Ιρλανδέζικο ντους

Η κατάρα των μετα-μνημονιακών εκλογών χτύπησε και την Ιρλανδία, παρά τα κομπλιμέντα των Ευρωπαίων για την αναγέννηση της οικονομίας.

Είναι μια ιστορία που πολλοί παραλληλίζουν με τη δική μας για παραδειγματισμό. Πώς δηλαδή έφτασε ο κέλτικος τίγρης να βρυχάται ξανά, αφού βγήκε από το δικό του μνημόνιο. Σε άρθρο του με τίτλο «Ο Κέλτικος Φοίνικας», τον Νοέμβριο που μας πέρασε, ο «Economist» περιέγραφε πως σε λιγότερο από δύο χρόνια από τότε που η Ιρλανδία βγήκε από το δικό της bail-out, η οικονομία της αναγεννιέται, και μάλιστα με εντυπωσιακούς ρυθμούς. Μετά από αύξηση 5,2% το 2014, το ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 7% το πρώτο εξάμηνο του 2015 σε σύγκριση με την ίδια περίοδο έναν χρόνο νωρίτερα. Πριν από λίγες μέρες η κεντρική τράπεζα της Ιρλανδίας αναβάθμισε την πρόβλεψή της για τον ρυθμό οικονομικής ανάπτυξης το 2015 στο 6,6%, από 5,8% που προέβλεπε πριν από τρεις μήνες, επικαλούμενη τη συνεχή αύξηση των καταναλωτικών δαπανών και των επενδύσεων. Η αναβάθμιση αυτή επιβεβαιώνει τις προβλέψεις για ανάπτυξη της τάξης του 7%, κάτι που είναι πιθανό να καταστήσει την Ιρλανδία την ταχύτερα αναπτυσσόμενη οικονομία στην Ε.Ε. για δεύτερη συνεχή χρονιά. Φυσικά οι διαφορές μας με την Ιρλανδία, τόσο στη φύση των δυσκολιών όσο και στη δομή της οικονομίας, είναι μεγάλες.

Η αντιλιτότητα κερδίζει

Και όμως, παρά το τέλος της ύφεσης και μαζί του σκληρού προγράμματος που συνόδευσε, το 2010, το πακέτο διάσωσης ύψους 78 δισ. ευρώ που έλαβε από την τρόικα, η Ιρλανδία δεν γλίτωσε από την κατάρα όσων χωρών πηγαίνουν στις κάλπες μετά την εφαρμογή μνημονίων, που ευαγγελίζονται σκληρή λιτότητα. Οδηγούνται σε καινοφανή πολιτικά μονοπάτια που επαναφέρουν την αστάθεια. Στην Ελλάδα η κάλπη έφερε την άνοδο του ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία, ενώ τόσο στην Πορτογαλία όσο και στην Ισπανία τα κόμματα που πρώτευσαν δεν κατάφεραν να σχηματίσουν κυβέρνηση, επιτείνοντας την αβεβαιότητα. Έτσι και στο Δουβλίνο, στις γενικές εκλογές της 26ης Φεβρουαρίου, ο κυβερνών συνασπισμός της Ιρλανδίας έχασε την κοινοβουλευτική πλειοψηφία, κάνοντας την πρώτη συμμαχία μεταξύ του κεντροδεξιού κόμματος Fine Gael και του λαϊκιστικού κεντρώου Fianna Fáil να φαντάζει ως η μόνη μετεκλογική επιλογή που θα διατηρήσει τη σταθερότητα και τη συνέχεια της οικονομικής ανάκαμψης.

Ο πρωθυπουργός Έντα Κένι του Fine Gael κέρδισε τις 49 από τις 158 έδρες της Κάτω Βουλής, πέφτοντας από τις 76 έδρες το 2011. Πολλοί θεωρούν ότι του κόστισε το δικό του success story, η απόφασή του να περιγράψει τη συντριπτική πλειονότητα των ψηφοφόρων ως κάποιους που δεν κατανοούν την οικονομική ορολογία και γκρινιάζουν, ενώ η ανωτερότητα και η πεποίθηση που εξέπεμπε ότι έσωσε την Ιρλανδία από το χείλος της οικονομικής κατάρρευσης ενόχλησαν τους ψηφοφόρους. Ο Μάικλ Μάρτιν του Fianna Fáil, που κυβερνούσε κατά τη διάρκεια της στεγαστικής και πιστωτικής φούσκας και της κατάρρευσης, επέστρεψε ως πολιτική δύναμη, κερδίζοντας 44 έδρες, από 19 το 2011. Το Fianna Fáil τερμάτισε μόλις 1,2 ποσοστιαίες μονάδες πίσω από το Fine Gael. Ο μικρός εταίρος του συνασπισμού του Κένι, το κεντροαριστερό Εργατικό Κόμμα, κατακρημνίστηκε, κερδίζοντας μόλις 6 έδρες, από 37 το 2011. Πολλές από αυτές πήγαν προς το Sinn Féin, πρώην πολιτική πτέρυγα του IRA, που έκανε καμπάνια εναντίον της λιτότητας κερδίζοντας 23 έδρες, από 14 που κέρδισε πριν από πέντε χρόνια.

