Τα Βαλκάνια σε αβεβαιότητες μετά τον πόλεμο

Σκιές στο μήνυμα του διαρκούς ενδιαφέροντος των ευρωπαϊκών χωρών αλλά και της Ευρωπαϊκής Ένωσης θεσμικά για τις χώρες των Βαλκανίων, το οποίο θέλησε να δώσει ο Γερμανός καγκελάριος Όλαφ Σολτς και οι πρόεδροι του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Σαρλ
Μισέλ και Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν, με τη συμμετοχή τους στη Διαδικασία Συνεργασίας Νοτιοανατολικής Ευρώπης (SEECP) στη Θεσσαλονίκη, αφήνει η πολιτική αστάθεια η οποία βρίσκεται σε εξέλιξη σε πολλές βαλκανικές χώρες προκαλώντας ανησυχίες.
Η Διαδικασία (SEECP) έχει συμπληρώσει 25 χρόνια από την πρώτη σύνοδό της, το 1997. Από τις 12 χώρες που συμμετέχουν, τότε μέλος της Ε.Ε. ήταν μόνο η Ελλάδα και υποψήφια προς ένταξη η Τουρκία, ενώ σήμερα στα μέλη έχουν προστεθεί η Βουλγαρία, η Ρουμανία η Σλοβενία και η Κροατία
και υποψήφιες προς ένταξη είναι όλες οι υπόλοιπες, δηλαδή η Αλβανία, η Σερβία, η Μολδαβία, η Βόρεια Μακεδονία, το Μαυροβούνιο, η Βοσνία-Ερζεγοβίνη και το Κόσοβο ενώ, 25 χρόνια μετά, η Τουρκία διατηρεί την ίδια σχέση με την Ε.Ε.

Κυβερνητική αναταραχή στη Βουλγαρία

Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα της κατάστασης στην περιοχή ήταν το γεγονός ότι μόλις μία μέρα πριν από τη σύνοδο της Θεσσαλονίκης, η Βουλγαρία είχε μείνει χωρίς κυβέρνηση, καθώς το λαϊκιστικό κόμμα «Υπάρχει τέτοιος λαός» του πρώην τηλεοπτικού παρουσιαστή, Σλάβι Τριφόνοφ, ανακοίνωσε την αποχώρησή του από τον τετρακομματικό κυβερνητικό συνασπισμό, λιγότερο από έξι μήνες μετά τον σχηματισμό του. Τα δύο βασικά επιχειρήματα του Τριφόνοφ είναι ότι «λεφτά δεν υπάρχουν» και ότι ο πρωθυπουργός, Κίριλ Πετρόφ, ακολουθεί προσωπική εξωτερική πολιτική στο θέμα της Βόρειας Μακεδονίας, καθώς έχει υποσχεθεί σε Σκόπια και Βρυξέλλες την άρση του βουλγαρικού βέτο για την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων των Σκοπίων με την Ε.Ε. Μάλιστα, ο Τριφόνοφ δηλώνει στο θέμα ταύτιση με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Ρούμεν Ράντεφ,
ο οποίος δεν μπορεί να καταχωρισθεί στους πολιτικά επιφυλακτικούς απέναντι στη Ρωσία.
Τώρα, ο πρωθυπουργός Πετρόφ δηλώνει ότι θέλει να συνεχίσει ως κυβέρνηση μειοψηφίας, ενώ ο Τριφόνοφ ισχυρίζεται ότι μπορεί να σχηματίσει βιώσιμη και ευρέως αποδεκτή κυβέρνηση.

