Τι τρέχει με τον Nord Stream;
«Θέτουμε σε λειτουργία την πρώτη φάση μιας νέας συνεργασίας μεταξύ Ρωσίας και Ευρωπαϊκής Ένωσης», είχε πει στις 8 Νοεμβρίου 2011 ο τότε πρόεδρος της Ρωσίας, Ντμίτρι Μεντβέντεφ, εγκαινιάζοντας μαζί με την τότε Γερμανίδα καγκελάριο, Άνγκελα Μέρκελ, τον υποθαλάσσιο αγωγό Nord Stream (βόρειο ρεύμα) 1, ο οποίος θα μετέφερε το ρωσικό φυσικό αέριο στη Βαλτική, από το Βάιμποργκ στη δυτική άκρη της Σιβηρίας, κοντά στα σύνορα με τη Φινλανδία, μέχρι την ανατολική άκρη της Γερμανίας, στο Γκράιφσβαλντ.
Ο αγωγός δείχνει την «ασφαλή, βιώσιμη, συνεργασία με τη Ρωσία στο μέλλον και αποτελεί μια μείζονα συνεισφορά στην αξιόπιστη προμήθεια ενέργειας για την Ευρώπη», είχε πει.
«Η Ρωσία θα είναι ο μείζων προμηθευτής για δεκαετίες και οι χώρες που αγοράζουν θα κερδίζουν εξίσου», είχε προσθέσει η καγκελάριος, παρουσία των ομολόγων της Γαλλίας, Φρανσουά Φιγιόν, η πρόσδεση του οποίου με τη Ρωσία του κόστισε τη διεκδίκηση του προεδρικού αξιώματος, και της Ολλανδίας, Μαρκ Ρούτε.
Είναι προφανές ότι οι δεκαετίες που προέβλεψε η κυρία Μέρκελ ήταν με το ζόρι, μία και ολοκληρώθηκε το 2022 με τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.
Λιγότερο από 11 χρόνια μετά, στις 2 Σεπτεμβρίου 2022, ο Μεντβέντεφ, με την ιδιότητα του προέδρου του Συμβουλίου Ασφαλείας της Ρωσίας, είπε ότι αν η Ε.Ε. επιβάλει πλαφόν στην τιμή του αερίου, «δεν θα υπάρξει ρωσικό αέριο στην Ευρώπη».
Από την πλευρά της κας Μέρκελ, δεν υπήρξε οποιαδήποτε δημόσια παρέμβαση για το θέμα, αλλά κατατέθηκε η προειδοποίηση να λαμβάνονται σοβαρά οι απειλές Πούτιν για χρήση πυρηνικών όπλων.
Η προετοιμασία του αγωγού
Η εξαγγελία του αγωγού ήταν ένα προεκλογικό χαρτί του σοσιαλδημοκράτη αντιπάλου της, Γκέρχαρντ Σρέντερ, μετά από μια συνάντησή του με τον Βλαντιμίρ Πούτιν, δέκα μέρες πριν από τις εκλογές του 2005, τις πρώτες που κέρδισε η μακροβιότερη καγκελάριος της Γερμανίας.
Τότε, ο Σρέντερ και ο Πούτιν υπέγραψαν τη διακήρυξη της πρόθεσης των δύο χωρών να κατασκευαστεί ο υποθαλάσσιος αγωγός μήκους 1.224 χιλιομέτρων, ο οποίος θα ένωνε τις ρωσικές πηγές αερίου με τη γερμανική κατανάλωση και συγχρόνως θα απάλλασσε τη Ρωσία από την καταβολή των τελών διέλευσης στην Ουκρανία, στη Λευκορωσία και την Πολωνία και τις Βαλτικές χώρες για τους αγωγούς που περνούσαν από το έδαφός τους και θα μπορούσαν να αποτελέσουν αιτία εκβιαστικών συμπεριφορών.
Η συμφωνία για την κατασκευή του αγωγού προκάλεσε διαμαρτυρίες σε όλες αυτές τις χώρες αλλά και στις ΗΠΑ.
Οι Nord Stream
Οι μέτοχοι της Nord Stream AG, η οποία έχει την έδρα της στην Ελβετία, είναι:
- Η ρωσική Gazprom International Projects LLC - 51%
- Η γερμανική Wintershall Dea AG - 15,5%
- Η γερμανική Infrastruktur AG - Beteiligungen - 15, 5% N.V.
