Τουρκία: Μια χώρα σε σύγχυση ετοιμάζει κάλπες

Μείωση της τάξης του 25% είχε σημειώσει το πρώτο τρίμηνο του τρέχοντος έτους ο αριθμός των Τούρκων πολιτών που θεωρούσαν την Ελλάδα «απειλή για την Τουρκία», σύμφωνα με τις έρευνες που διεξήγαγε η τουρκική εταιρεία μετρήσεων Μetropoll τον Ιανουάριο και τον Μάρτιο του 2022.

Αριθμητικά όμως τα συγκεκριμένα ποσοστά είναι μάλλον περιθωριακά, καθώς η πτώση κατά 25% είναι μείωση 0,7%, από 3,2 σε 2,5%.

Όμως συγχρόνως, στην ίδια έρευνα, ενισχύθηκε και ο αντιαμερικανισμός της τουρκικής κοινωνία, καθώς περισσότεροι από τους μισούς Τούρκους, 51,7%, θεωρούν απειλή τις Ηνωμένες Πολιτείες, καταγράφοντας αύξηση 3,3 εκατοστιαίων μονάδων, δηλαδή 7%.

Αυτό ερμηνεύει έως έναν βαθμό την οργή της Άγκυρας απέναντι στην Ελλάδα μετά τη θερμή υποδοχή του Έλληνα πρωθυπουργού στις ΗΠΑ. Ουσιαστικά, ο πρόεδρος Ερντογάν χάιδευε τα αυτιά της τουρκικής κοινωνίας η οποία εμφανίζεται με διχασμένες προτεραιότητες, καθώς σχεδόν τέσσερις στους δέκα δηλώνουν ότι επιθυμούν προτεραιοποίηση των σχέσεων με ΗΠΑ και ΕΕ, ενώ τρεις στους δέκα προτιμούν προτεραιοποίηση με Ρωσία και Κίνα.

Διχασμένοι ανάμεσα σε Δύση και Ρωσία - Κίνα

Όμως εδώ ξεκινά το πολιτικό πρόβλημα του προέδρου της Τουρκίας, διότι ένας στους τρεις ψηφοφόρους του κόμματός του προτιμά Ρωσία και Κίνα και πέντε μονάδες παρακάτω, στο 28,7%, είναι όσοι προτιμούν τη Δύση.

Αντίθετα στους Σοσιαλδημοκράτες της αντιπολίτευσης, το CHP, πάνω από τους μισούς, το 54,7, προτιμά τη Δύση και μόνο το 22% Ρωσία –Κίνα, ενώ στο κόμμα των Κούρδων, το HDP, το ποσοστό όσων προτιμούν τη Δύση ανεβαίνει στο 70%, ενώ στην αδιευκρίνιστη ψήφο πέφτει σε λιγότερο από έναν στους τέσσερις.

Συνολικά, η Δύση κέρδισε περίπου 2%, αγγίζοντας το 40%, και η Ρωσία έχασε περίπου δέκα εκατοστιαίες μονάδες σε δύο μήνες, πέφτοντας στο 30%.

Πάντως, σε ό,τι αφορά τη συμμετοχή στο ΝΑΤΟ, η τουρκική κοινή γνώμη την αποδέχεται ισοκατανεμημενα στο 60%.

Όμως ενδεικτικό της σύγχυσης στο εσωτερικό της χώρας είναι το ότι αν και ένας στους δύο θεωρούν ότι η Τουρκία πρέπει να γίνει μέλος της ΕΕ, μόνο τρεις στους δέκα πιστεύουν ότι η χώρα τους πληροί τα οικονομικά κριτήρια και τις θεσμικές προδιαγραφές ως προς τη δημοκρατία για να γίνει μέλος, ενώ πάνω από επτά στους δέκα εμφανίζονται βέβαιοι ότι η ΕΕ δεν θα δεχόταν την Τουρκία ως μέλος, ακόμη κι αν πληρούσε τις προδιαγραφές. Στο ΑΚΡ του προέδρου Ερντογάν, οι μισοί ψηφοφόροι είναι κατά της ένταξης, και θεωρούν ότι η χώρα τους πληροί ήδη τα οικονομικά και θεσμικά κριτήρια.

