Μετά το Brexit, πολιτικός σεισμός
Σε περιδίνηση βρίσκονται τα δύο μεγάλα κόμματα της Βρετανίας μετά το αποτέλεσμα του Brexit, καθώς η ενεργοποίηση του περιβόητου άρθρου 50 της Συνθήκης της Λισαβόνας, με το οποίο μια χώρα φεύγει από την Ε.Ε., έχει μετατραπεί σε δηλητηριασμένο δισκοπότηρο, το οποίο ευχαρίστως ο Ντέιβιντ Κάμερον θα εγχειρίσει στον επόμενο πρωθυπουργό. Ο Κάμερον βρίσκεται υπό παραίτηση.
Μόνο που ο επόμενος πρωθυπουργός δεν θα γίνει γνωστός παρά στις 9 Σεπτεμβρίου, με βάση όσα ξέρουμε σήμερα για το χρονοδιάγραμμα της μετάβασης. Η αρμόδια επιτροπή, γνωστή ως «1922 backbench committee», είχε αρχικά προτείνει η εσωκομματική διαδικασία για την εκλογή του νέου αρχηγού των Συντηρητικών να διεξαχθεί το αργότερο στις 2 Σεπτεμβρίου, αλλά τελικά αποφάσισαν πως χρειάζεται κι άλλος χρόνος. Όπως χρόνο φαίνεται ότι δίνουν και οι Ευρωπαίοι στους Βρετανούς εταίρους τους για να ξεκινήσουν τη διαδικασία διαζυγίου.
Μένουν αλλά φεύγουν
Την Τετάρτη οι ηγέτες της Ευρώπης συναντήθηκαν στην πρώτη σύνοδο κορυφής χωρίς τη Βρετανία εδώ και 43 χρόνια και προσπάθησαν να κινηθούν ώστε να δείξουν ότι έχουν τον έλεγχο της «νέας κατάστασης». Την Τρίτη το βράδυ παρακάθισαν όλοι σε δείπνο με τον Βρετανό πρωθυπουργό Ντέιβιντ Κάμερον, κατά το οποίο συμφώνησαν πως η απόφαση των Βρετανών ψηφοφόρων στο δημοψήφισμα της περασμένης εβδομάδας πρέπει να γίνει σεβαστή. Την ατμόσφαιρα συγκίνησης και αμηχανίας έσπασε, γράφουν οι «Financial Times», η παρέμβαση του Έλληνα πρωθυπουργού. «Τέτοιες ψηφοφορίες δεν είναι δύσκολες. Υπάρχουν μόνο δύο αποτελέσματα και πρέπει να είσαι προετοιμασμένος και για τα δύο. Και γι’ αυτό εξεπλάγην με το αποτέλεσμα στη Βρετανία» είπε ο Έλληνας πρωθυπουργός και όλη η αίθουσα έσκασε στα γέλια.
Τόσο ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ όσο και ο πρόεδρος της Επιτροπής Ζαν Κλοντ Γιούνκερ τόνισαν με κάθε τρόπο ότι εναπόκειται στη Βρετανία να κάνει την επόμενη κίνηση, κοινοποιώντας επισήμως στην Ε.Ε. την απόφασή της να φύγει, ώστε να αρχίσουν οι διαδικασίες στο ιστορικό αυτό διαζύγιο. Μέχρι τότε, όπως είπαν, δεν θα υπάρξουν επίσημες ή ανεπίσημες διαπραγματεύσεις για τις μελλοντικές σχέσεις μεταξύ της Βρετανίας και της Ε.Ε. Την ώρα που οι Ευρωπαίοι προσπαθούν να βρουν τρόπους αντίδρασης για να περιορίσουν τις φυγόκεντρες δυνάμεις που φαίνεται ότι φουντώνουν, με ακραίες φωνές να ζητούν δημοψηφίσματα απόσχισης σε Γαλλία, Ολλανδία και αλλού, το Γουέστμινστερ συνεχίζει τις συνεδριάσεις, που όμως δεν είναι business as usual.
Anarchy in the U.K.
Στην πρώτη συνεδρίαση της εβδομαδιαίας Ώρας του Πρωθυπουργού, ο πρωθυπουργός των Συντηρητικών, που παραιτήθηκε παρά το αίτημα 80 βουλευτών του να παραμείνει στην ηγεσία, αντιμετώπισε τον ηγέτη των Εργατικών, ο οποίος αρνείται να παραιτηθεί, παρ’ ότι τον στηρίζουν λιγότεροι βουλευτές απ’ όσους χρειάζεται για να σχηματίσει σκιώδη κυβέρνηση.