Αστάθεια στην περιφέρεια

Σε αντίθεση με την Ισπανία, όπου η εμφάνιση των κινημάτων των Podemos και των κεντρώων Ciudadanos απείλησε τον παγιωμένο δικομματισμό, στην Ιρλανδία δεν εμφανίστηκαν αριστερά κόμματα με θέσεις εναντίον του ευρώ που να βρίσκονται σε θέση να ανατρέψουν την πολιτική δομή της χώρας. Όμως και η Ιρλανδία αντιμετωπίζει τώρα το πολιτικό αδιέξοδο που μαστίζει τόσο την Πορτογαλία όσο και την Ισπανία μετά τις εκλογές. Και αν οι πολιτικοί της Πορτογαλίας κατάφεραν να σχηματίσουν έναν αριστερό συνασπισμό μετά από εβδομάδες παζαριών μεταξύ των δυνάμεων, η Ισπανία εξακολουθεί να είναι χωρίς κυβέρνηση, περισσότερο από δύο μήνες μετά τις εκλογές.

Οι αναλυτές θεωρούν ότι τουλάχιστον για τον επόμενο μήνα, οπότε θα συζητείται ο σχηματισμός συμμαχικής κυβέρνησης, θα υπάρξει σοβαρή αστάθεια στην Ιρλανδία, ενώ δεν βλέπουν εύκολο τον σχηματισμό κυβέρνησης συνασπισμού πλειοψηφίας, με πιθανότερη μια κυβέρνηση μειοψηφίας που θα οδηγήσει ξανά τη χώρα σε εκλογές κάποια στιγμή μέσα στο τρέχον έτος, αν όχι αμέσως. Το χάσμα μεταξύ των δύο βασικών κομμάτων έχει κι αυτό αναγεννηθεί από τις στάχτες μιας κόντρας μεταξύ των ηρώων της Ιρλανδικής Επανάστασης Μάικλ Κόλινς και Έιμον ντε Βαλέρα, η οποία χρονολογείται στο τέλος του πολέμου της ανεξαρτησίας της Ιρλανδίας, το 1919-1921, για το αν θα έκαναν αποδεκτή μια συμβιβαστική συμφωνία με τους Βρετανούς.

Η Κομισιόν, το ΔΝΤ και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα πέτυχαν μεν την προώθηση σκληρών προγραμμάτων διάσωσης στις πιο εκτεθειμένες οικονομίες της ζώνης του ευρώ, αποτρέποντας την άμεση οικονομική καταστροφή, ωστόσο η συνταγή τους είχε σοβαρές πολιτικές παρενέργειες. Καθώς οι φορείς που σχεδίασαν τα προγράμματα δρουν μακριά από τον έλεγχο των πολιτών, οι ψηφοφόροι στρέφονται κατά των εθνικών κομμάτων, που εφάρμοσαν όσα απαιτούσαν τα θεσμικά όργανα. Η Ιρλανδία είναι η πιο πρόσφατη από τις χώρες που καταψήφισαν την κυβέρνηση που εφάρμοσε το μνημόνιο, αναζητώντας μια εναλλακτική πολιτική λύση. Το αποτέλεσμα στέλνει μήνυμα στις Βρυξέλλες. Αν και τυπικά στην πρωτεύουσα της Ε.Ε. κανείς δεν υποχρεούται να ανταποκρίνεται στα καπρίτσια των εθνικών ψηφοφόρων, τα επαναλαμβανόμενα αποτελέσματα κατά του κατεστημένου αποτελούν έκφραση απογοήτευσης τόσο απέναντι στις εθνικές ελίτ όσο και απέναντι στην Ε.Ε. Δεδομένου ότι η Ε.Ε. αντιμετωπίζει πρωτοφανείς προκλήσεις, συμπεριλαμβανομένου του βρετανικού δημοψηφίσματος, το αποτέλεσμα του οποίου θα επηρεαστεί και από το άλλο μεγάλο ζήτημα, αυτό της προσφυγικής κρίσης, οι Βρυξέλλες πρέπει να μπορέσουν να πείσουν τους πολίτες ότι τα προγράμματα όχι μόνο φαίνεται να έχουν αλλά πραγματικά έχουν κατά νου την ευημερία τους.