Αντίθετα, οι ψήφοι του CHP και των Κούρδων του HDP είναι κατά πλειοψηφία πιο φιλοευρωπαϊκές και αποδίδουν επίσης κατά πλειοψηφία μεγαλύτερες ευθύνες στις κυβερνήσεις της χώρας τους.

Οι αντίπαλοι

Σε αυτό το κλίμα, η Τουρκία μπήκε στην τελευταία χρονιά πριν από τις προεδρικές εκλογές της άνοιξης του 2023, στο οποίες ο 68χρονος σήμερα πρόεδρος Ερντογάν ανακοίνωσε ότι θα επιδιώξει την επανεκλογή του.

Το παράδοξο είναι ότι δείχνει να τον βολεύει η σύγκρουση με τον αρχηγό του κόμματος της αντιπολίτευσης Κεμάλ Κιλιντσάρογλου, καθώς, στις μετρήσεις που βρίσκονται σε εξέλιξη, είναι ο μόνος πιθανός υποψήφιος με τον οποίο σήμερα χάνει με μικρή διαφορά και μπορεί να ανατρέψει τα δεδομένα.

O γεννημένος το 1948, 74χρονος σήμερα Κιλιντσάρογλου, ο οποίος μπήκε στην πολιτική στα 51 του και ανέλαβε την ηγεσία του κόμματος τρία χρόνια αργότερα, εμφανίζεται στην πιο πρόσφατη έρευνα της εταιρείας Metropoll ως ο πιο αδύναμος υποψήφιος της αντιπολίτευσης καθώς δύο στελέχη του, οι μητροπολιτικοί δήμαρχοι της Άγκυρας και της Κωνσταντινούπολης, ο 67χρονος Μανσούρ Γιαβάς και ο 52χρονος Εκρέμ Ιμάμογλου, έχουν μεγάλες διαφορές από τον Ερντογάν. 

Ο πρώτος φαίνεται να κερδίζει με απόλυτη πλειοψηφία σχεδόν 15 μονάδες διαφορά (59 - 36) και ο δεύτερος με περίπου επτά (46 - 39).

Όμως για τον Κιλιντσάρογλου, που έχει μόλις δύο μονάδες προβάδισμα (42,5 - 40,5), δείχνει να είναι η τελευταία ευκαιρία να αναλάβει δημόσιο αξίωμα, ενώ για τους δημάρχους, ενδεχόμενο να μη διεκδικήσουν την ηγεσία της χώρας, τώρα που εμφανίζονται να κερδίζουν άνετα, μπορεί να δημιουργήσει άλλους είδους εμπόδια στο μέλλον.

Στο τοπίο εμφανίστηκε όμως και η επικεφαλής του «Καλού Κόμματος», η 65χρονη Μεράλ Ακσενέρ, η οποία επίσης κερδίζει τον Ερντογάν, αν και με διαφορά μικρότερη των δημάρχων, και περίπου ίδια με του Κιλιντστάρογλου (43 - 41). Όμως η Ακσενέρ λέγεται ότι μπορεί να περάσει πιο εύκολα το αντιερντογανικό μήνυμα στην τουρκική κοινωνία αλλά και την επιφυλακτικότητα απέναντι στη Δύση.

«Η καλή προαίρεση που έδειξε έως τώρα η χώρα μας προς τις δυτικές χώρες έγινε πολλές φορές αντικείμενο εκμετάλλευσης», έχει πει.

Ο Ερντογάν προτιμά τον Κιλιντσάρογλου, διότι η κεμαλική πολιτική του αφετηρία του δίνει τη δυνατότητα να καταλογίζει την ευθύνη για τα πολιτικά προβλήματα που αντιμετωπίζει η χώρα του στις κακές συμφωνίες που έκανε ο Κεμάλ πριν από έναν αιώνα, κυρίως στη Λωζάννη αλλά και τη διαχείριση της μετατροπής της Αγίας Σοφίας από μουσείο σε τζαμί. Την Αγία-Σοφία είχε μετατρέψει σε μουσείο ο Κεμάλ.

Ο Κιλιντσάρογλου, από την άλλη, προσφέρει στον πολιτικό του αντίπαλο τη στήριξή του για να διορθώσει τα λάθη που διαπιστώνει, δηλαδή να πάρει πίσω τα δεκάδες νησιά που η Τουρκία ισχυρίζεται ότι πρέπει να έχει στο Αιγαίο.