Η παραίτηση του Ντέιβιντ Κάμερον έχει δημιουργήσει μια αίσθηση αμηχανίας μεταξύ των συντηρητικών βουλευτών, ειδικά όσων υποστήριξαν το Brexit. Αλλά το αποτέλεσμα αποτελεί πρόκληση και για την αντιπολίτευση του Εργατικού Κόμματος. Οι Εργατικοί βουλευτές συνειδητοποίησαν πολύ αργά ότι πολλοί από τους ψηφοφόρους της εργατικής τάξης που παραδοσιακά τους ψήφιζαν τάχθηκαν με την πλευρά της εξόδου και στρέφονται εναντίον του ηγέτη του κόμματος, Τζέρεμι Κόρμπιν, κατηγορώντας τον ότι εξέπεμπε αντιφατικά μηνύματα σχετικά με τη μετανάστευση και την Ευρώπη. Όση κριτική δεν μπορούσαν να κάνουν κατά τη διάρκεια της τετράμηνης εκστρατείας, ξέσπασε μετά το απογοητευτικό αποτέλεσμα, προκαλώντας εξέγερση ενάντια στην ηγεσία του.
Πέρα από τους πολιτικούς κύκλους, το αποτέλεσμα έχει επίσης δημιουργήσει μια αίσθηση δυσφορίας και αβεβαιότητας για το μέλλον της χώρας. Σύμφωνα με τις περιγραφές αναλυτών, υπάρχει ένα συναίσθημα, το οποίο δεν περιορίζεται στους ψηφοφόρους του βρετανικού «Μένουμε Ευρώπη», ότι το εκλογικό σώμα παρασύρθηκε ώστε να ψηφίσει έξοδο ή αφέθηκε να το κάνει χωρίς επαρκή προειδοποίηση για το τι θα επακολουθήσει. Αυτή η αίσθηση επιδεινώνεται από τη συνειδητοποίηση ότι οι ηγέτες από την πλευρά της εξόδου δεν έχουν συνεκτικό σχέδιο για τη διαχείριση του Brexit. Αυτό έχει οδηγήσει σε σπέκουλες γύρω από μια ολόκληρη σειρά από σενάρια για τις μελλοντικές εξελίξεις, μερικά από τα οποία ιδιαιτέρως ευφάνταστα.
Αυτά περιλαμβάνουν ένα δεύτερο δημοψήφισμα για όσους μετάνιωσαν, βέτο του αποτελέσματος από την κυβέρνηση του SNP της Σκοτίας ή εφαρμογή του κανόνα που θέλει το δημοψήφισμα αυτό να έχει συμβουλευτικό χαρακτήρα, άρα το Κοινοβούλιο δεν έχει καμία νομική υποχρέωση να αναγνωρίσει το αποτέλεσμά του, και, φυσικά, πρόωρες εκλογές. Όσοι γνωρίζουν πώς λειτουργούν τα πράγματα στο Ηνωμένο Βασίλειο και πόσο γραμμική και θεσμική είναι η πολιτική ζωή της χώρας, τουλάχιστον μέχρι σήμερα, καταρρίπτουν κάθε πιθανότητα το Brexit να εγκαταλειφθεί με τέτοιον τρόπο. Το πρώτο ρεαλιστικό σενάριο που συζητούν είναι η διεξαγωγή πρόωρων εκλογών, πολύ πριν από τις προγραμματισμένες για το 2019 κάλπες. Κανείς όμως δεν ξέρει πότε και ποιος θα είναι αυτός που θα τις προκαλέσει, ποιο θα είναι το διακύβευμα και ποια η συγκυρία.
«Το πρώτο πρόβλημα είναι η παντελής έλλειψη διακυβέρνησης στο Ηνωμένο Βασίλειο» έγραψε η επικεφαλής οικονομολόγος της Manulife, Μέγκαν Γκριν, την περασμένη Δευτέρα. «Υπάρχουν πολλοί, στο Λονδίνο ιδίως, οι οποίοι ελπίζουν ότι αυτή η κατάσταση αναρχίας μπορεί να παράσχει τον απαραίτητο βαθμό πολιτικής ρευστότητας ώστε να διεξαχθούν γενικές εκλογές. Αν τις κερδίσει ένα κόμμα ή ομάδα κομμάτων με φιλοευρωπαϊκή πλατφόρμα, θα μπορούσε να είναι ένας τρόπος, τελικά, να αποφευχθεί το Brexit. Δυστυχώς, αυτό φαίνεται απίθανο».
