχυρό σύμβολο της τύχης των περίπου 70 Ουκρανών πολιτών που έχουν συλληφθεί παράνομα και έχουν καταδικαστεί σε μακροχρόνια φυλάκιση από τις ρωσικές δυνάμεις κατοχής στη Χερσόνησο της Κριμαίας μετά την προσάρτησή της.

Ακτιβισμός και τέχνη

Ο Ουκρανός σκηνοθέτης γεννήθηκε το 1976 στη Συμφερόπολη της Ουκρανίας. Σπούδασε Οικονομικά και Σκηνοθεσία, ενώ μία από τις ταινίες του, το «Gamer», κέρδισε πολλά διεθνή βραβεία και συγκίνησε την ευρύτερη κοινή γνώμη με το ευαίσθητο θέμα αναφορικά με τον εθισμό στα ηλεκτρονικά παιχνίδια. Από τα τέλη του 2013 ο Σέντσοφ συμμετείχε ενεργά σε ακτιβιστικά, πολιτικά κινήματα της Ουκρανίας, ενώ το 2014, κατά τη διάρκεια της κρίσης στην Κριμαία, βοηθούσε τον ουκρανικό στρατό μεταφέροντας τρόφιμα και είδη πρώτης ανάγκης σε όσους είχαν εγκλωβιστεί σε στρατιωτικές βάσεις της χερσονήσου. Ο Σέντσοφ, διάσημος στη χώρα του, ήταν μια ενεργή προσωπικότητα που μιλούσε ανοιχτά κατά των ρωσικών δυνάμεων κατοχής. Η δράση του δεν άφησε αδιάφορες τις ρωσικές αρχές και τον ίδιο τον Πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν.

Ο σκηνοθέτης συνελήφθη στις 11 Μαΐου 2014 στην Κριμαία με την κατηγορία της συνωμοσίας για την τέλεση τρομοκρατικών πράξεων. Οι Ρώσοι κατηγόρησαν τον Σέντσοφ μαζί με άλλους τρεις Ουκρανούς ότι σχεδίαζαν να ανατινάξουν γέφυρες, δίκτυα ρεύματος και αρχαία μνημεία σε μεγάλες πόλεις της χερσονήσου, όπως η Συμφερόπολη, η Γιάλτα και η Σεβαστούπολη. Τα εγκλήματα αυτά τιμωρούνται με 20 χρόνια φυλάκιση το λιγότερο.

Ο γολγοθάς του Όλεγκ Σέντσοφ μόλις είχε ξεκινήσει. Οι ρωσικές αρχές αδυνατούσαν να βρουν αποδείξεις για τα υποτιθέμενα εγκλήματα τρομοκρατίας. Σύμφωνα με τον σκηνοθέτη και τους δικηγόρους του, τον βασάνισαν, τον χτύπησαν και υπό την απειλή βιασμού τον ανάγκασαν να ομολογήσει εγκλήματα που δεν είχε σκοπό να διαπράξει. Οι αρχές αρνήθηκαν να εξετάσουν περαιτέρω τα σημάδια του βασανισμού του, μελανιές, κακώσεις, σπασίματα, λέγοντας ότι όλα αυτά τα είχε προκαλέσει ο ίδιος στον εαυτό του, διότι ήταν σαδομαζοχιστής!

Οι ουκρανικές αρχές ζητούν από το 2014 άδεια για να έρθουν σε επαφή με τον Σέντσοφ και να τον βοηθήσουν, ωστόσο οι Ρώσοι ομόλογοί τους αρνούνται να τη δώσουν. Ο ίδιος ισχυρίζεται ότι οι ρωσικές αρχές τού έχουν αφαιρέσει την ουκρανική υπηκοότητα και τον καταδικάζουν σαν Ρώσο. Το 2015 ο Σέντσοφ καταδικάστηκε από ρωσικό δικαστήριο σε 20 χρόνια φυλάκιση με αβάσιμες κατηγορίες. Ο μοναδικός μάρτυρας κατηγορίας ισχυρίστηκε ότι βασανίστηκε ακόμα και με ηλεκτρικό σοκ, προκειμένου να καταθέσει εναντίον του. Σκηνοθέτες όπως ο Πέδρο Αλμοδόβαρ, ο Βιμ Βέντερς, ο Κεν Λόουτς κ.ά. έστειλαν μηνύματα συμπαράστασης και καταδίκης στη ρωσική κυβέρνηση.