- Η ολλανδική Nederlandse Gasunie - 9%
- Η γαλλική Engie - 9%
Ισχυρές διαμαρτυρίες είχε προκαλέσει και η αναγγελία ότι ο κ. Σρέντερ, μόλις δέκα ημέρες από τις εκλογές που είχε χάσει, θα γινόταν πρόεδρος της εταιρείας που θα διαχειριζόταν τον αγωγό. Η διαρροή περί την αμοιβή του, τη ανέβασε ανάμεσα στα 200.000 και στο 1 εκατ. ευρώ, αλλά ο ίδιος διέψευσε τα ποσά ως υπερβολικά, χωρίς να προσδιορίσει το ακριβές ύψος τους, και απείλησε με προσφυγές στα δικαστήρια.
Μετά την εισβολή, πολλά γερμανικά κόμματα τού ζήτησαν να παραιτηθεί από τη θέση μετά την εισβολή, όμως ο ίδιος αρνήθηκε. Άλλωστε, στις αρχές Φεβρουαρίου, λίγο πριν από την εισβολή, είχε δεχτεί την πρόταση να γίνει μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της μητρικής Gazprom ενώ ήταν ήδη μέλος του Δ.Σ. και της πετρελαϊκής ROSNEFT, η οποία πρόταση στη Γερμανία είχε χαρακτηριστεί ως «προαγωγή».
Η χριστιανοδημοκράτισσα διάδοχός του, όχι μόνο προχώρησε και ολοκλήρωσε την κατασκευή, αλλά το 2015 συμφώνησε στον διπλασιασμό των αγωγών, με την κατασκευή του Νord Stream 2, η οποία ξεκίνησε το 2018 και ολοκληρώθηκε το 2022. Όμως, ο Nord Stream 2, που ξεκινά από το λιμάνι του Ουστ Λούγκα, κοντά στα σύνορα με την Εσθονία και καταλήγει στο ίδιο σημείο στη Γερμανία, δεν πήρε πιστοποίηση και άδεια λειτουργίας, λόγω της εισβολής.
Ο πρώτος αγωγός κόστισε συνολικά περίπου 8,8 δισεκατομμύρια ευρώ, ενώ, συνολικά, οι δύο αγωγοί αποτελούν τον μεγαλύτερο υποθαλάσσιο αγωγό του κόσμου. Έχουν μήκος 1.224 χιλιόμετρα και μπορούν να μεταφέρουν ο καθένας 55 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου κάθε χρόνο, αν και το 2021 ξεπέρασαν τα 59 δισ. (περίπου 170.000.000 τη μέρα, τη στιγμή που η δυνατότητα της Ρεβυθούσας, που είναι ο μοναδικός ελληνικός σταθμός επεξεργασίας, είναι στις 33.000 κυβικά μέτρα τη μέρα).
Το καλοκαίρι του 2022, τέσσερις μήνες μετά την εισβολή, προέκυψε το θέμα της συντήρησης του πρώτου αγωγού, του αεροστρόβιλου του αγωγού συγκεκριμένα, τον οποίο είχε μεταφέρει η Siemens για επισκευή στη μονάδα της στον Καναδά. H Gazprom μείωσε τη ροή, ενώ στη Δύση διάχυτη ήταν η ανησυχία ότι δεν θα επαναλειτουργήσει ποτέ. Η ανησυχία διαψεύστηκε, εν μέρει, καθώς η επαναλειτουργία έγινε με ακόμη χαμηλότερες ροές, περίπου στα μισά, και λίγο αργότερα, την 1η Σεπτεμβρίου, επήλθε η πλήρης διακοπή.
Η σειρά των διακοπών των ροών μέσω των αγωγών είχε ξεκινήσει τον Μάιο, όταν η Gazprom είχε διακόψει την τροφοδοσία του αγωγού μέσω Λευκορωσίας και Πολωνίας, ο οποίος μετέφερε αέριο στη Γερμανία κι άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Τον Ιούνιο είχε μειώσει τις προμήθειες μέσω του Nord Stream 1 κατά 75%, από τα 170 εκατομμύρια κυβικά μέτρα αερίου τη μέρα στα περίπου 40.
Τον Ιούλιο μείωσε τα 40 στα 20, πριν από την οριστική διακοπή του Σεπτεμβρίου.
Ο πρόεδρος Πούτιν ενέταξε μέρος τουλάχιστον των διακοπών στις κυρώσεις.
