Ευρωστρατός: Υλοποιήσιμη ιδέα ή όνειρο φθινοπωρινής νυκτός;

Η είδηση προκάλεσε έκπληξη και αρκετά αστεία (πολλά με τον «Θου Βου, Πράκτωρ 000»), ωστόσο φαίνεται ότι είναι αληθινή: Ελλάδα και Κύπρος, στο πλαίσιο μιας ευρύτερης στρατηγικής της Ε.Ε., θα αναλάβουν τη δημιουργία ακαδημίας… κατασκόπων, όπου θα εκπαιδεύονται στελέχη των υπηρεσιών πληροφοριών απ’ όλες τις χώρες της Ένωσης.

H ακαδημία των πρακτόρων είναι μόνο ένα από τα πολλά (17 τον αριθμό) σχέδια που η Ε.Ε. αναπτύσσει στο πλαίσιο της Μόνιμης Δομημένης Συνεργασίας (Permanent Structured Cooperation – PESCO) στον τομέα της άμυνας και ασφάλειας. Μεταξύ άλλων, η Γαλλία έχει επικεντρωθεί στην ανάπτυξη των ευρωπαϊκών πυραύλων τύπου cruise, η Γερμανία ανέλαβε το project της ανάπτυξης drones και της βελτίωσης των ελικοπτέρων Tiger, η Τσεχία στήνει υποδομές και σχέδια για ηλεκτρονικό πόλεμο, ενώ, εκτός των κατασκόπων, η Ελλάδα ανέλαβε το έργο εκπαίδευσης πληρωμάτων πολεμικών ελικοπτέρων σε ειδικές συνθήκες.

Αν όλα τα παραπάνω ακούγονται παράξενα και ασύνδετα, υπάρχει ένα νήμα που τα διαπερνά και τα ενώνει. Το όραμα της Ευρώπης για έναν κοινό στρατό, ο οποίος θα λειτουργεί σε απόλυτο συντονισμό με το ΝΑΤΟ, αλλά παράλληλα θα είναι αμιγώς ευρωπαϊκός και θα εγγυάται την ασφάλεια της Ε.Ε. Το «όνειρο» του ευρωστρατού, φυσικά, δεν είναι καινούργιο, καθώς συζητείται από τη δεκαετία του 1950. Ωστόσο, το τελευταίο διάστημα Γερμανία και Γαλλία –για διαφορετικούς λόγους η καθεμιά– το έχουν ανακινήσει και μοιάζουν να επιδιώκουν το όλο σχέδιο να μπει σε ράγες. Και στο επίκεντρο της… πρεμούρας δεν βρίσκεται άλλος από τον Πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ.

Κάτι τρέχει με το ΝΑΤΟ

Από το 1949, οπότε ιδρύθηκε το ΝΑΤΟ, η Ευρώπη στήριζε την αμυντική της λειτουργία στον οργανισμό, δηλαδή κατά κύριο λόγο στις ΗΠΑ, και το «δόγμα» αυτό δεν αμφισβητήθηκε ποτέ και από κανέναν… μέχρι που εμφανίστηκε ο Τραμπ, ο οποίος αρχικά έθεσε ερωτήματα σχετικά με τη χρησιμότητα της συμμαχίας και στη συνέχεια, και ενώ είχε προηγηθεί πραγματικός τρόμος σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, ιδίως σε όσες βρίσκονται πλησίον της Ρωσίας, κάλεσε τους Ευρωπαίους να είναι συνεπείς στις υποχρεώσεις τους έναντι του ΝΑΤΟ, δηλαδή να αφιερώνουν στις αμυντικές τους δαπάνες τουλάχιστον το 2% του ΑΕΠ τους.
Τα «πυρά» του Τραμπ –μάλλον– δεν αφορούσαν χώρες όπως η Ισλανδία και η Ελλάδα, αλλά τους «μεγάλους» της Ευρώπης και ιδίως τη Γερμανία, η οποία, παρ’ ότι είναι ισχυρός εξαγωγέας οπλικών συστημάτων, είχε μείνει πίσω στις υποχρεώσεις της έναντι του ΝΑΤΟ, με τις αμυντικές δαπάνες της να περιορίζονται μόλις στο 1,2% του ΑΕΠ της, ενώ εκτός συμφωνηθέντων βρίσκονται και χώρες όπως η Ιταλία (1,7% του ΑΕΠ) και ο Καναδάς (1,3%).
Η συμπεριφορά του Τραμπ υποχρέωσε εκ των πραγμάτων τους Ευρωπαίους ηγέτες να επιχειρήσουν από τη μια να κατευνάσουν την Ουάσινγκτον και από την άλλη να δουν τι μπορούν να κάνουν οι ίδιες οι χώρες της Ευρώπης ώστε να ενισχύσουν την ασφάλειά τους. Κάπως έτσι, από σχέδια επί χάρτου η Ε.Ε. αποφάσισε να συστηματοποιήσει τη συνεργασία της στον τομέα της άμυνας και ασφάλειας, δημιουργώντας το 2017 το σχήμα της PESCO, η οποία κινείται πάνω σε πέντε βασικούς (και δεσμευτικούς για τις χώρες που συμμετέχουν) άξονες, που στοχεύουν στην εναρμόνιση των στρατιωτικών αναγκών των ευρωπαϊκών χωρών, στη συνεργασία για ανάπτυξη των δυνάμεων, στη βελτίωση προβλημάτων που έχουν εντοπιστεί και στη συνεργασία για σημαντικά projects στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Αμυντικής Αρχής.