Διεθνής καταδίκη

Η υπόθεση του Όλεγκ Σέντσοφ έλαβε διεθνείς διαστάσεις, με τη Διεθνή Αμνηστία να καταδικάζει τον τρόπο χειρισμού της από τις ρωσικές αρχές. Η Ε.Ε. και οι ΗΠΑ κάλεσαν τη Ρωσία να αποφυλακίσει τον σκηνοθέτη, χαρακτηρίζοντας παράνομη τη δίκη του. Όλοι οι διεθνείς οργανισμοί που υπερασπίζονται τα ανθρώπινα δικαιώματά έχουν καταβάλει προσπάθειες να βρεθούν με τον Σέντσοφ και να βοηθήσουν στην αποφυλάκισή του. Άλλωστε, όπως ανέφερε εκπρόσωπος των ΗΠΑ για την υπόθεση, «ο Σέντσοφ και οι υπόλοιποι κρατήθηκαν όμηροι σε ουκρανικό έδαφος, διότι καταδίκασαν την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία».

Ο Όλεγκ Σέντσοφ ξεκίνησε απεργία πείνας τον περασμένο Μάιο ως διαμαρτυρία για τους Ουκρανούς πολιτικούς κρατούμενους στη Ρωσία οι οποίοι έχουν φυλακιστεί παράνομα, με ομολογίες που ελήφθησαν έπειτα από βασανιστήρια, όπως αναφέρουν τα διεθνή μέσα. Η απεργία πείνας κράτησε 145 ημέρες. Ο Σέντσοφ δεν σκόπευε να την τερματίσει, θέλοντας ουσιαστικά να δώσει τέλος στη ζωή του. Σε επιστολή, ωστόσο, που έγραψε στις 5 Οκτωβρίου, ανέφερε πως ήταν αναγκασμένος να διακόψει την απεργία πείνας υπό την απειλή της υποχρεωτικής σίτισης, που θα ήταν ένα ακόμη βασανιστήριο για τον ίδιο. Η επιστολή του καταλήγει: «Εκατόν σαράντα πέντε ημέρες πάλης, μείον 20 κιλά, με ένα τσακισμένο κορμί, και ο στόχος δεν επετεύχθη. Είμαι ευγνώμων σε όσους με υποστήριξαν και ζητώ συγνώμη απ’ όσους απογοήτευσα. Δόξα στην Ουκρανία!».

Το βραβείο Ζαχάροφ για την ελευθερία της σκέψης, που πρόκειται να απονεμηθεί στον Όλεγκ Σέντσοφ δι’ αντιπροσώπου τον ερχόμενο Δεκέμβριο, απονέμεται κάθε χρόνο από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Ιδρύθηκε το 1988 για να τιμήσει άτομα ή οργανώσεις για την υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών. Πέρυσι το κέρδισε η δημοκρατική αντιπολίτευση στη Βενεζουέλα. Το 2016 η Νάντια Μουράντ και η Λαμίγια Αζί Μπασάρ από το Ιράκ, θύματα σεξουαλικής δουλείας του Ισλαμικού Κράτους. Το 2015 ο Ραΐφ Μπαντάουι, ο Σαουδάραβας μπλόγκερ, υπέρμαχος της ελευθερίας σκέψης και έκφρασης, που μπορεί να μην είχε την τύχη του Κασόγκι, ωστόσο βρίσκεται στη φυλακή και κατά καιρούς μαστιγώνεται δημόσια από τις αρχές της Σαουδικής Αραβίας ως μέρος της ποινής του. Παρ’ ότι οι απονομές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου δεν αποτελούν δεσμευτική απόφαση για τις χώρες που καταπατούν τα ανθρώπινα δικαιώματα βασανίζοντας ψυχολογικά και σωματικά ανθρώπους, η δημοσιοποίηση είναι έστω μια ελάχιστη δικαίωση για τα μαρτύρια στα οποία υποβάλλονται όσοι είχαν την ατυχία να σκέφτονται και να πράττουν ελεύθερα σε χώρες που, ακόμα κι αν θέλουν να λέγονται δημοκρατικές, δεν υιοθετούν τις βασικές αρχές του εν λόγω πολιτεύματος.