Η ιδιωτικότητα σε καραντίνα

Από άποψη εθνικής ασφάλειας, η πανδημία της πνευμονίας Covid-19 δείχνει να εξελίσσεται σε μια νέα 11η Σεπτεμβρίου – ένα ιστορικό ορόσημο πέρα από το οποίο τίποτα δεν θα είναι όπως πριν. Όπως συνέβη τότε, έτσι και σήμερα οι κυβερνήσεις επικαλούνται την επείγουσα κατάσταση για να διευρύνουν τις εξουσίες τους, μια διεύρυνση που βέβαια δεν πρόκειται να αναιρεθεί όταν η κρίση τελειώσει.

Ενδεικτικό των παράξενων καιρών που ζούμε είναι ότι η Γερμανία, η χώρα που φροντίζει για την προστασία της ιδιωτικής ζωής περισσότερο από κάθε άλλη, εξετάζει το ενδεχόμενο να αναπτύξει ένα app που θα παρακολουθεί όλες τις επαφές των ασθενών με κορονοϊό. Η ιδέα είναι ότι, τη δεδομένη συγκυρία, η προστασία της ιδιωτικότητας είναι άσχετο ζήτημα, το οποίο θα μπορούσε και να αποδειχθεί θανάσιμη επιλογή για τους πολίτες και τη λειτουργία του κράτους. Από την άλλη, οργανώσεις για την προστασία των προσωπικών δεδομένων ανησυχούν ότι οι εξελίξεις μάς ρίχνουν στην αγκαλιά του Μεγάλου Αδελφού.

Σύμβουλος της καγκελαρίου Μέρκελ και επικεφαλής της γερμανικής προσπάθειας είναι ο Χανς-Κρίστιαν Μπος, ερευνητής και επιχειρηματίας στον χώρο της τεχνητής νοημοσύνης. Σε συνέντευξη Τύπου την περασμένη εβδομάδα διαβεβαίωσε ότι η προστασία της ιδιωτικότητας είναι βασικό μέλημα της ομάδας του. Όπως είπε, στόχος τους είναι να απαντήσουν στο ερώτημα αν μπορούμε να ιχνηλατήσουμε τις επαφές προστατεύοντας πλήρως την ιδιωτική ζωή. Η λύση που ανέπτυξαν βασίζεται σε μια εφαρμογή που οι πολίτες θα κατεβάζουν στο κινητό τους εθελοντικά. Η εφαρμογή θα παρακολουθεί τα σήματα Bluetooth των συσκευών που βρίσκονται σε μικρή απόσταση από τον χρήστη και θα τα συλλέγει κάτω από έναν ανώνυμο αναγνωριστικό αριθμό. Η ομάδα του Μπος έφερε μάλιστα ως καλό παράδειγμα την εφαρμογή TraceTogether που χρησιμοποιείται ήδη στη Σιγκαπούρη.

Θεωρείται σχεδόν βέβαιο ότι οι λύσεις που θα μπορούσαν να εφαρμοστούν στην Ευρώπη θα βασίζονταν στην εθελοντική συμμετοχή (η οποία πάντως θα έπρεπε να καλύπτει ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού για να δίνει ικανοποιητικά δεδομένα). Υπάρχουν όμως και χώρες που δεν δείχνουν ανάλογο σεβασμό στην ιδιωτικότητα των πολιτών τους.

Στη Ρωσία, η εφαρμογή Κοινωνικής Παρακολούθησης για τους πολίτες που έχουν βρεθεί θετικοί στον κορονοϊό απαιτεί πρόσβαση στις κλήσεις, στην τοποθεσία, στην κάμερα, στα αποθηκευτικά μέσα, στις πληροφορίες δικτύου και σε άλλα δεδομένα. Θα μπορεί έτσι να ελέγχει ποιοι παραβίασαν την καραντίνα.

Στην Κίνα, οι πολίτες είναι υποχρεωμένοι να κατεβάζουν app που συνδέεται με την ταυτότητά τους και τους ενημερώνει αν μπορούν να βγουν από το σπίτι.

Κάτι ανάλογο ισχύει και στην Ταϊβάν, όπου η κυβέρνηση χρησιμοποιεί τα δεδομένα των δικτύων τηλεφωνίας. Σε μια περίπτωση μάλιστα ένας ασθενής ανέφερε ότι η αστυνομία εμφανίστηκε στο σπίτι του σε λιγότερο από μία ώρα αφότου το κινητό του έμεινε από μπαταρία.

Η πιο δραστική λύση όμως αναπτύχθηκε στο Ισραήλ. Είναι η τελευταία δημιουργία της NSO Group, εταιρείας που ιδρύθηκε ως spinoff των μυστικών υπηρεσιών. Η NSO ανέπτυξε το λογισμικό που φέρεται να χρησιμοποιήθηκε για χάκινγκ στο τηλέφωνο του Τζεφ Μπέζος από τη Σαουδική Αραβία και έχει δεχτεί αγωγή από τη WatsApp για αποστολή ιών στα τηλέφωνα ακτιβιστών και δημοσιογράφων σε όλο τον κόσμο. Η εταιρεία λέει ότι το σύστημά της λειτουργεί καλύτερα όταν η κυβέρνηση ζητήσει από τους παρόχους να παραδώσουν τα δεδομένα για όλους τους χρήστες κινητών. Το σύστημα θα παρακολουθεί τους ασθενείς με κορονοϊό και θα εμφανίζει στον χάρτη τις κινήσεις και τις επαφές τους ακόμα και για την περίοδο προτού ασθενήσουν.

Πολλοί βέβαια θα θεωρήσουν αφέλεια το να εμπιστευτεί μια κυβέρνηση την NSO, μια εταιρεία με σκοτεινό ιστορικό, της οποίας δουλειά είναι η παραβίαση της ιδιωτικής ζωής και της εμπιστοσύνης. Οι δυτικές κυβερνήσεις είναι απίθανο να επιβάλουν τη χρήση app παρακολούθησης, ακόμα και σε καιρό πανδημίας, είναι όμως λογικό και αναμενόμενο να αξιοποιήσουν τα big data ως όπλο εναντίον ενός νέου εχθρού. Και, όπως συνέβη και με την 11η Σεπτεμβρίου, η πλειονότητα των πολιτών μάλλον θα δώσει τη συγκατάθεσή της.