Όραμα από Μέρκελ-Μακρόν

Μιλώντας ενώπιον της Ολομέλειας του Ευρωκοινοβουλίου η Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ έθεσε επιτακτικά το ζήτημα της στενότερης αμυντικής συνεργασίας εντός της Ε.Ε., λέγοντας χαρακτηριστικά ότι τάσσεται υπέρ της δημιουργίας «ενός αληθινού ευρωπαϊκού στρατού» και προσθέτοντας ότι «πρέπει να διαμορφώσουμε ένα όραμα που θα μας επιτρέψει μια μέρα να φτάσουμε στη δημιουργία ενός αληθινού ευρωπαϊκού στρατού». Η κ. Μέρκελ υπογράμμισε ότι ο ευρωστρατός θα αποτελέσει ένα καλό συμπλήρωμα του ΝΑΤΟ και σημείωσε με νόημα ότι «η Ευρώπη πρέπει να πάρει τη μοίρα της στα χέρια της».
Λίγες ημέρες πριν, ο Πρόεδρος της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν είχε προτείνει τη δημιουργία ενός «αληθινού ευρωπαϊκού στρατού» που θα προστατέψει τη Γηραιά Ήπειρο, ενώ είχε επισημάνει την αναγκαιότητα «προστασίας από την Κίνα, τη Ρωσία και ακόμα και τις ΗΠΑ» στον τομέα της κυβερνοασφάλειας. Μάλιστα, ο κ. Μακρόν είχε «καρφώσει» ευθέως τον Πρόεδρο των ΗΠΑ, λέγοντας «όταν βλέπω τον Πρόεδρο Τραμπ να ανακοινώνει ότι αποχωρεί από μια μείζονα συμφωνία αφοπλισμού, που είχε υπογραφεί μετά την κρίση των πυραύλων στην Ευρώπη τη δεκαετία του 1980, αναρωτιέμαι ποιο είναι το βασικό θύμα. Η Ευρώπη και η ασφάλειά της».

Η Ευρώπη θέλει, μπορεί όμως;

Τα παραπάνω μπορεί να μοιάζουν με βήματα προς περαιτέρω εμβάθυνση της συνεργασίας στην Ε.Ε. σε κρίσιμους τομείς όπως η άμυνα, ωστόσο η πραγματικότητα είναι αρκούντως διαφορετική. Όπως σημείωσε το Politico, σχολιάζοντας τις πρωτοβουλίες στο πλαίσιο της PESCO, η μεγάλη πρόκληση για την Ένωση θα είναι η μετατροπή των projects από προτάσεις σε πραγματικότητα, προσθέτοντας ότι, σύμφωνα με διπλωμάτες, «πολλά από τα προγράμματα της PESCO, που ανακοινώθηκε με φανφάρες πέρυσι, δεν έχουν προχωρήσει ακόμη πέρα από τον σχεδιασμό».
Ακόμη χειρότερα, ακόμη και σχέδια για οπλικά συστήματα αποκλειστικά «made in EU» μοιάζουν να τελούν υπό αμφισβήτηση. Για παράδειγμα, μετά τη μέτρια έως κακή επίδοση των γαλλικών πυραύλων cruise στις επιχειρήσεις στη Συρία, η Πολωνία μοιάζει να ξανασκέφτεται την αγορά υποβρυχίων που θα είχαν τη δυνατότητα εκτόξευσης των πυραύλων αυτών (MdCN και SCALP). Την ίδια στιγμή χώρες-μέλη της Ε.Ε. επενδύουν στα περίφημα stealth μαχητικά F-35 των ΗΠΑ, με την Ιταλία, τη Νορβηγία, τη Δανία και την Ολλανδία να έχουν παραγγείλει συνολικά 206 τέτοια αεροσκάφη, ενώ η Βρετανία έχει παραγγείλει άλλα 138, αφήνοντας πίσω τα γαλλικά Rafale και τα Eurofighter Typhoon.
Μια εικόνα, πάντως, του σήμερα, σχετικά με τα κοινά ευρωπαϊκά αμυντικά σχέδια, έδωσε η Γερμανίδα υπουργός Άμυνας Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, η οποία, κάνοντας έναν λεκτικό ελιγμό, αναφέρθηκε σε «στρατό από Ευρωπαίους», εξηγώντας ότι μιλά για «στρατιωτικές δυνάμεις που παραμένουν στην ευθύνη των κρατών, αλλά συνδέονται στενά, έχουν τα ίδια εφόδια και εκπαίδευση και είναι έτοιμες για κοινές επιχειρήσεις».