Δύο κόμματα σε σύγχυση
Η όλη αβεβαιότητα, πάντως, έχει προκαλέσει ανήκουστες καταστάσεις ακόμα και στο καλοκουρδισμένο βρετανικό Κοινοβούλιο, όπου ο Κάμερον δεν δίστασε να σχολιάσει την άρνηση του Κόρμπιν, παρά την αποδοκιμασία μέσω της πρότασης μομφής, να εγκαταλείψει την ηγεσία των Εργατικών. «Μπορεί να είναι προς το συμφέρον του κόμματός μου να κάθεται εκεί. Όμως δεν είναι προς το εθνικό συμφέρον. Για όνομα του Θεού, άνθρωπε, φύγε!» τον προέτρεψε ο Ντέιβιντ Κάμερον στη Βουλή των Κοινοτήτων καταχειροκροτούμενος από τους βουλευτές των Τόρις.
Υπό κανονικές συνθήκες, ο Κόρμπιν θα ήταν τελειωμένος. Την Τρίτη έχασε μια ψηφοφορία μη εμπιστοσύνης για την ηγεσία του κόμματος με ψήφους 172-40. Το 1989 η Μάργκαρετ Θάτσερ είχε παραιτηθεί όταν 168 από τους 372 βουλευτές των Τόρις είχαν ψηφίσει εναντίον της. Ο ηγέτης των Εργατικών δεν έχει πλέον αρκετούς πιστούς βουλευτές για να καλύψει τις ανάγκες της σκιώδους κυβέρνησης και έχει καλέσει όσους τον στηρίζουν να καλύπτουν περισσότερους από έναν τομέα.
Μερικοί από τους στενότερους συμμάχους του με δάκρυα στα μάτια τον παρακαλούσαν να φύγει, λέει το ρεπορτάζ από τη Βουλή των Κοινοτήτων. Παρά την πίεση, όμως, ο ηγέτης των Εργατικών πιστεύει ότι απαντά στα μέλη του κόμματος και όχι στους βουλευτές. «Ο μόνος τρόπος για να φύγει είναι αν τα μέλη των Εργατικών αποφασίσουν ότι αυτό θέλουν» λένε οι συνεργάτες του, αν και η διαδικασία αντικατάστασής του έχει ήδη αρχίσει.
Την ίδια ώρα στο Συντηρητικό Κόμμα ετοιμάζονται για τη μάχη της ηγεσίας. Με μια μεγάλη έκπληξη, το γεγονός ότι ο αγαπημένος των bookies Μπόρις Τζόνσον, για πολλούς ο μοιραίος άνθρωπος που υποσχέθηκε σε όλους τα πάντα χωρίς να έχει σχέδιο, αποφάσισε ότι δεν επιθυμεί να γίνει ο επόμενος πρωθυπουργός σε μια εποχή εθνικής κρίσης. Άνθρωποι με γνώση της βρετανικής πολιτικής σκηνής λένε πως η άμεση απόφαση του Κάμερον να ανακοινώσει την παραίτησή του την περασμένη Παρασκευή είχε, εν μέρει, στόχο να εκθέσει τον αντίπαλο από τα φοιτητικά τους χρόνια. Με την απόσυρση του Τζόνσον από την κούρσα, η υπουργός Εσωτερικών της Βρετανίας Τερέζα Μέι αναγορεύεται σε βασική υποψήφια. Άλλοι τέσσερις υποψήφιοι θα διεκδικήσουν την ηγεσία, ανάμεσά τους και ο Μάικλ Γκαβ, που μέχρι χθες βράδυ στεκόταν στο πλευρό του Τζόνσον. «Ορισμένοι θα πρέπει να αναλογιστούν ότι η κυβέρνηση δεν είναι παιχνίδι, είναι σοβαρή υπόθεση που έχει πραγματικές συνέπειες στη ζωή των ανθρώπων» γράφει στην επιστολή με την οποία ανακοίνωσε την υποψηφιότητά της η Μέι. Αυτό είναι το επόμενο στοίχημα για τη Βρετανία.