Ο ουκρανικός αγωγός
Παραδόξως, ο μόνος αγωγός που παραμένει ανοιχτός είναι ο αγωγός που περνά από την Ουκρανία, μέσω του οποίου διοχετεύονται καθημερινά 42,4 εκατ. κυβικά μέτρα.
Όμως, οι σχέσεις ανάμεσα στην Gazprom και την ουκρανική Naftogaz, η οποία διακινεί το αέριο που έρχεται στην Ουκρανία, είναι κακές και η πρώτη απειλεί με κυρώσεις τη δεύτερη, η οποία ισχυρίζεται ότι δεν της καταβάλλονται τα τέλη για τη διέλευση του αερίου, τα οποία μέχρι το 2024 θα ανέλθουν σε 7 δισ. ευρώ συνολικά.
Κι ενώ ο ουκρανικός αγωγός είναι η μόνη δυνατότητα ροής ρωσικού αερίου στην Ευρώπη, τη στιγμή που εγκαινιαζόταν ο αγωγός που θα μεταφέρει νορβηγικό αέριο στη Δανία και την Πολωνία, ανακοινώθηκε ότι παρατηρήθηκαν διαρροές αερίου σε δύο σημεία του Nord Stream στη σουηδική ΑΟΖ και σε άλλα δύο στη δανική οικονομική ζώνη, προκαλώντας κηλίδα έκτασης μέχρι και ενός τετραγωνικού χιλιομέτρου στην επιφάνεια.
H Gazprom επιβεβαίωσε τη διαρροή και είπε ότι την επισκευάζει η Siemens, η οποία όμως εξέφρασε την άποψη ότι τέτοιες διαρροές δεν πρέπει να σταματούν τη λειτουργία του αγωγού, ο οποίος είναι γεμάτος με αέριο, αν και δεν μεταφέρεται. Σύμφωνα με επιστημονικές ανακοινώσεις, της διαρροής είχαν προηγηθεί εκρήξεις.
Η Ευρώπη, με δηλώσεις της προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν, έκανε λόγο για σαμποτάζ το οποίο θα λάβει «ισχυρή απάντηση», ενώ ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Άντονι Μπλίνκεν, συμμερίστηκε τη διαπίστωση περί σαμποτάζ, που όμως δεν επηρεάζει την ενεργειακή αυτάρκεια της Ευρώπης, αλλά απέφυγε και αυτός να κατονομάσει τη Ρωσία ως υπεύθυνη.
Ο εκπρόσωπος του Ρώσου προέδρου, Ντιμίτρι Πέσκοφ, έκανε λόγο για «προβλέψιμες, ανόητες και παράλογες» καταγγελίες.
Οι χειριστές του Nord Stream 2 διαπίστωσαν την απώλεια πίεσης, οι δανικές και οι σουηδικές αρχές προειδοποίησαν τα πλοία να αποφεύγουν την περιοχή γύρω από το δανικό νησί του Μπόρνχολμ, ενώ εκτίμησαν ότι οι διαρροές θα συνεχιστούν για μία εβδομάδα, έως ότου αδειάσει ο αγωγός από αέριο.
Οι εκτιμήσεις λένε ότι η επισκευή θα χρειαστεί τρεις με έξι μήνες, αν και κάποιοι ισχυρίζονται ότι δεν πρόκειται για βλάβη που δέχεται επιδιόρθωση, ενώ Γερμανοί επιστήμονες διαβεβαιώνουν ότι θα επηρεαστεί το θαλάσσιο περιβάλλον.
Οι εξελίξεις, το εύρος των οποίων δεν έχει αποτιμηθεί ακόμη, οδήγησαν σε άμεση ενίσχυση των μέτρων ασφαλείας σε όλα τα δίκτυα αλλά και τις μονάδες επεξεργασίας LNG.
Οι φινλανδικές αρχές διαβεβαίωσαν ότι έχουν προετοιμαστεί για το ενδεχόμενο σαμποτάζ στον αγωγό φυσικού αερίου Balticconnector, ο οποίος συνδέει την Εσθονία και τη Φινλανδία.
Συγκεκριμένα, η φινλανδική συνοριοφυλακή έχει εντείνει την παρακολούθηση της θαλάσσιας κυκλοφορίας και την περιπολία γύρω από τους σωλήνες.
Στη Ρεβυθούσα και στην Αλεξανδρούπολη δεν έχει ανακοινωθεί να έχουν ληφθεί έκτακτα μέτρα ασφαλείας για την αποφυγή δολιοφθορών.