Είναι προφανές ότι ο απερχόμενος πρόεδρος ευελπιστεί ότι θα επωφεληθεί από τη ρήξη που σοβεί στις τάξεις της αντιπολίτευσης, όπου η δυσφορία των δημάρχων απέναντι στον αρχηγό του κόμματος πολύ συχνά αποκτά δημόσια χαρακτηριστικά. Αλλά και εκείνος τους καλεί δημόσια επίσης να ασχοληθούν με τα προβλήματα των πολιτών και όχι με τις προεδρικές εκλογές.

Όμως τουλάχιστον ο Ιμαμόγλου έχει μπροστά του την υπόθεση της διάνοιξης του δεύτερου τεχνητού καναλιού στον Βόσπορο, το οποίο θα αδυνατίσει τη σημασία των Στενών του Βοσπόρου. Για τον Ερντογάν είναι έργο πνοής μεγαλύτερης στρατηγικής σημασίας και από τη γέφυρα της Καλλίπολης που ένωσε την Ασία με την Ευρώπη στα Δαρδανέλια, ενώ ο Ιμάμογλου είναι αντίθετος.

Ο άγνωστος παράγοντας των εκλογών είναι η υποψηφιότητα του δημοφιλούς Κούρδου αρχηγού του HDP, Σελαχεντίν Ντεμιρτάς, ο οποίος, αν και φυλακισμένος με κατηγορίες για τρομοκρατία, δείχνει να διεκδικεί ποσοστά που ξεπερνούν το 15%. Πολλοί συνδέουν τις καταγγελίες του Ερντογάν εναντίον της Σουηδίας, της Φινλανδίας και της Ελλάδας για υποστήριξη στους Κούρδους, με την υποψηφιότητα Ντεμιρτάς. Οι αναλυτές επισημαίνουν ότι το ¼ των ψηφοφόρων του HDP εγκρίνουν τις πολιτικές Ερντογάν. 

Σύμφωνα με τους ίδιους αναλυτές, το σενάριο να είναι πρώτος στον πρώτο γύρο ο απερχόμενος πρόεδρος είναι απίθανο, όμως σε δύο διαδοχικές μετρήσεις της ίδιας εταιρείας, τον Μάρτιο και τον Μάιο, ο Ερντογάν κέρδισε από περίπου 2,2% και έφερε το ποσοστό όσων τον εγκρίνουν στο 44,4%, το οποίο υπολείπεται από το 47,3% που δεν τον εγκρίνουν κατά 2,9 εκατοστιαίες μονάδες. Τον Μάρτιο ήταν στο 51%.

Το υψηλότερο θετικό όλων των εποχών ήταν στο 67%, μετά την απόπειρα πραξικοπήματος, και το χειρότερό του η αποδοκιμασία από το 56% στα τέλη του 2021. 

Τα νούμερα αυτά κάνουν τον Ερντογάν να αισιοδοξεί. Άλλωστε, ο μόνος υποψήφιος από τον οποίο η ήττα σήμερα θα ήταν αναπόδραστη είναι ο δήμαρχος της Άγκυρας.

Το νέο τούρκικο κράτος

Εκείνο όμως που θεωρείται δεδομένο είναι ότι η αντιπολίτευση, ακόμη κι αν κερδίσει τις εκλογές, υπό όποιον υποψήφιο, θα έχει να διαχειριστεί ένα κράτος τελείως διαφορετικό, από αυτό που παρέδωσαν στον Ερντογάν στην πρώτη του εκλογή το 2002.

Ειδικά μετά την απόπειρα πραξικοπήματος τον Ιούλιο του 2015, ο νυν πρόεδρος επέβαλε την πλήρη εκκαθάριση του κρατικού μηχανισμού και ειδικότερα του στρατού, της αστυνομίας και της δικαιοσύνης από στελέχη που δεν ήταν φιλικά απέναντί του.

Αυτό σημαίνει ότι η επόμενη κυβέρνηση θα πρέπει να περπατά σε ναρκοπέδιο, καθώς απέναντι θα έχει τα αποτυπώματα ενός καθεστώτος που έχει σταθεροποιηθεί στην εξουσία επί 20 χρόνια και μια οικονομία σε πλήρη αβεβαιότητα.

Διότι αν ο απερχόμενος πρόεδρος καταφέρει να ισορροπήσει την οικονομία, όλη η συζήτηση για τις εκλογές θα γίνει σε άλλη βάση.