Πολιτική απογοήτευση στη Βόρεια Μακεδονία

Όμως, ό,τι κι αν γίνει, το ενδεχόμενο η άρση του βέτο να καθυστερήσει αποδυναμώνει την κυβέρνηση του διαδόχου του Ζάεφ, Ντιμιτάρ Κοβατσέφσκι, στα Σκόπια, η επιβίωση της οποίας συνδέθηκε με ακροβασίες αλβανικής καταγωγής βουλευτών που έμπαιναν κι έβγαιναν από τον κυβερνητικό
συνασπισμό με εξαιρετική άνεση, δημιουργώντας ή διαλύοντας πλειοψηφίες.
Πριν από λίγες ημέρες, το πολιτικό τοπίο στη χωρα έγινε πιο δύσβατο όταν η Ρωσία ανακοίνωσε ότι διακόπτει την παροχή φυσικού αερίου σε αντίποινα για την απαγόρευση της διέλευσης του αεροπλάνου του Ρώσου υπουργού Εξωτερικών, Σεργκέι Λαβρόφ, που πήγαινε στο Βελιγράδι. Αλλά,
μονάχα ένα μικρό αριστερό κόμμα με δύο βουλευτες τάχθηκε δημόσια στο πλευρό της Μόσχας στην Ουκρανία.
Η Βουλγαρία ήταν η πρώτη χώρα στην οποία είχε διακοπεί η παροχή, με αποτέλεσμα να προμηθεύεται φυσικό αέριο μέσω Ελλάδας, ενώ η Βόρεια Μακεδονία έχει ζητήσει να συμμετάσχει στα δίκτυα τροφοδοσίας από τη μονάδα επεξεργασίας υγροποιημένου φυσικού αερίου της Αλεξανδρούπολης.
Η τρίτη χώρα που απαγόρευε τη διέλευση Λαβρόφ, καθιστώντας αδύνατη την πτήση, ήταν το Μαυροβούνιο, όπου την ημέρα επίσημης ένταξης της χώρας στο ΝΑΤΟ, το 2017, για την οποία η Μόσχα είχε απειλήσει με αντίποινα, είχε γίνει μια αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος με στόχο να αποτραπεί.

Η Σερβία στη ρωσική βάρκα

Η Σερβία πάντως, στην οποία δεν έφτασε ο Λαβρόφ, κέρδισε ένα καλό συμβόλαιο προμήθειας φυσικού αερίου και ο πρόεδρος Βούτσις επανέλαβε ότι ευελπιστεί στην ένταξη της χώρας του στη Ε.Ε., την οποία όμως ευρωπαϊκοί διπλωματικοί κύκλοι προσδιορίζουν λόγω της στάσης του σε
πολλές δεκαετίες μετά. «Ο Βούτσις πιστεύει ότι θα ξεχάσουμε τι έκανε, αλλά αυτό δεν πρέπει να
το θεωρεί πολύ πιθανό», έλεγε Ευρωπαίος διπλωμάτης, παραπέμποντας στο ότι το Βελιγράδι είναι η μόνη φιλική στη Μόσχα πρωτεύουσα κράτους στην περιοχή.
Όμως, η αβεβαιότητα που υπάρχει στα Σκόπια επηρεάζει και τα Τίρανα, καθώς η ημερομηνία έναρξης ενταξιακών διαπραγματεύσεων των δύο χωρών στην Ε.Ε. έχει συμφωνηθεί να είναι κοινή.
Όμως, τώρα, ο πρωθυπουργός Έντι Ράμα, θα είναι από τις 22 Ιουλίου ο απόλυτος κυρίαρχος στην πολιτική ζωή της χώρας, καθώς απαλλάχθηκε από τον πρόεδρο Ίλιρ Μετά, στη θέση του οποίου ως Πρόεδρο της Δημοκρατίας η αλβανική Βουλή εξέλεξε τον πρώην στρατηγό, Μπαϊράμ Μπεγκάι.

Η μεταπολεμική αρχιτεκτονική στα Βαλκάνια

Πρακτικά, 75 χρόνια μετά από το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, που η Μόσχα είχε τον απόλυτο έλεγχο σε όλη την περιοχή των Βαλκανίων, με εξαίρεση την Ελλάδα, οι φιλικές στη Ρωσία χώρες έχουν περιοριστεί ασφυκτικά και ο μόνος τρόπος να ασκηθεί ρωσική επιρροή είναι μέσω της εκκλησίας ή κλιμακίων μυστικών υπηρεσιών, εξ ου και οι διαρκείς απελάσεις Ρώσων διπλωμάτων.

• Το 1945, από τις 5 χώρες της μεταπολεμικής αρχιτεκτονικής των Βαλκανίων, χωρίς να υπολογίζεται η Τουρκία, η Μόσχα επηρέαζε τις 4 και είχε φίλιες δυνάμεις στην πέμπτη, δηλαδή την Ελλάδα.
• Το 1948 έχασε μεγάλο μέρος της επιρροής της στη Γιουγκοσλαβία μετά τη ρήξη Στάλιν - Τιτο.
• Το 1949 οι φίλιες δυνάμεις της ηττήθηκαν στην Ελλάδα. Το 1961 έχασε την επιρροή της στην Αλβανία, που προτίμησε την πρόσδεσή της στο άρμα της Κίνας. Μετά την κατάρρευση του «υπαρκτού σοσιαλισμού» το 1989, οι πέντε χώρες έγιναν 12 καθώς από τη μία, τη Γιουγκοσλαβία, προέκυψαν άλλες επτά.

Όμως, πλέον η ρωσική επιρροή περιορίζεται σε μία, τη Σερβία, ενώ στις άλλες επιχειρείται η έμμεση επιρροή, η οποία συμμετέχει στη διαμόρφωση του πολιτικού τοπίου, χωρίς όμως θεαματικά αποτελέσματα, τα οποία όμως δημιουργούν κινδύνους και ανησυχίες.

Τα φαντάσματα της Σρεμπρένιτσα

Ένας από αυτούς είναι η απειλή της Σερβικής Δημοκρατίας της Βοσνίας να αποχωρήσει από τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, η οποία προκάλεσε κυρώσεις από τη Δύση και ανησυχία για την επανέναρξη του πολέμου 1992-95 ανάμεσα σε Κροάτες και Μουσουλμάνους από τη μία και Σέρβους από την άλλη.
Κάθε κύρωση θα φέρει τους Σερβοβόσνιους πιο κοντά στους αληθινούς τους φίλους, όπως η Ρωσία και η Κίνα, είπε ο πρωθυπουργός τους, Μίλοραντ Ντόντικ, απαντώντας στην αντιπολίτευσή του, που τον
προειδοποίησε ότι οι κινήσεις του για απόσχιση, που εντάθηκαν όταν ποινικοποιήθηκε η άρνηση της γενοκτονίας των μουσουλμάνων από τους Σέρβους στη Σρεμπρένιτσα, οδηγούν σε πόλεμο.
Στη Δύση, όμως, δεν ξεχνούν ότι ο Ντόντικ, στον οποίο οι πολιτικοί αντίπαλοι διαπιστώνουν ανεξήγητο πλουτισμό, ξεκίνησε στη δεκαετία του 1990 ως μετριοπαθής μεταρρυθμιστής, αλλά μετά το 2001 μετακινήθηκε σε εθνικιστικές θέσεις.
«Ο Ντόντικ είναι φίλος της Ρωσικής Ομοσπονδίας, είναι φίλος μας και εμείς είμαστε δικοί του φιλοι», δήλωσε πριν λίγες μέρες, στις 4 Ιουνίου, ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών, Σεργκέι Λαβρόφ, για τον
Σερβοβόσνιο ηγέτη που ανακοίνωσε ότι την άλλη εβδομάδα θα γίνει δεκτός από τον Πούτιν.

Σε κάθε περίπτωση, το σενάριο που προβλέπει απόσχιση των Σερβοβόσνιων από τη Βοσνία θυμίζει σε πολλά την ανεξαρτησία που διακήρυξαν οι Ρώσοι της Ουκρανίας στο Ντόνετσκ και στο Λουχάνσκ, ιδρύοντας τις δύο Λαΐκές Δημοκρατίες.
Πρόκειται για περιοχές δίπλα στα εδάφη της μητέρας-πατρίδας, δηλαδή δίπλα στη Σερβία, με ουσιαστικά ανοιχτά σύνορα. Το ζήτημα είναι αν η Σερβία αντέχει πολιτικά, στρατιωτικά και κυρίως
οικονομικά να χρεωθεί έναν ακόμη πόλεμο στα Βαλκάνια, σε μια περίοδο που οι Σέρβοι δεν θέλουν να απομονωθούν από την Ε.Ε. και που οι Σερβοβόσνιοι δεν έχουν τους πόρους να στηρίξουν έναν πόλεμο όπως το 1992, που διέθεταν το οπλοστάσιο του ομοσπονδιακού στρατού της
Γιουγκοσλαβίας. Και πολύ περισσότερο, όταν το Βελιγράδι πιέζεται να κάνει συμβιβασμούς έτσι ώστε να λυθεί οριστικά το ζήτημα της αναγνώρισης του Κοσόβου και της ένταξής του στις ευρωατλαντικές δομές.