Ισπανία: Σίκουελ διαβουλεύσεων για σχηματισμό κυβέρνησης

Οι δεύτερες εκλογές της Ισπανίας μέσα σε έξι μήνες, μετά το αδιέξοδο του περασμένου Δεκεμβρίου, απέτυχαν και πάλι να βγάλουν καθαρό νικητή αλλά έστειλαν ένα μήνυμα επιστροφής στην «κανονικότητα» για την πολιτική σκηνή της χώρας, παρά τις δημοσκοπήσεις, αλλά και τα exit polls, που ήθελαν τους Podemos να φεύγουν μπροστά, κατακτώντας τη δεύτερη θέση. Νικητής για μια ακόμη φορά αναδείχθηκε ο συντηρητικός πρωθυπουργός Μαριάνο Ραχόι, που πάντως δεν κατάφερε να κερδίσει την κυβερνητική πλειοψηφία.

Το Λαϊκό Κόμμα της Ισπανίας (PP), του οποίου ηγείται ο Ραχόι, εξασφάλισε 137 έδρες του Κογκρέσου με το 33% των ψήφων. Η κύρια έκπληξη της βραδιάς ήταν η αποτυχία των Unidos Podemos να προσπεράσουν το Σοσιαλιστικό Κόμμα (PSOE). Οι Αριστεροί ενωμένοι πήραν 71 έδρες και 21% των ψήφων, ενώ οι Σοσιαλιστές εξασφάλισαν 85 έδρες και 23% των ψήφων. Οι φιλελεύθεροι Ciudadanos υπέστησαν απώλειες τερματίζοντας τέταρτοι με 32 έδρες και 13% των ψήφων. Με αυτό το αποτέλεσμα η πολιτική σκηνή της Ισπανίας παρέμεινε σχετικά ισορροπημένη: Στα αριστερά οι Unidos Podemos και οι Σοσιαλιστές με συνολικά 156 έδρες, ενώ στα δεξιά το Λαϊκό Κόμμα και οι Ciudadanos με συνολικά 169 έδρες, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι με τα αποτελέσματα αυτά ο σχηματισμός σταθερής κυβέρνησης είναι εύκολη υπόθεση.

Η αδυναμία του Ραχόι να κερδίσει την κυβερνητική πλειοψηφία, που απαιτεί 176 έδρες, σημαίνει ότι και πάλι θα ακολουθήσουν δύσκολες συζητήσεις για τη δημιουργία συνασπισμού. Στη Μαδρίτη υπάρχει η αίσθηση του déjà vu, καθώς λίγο άλλαξαν τα αποτελέσματα, παρά το εξάμηνο του πολιτικού αδιεξόδου που ανάγκασε τη χώρα να κάνει τις πρώτες επαναληπτικές εκλογές στη δημοκρατική ιστορία της. Όμως, όπως είχε σχολιάσει ο Ραχόι κατά την προεκλογική περίοδο, υπάρχει το προαίσθημα ότι αυτή τη φορά οι συζητήσεις θα καταλήξουν σε κυβέρνηση, ακόμα κι αν πρόκειται για κυβέρνηση μειοψηφίας. Σε αυτή την περίπτωση, το ζητούμενο θα είναι αν ο Ραχόι θα επιμείνει να κρατήσει την πρωθυπουργία.

Μέχρι στιγμής ο συντηρητικός ηγέτης όχι μόνο έχει αντέξει τη βαθιά κρίση αλλά βλέπει τη χώρα να επιστρέφει στην οικονομική ανάκαμψη, με ανάπτυξη 3,2% πέρυσι και την Ισπανία να αναδεικνύεται σε δεύτερη ταχύτερα αναπτυσσόμενη οικονομία στην Ε.Ε. Ωστόσο, η ανεργία παραμένει πάνω από 20%, ποσοστό που εξακολουθεί να είναι από τα υψηλότερα στον αναπτυγμένο κόσμο, και το έλλειμμα του προϋπολογισμού είναι το δεύτερο μεγαλύτερο στην Ε.Ε., φτάνοντας το 5,1%, κάτι που θα μπορούσε να οδηγήσει σε κυρώσεις από τις Βρυξέλλες.

Σε αυτό το κλίμα και με την προσέλευση χαμηλότερη από αυτήν του Δεκέμβριου, κάτω του 70%, ο Ραχόι αύξησε ελαφρώς τις έδρες του, γεγονός που ίσως υποδηλώνει ότι οι Ισπανοί ψηφοφόροι επέλεξαν το γνωστό και δοκιμασμένο, παρά τις καταγγελίες για διαφθορά και τις σκληρές πολιτικές λιτότητας. Ο πρωθυπουργός εξάλλου δεν δίστασε να προειδοποιήσει την Παρασκευή, μετά την επιλογή της Βρετανίας να αποχωρήσει από την Ε.Ε., ότι δεν είναι η κατάλληλη στιγμή να παίζουμε με τη σταθερότητα.

Φυσικά το αποτέλεσμα των εκλογών δεν εγγυάται την πολιτική σταθερότητα για πλήρη τετραετή θητεία αλλά η συγκυρία μάλλον θα οδηγήσει σε κάποιου είδους διακομματική συναίνεση. Ο Ραχόι ελπίζει ότι θα κερδίσει αρκετή υποστήριξη από το κατακερματισμένο Κοινοβούλιο για να κρατήσει τη θέση του και να κυβερνήσει αποτελεσματικά. Το ισπανικό εκλογικό σώμα δεν φαίνεται να εντυπωσιάστηκε από την εξάμηνη άκαρπη διαδικασία που προηγήθηκε και δύσκολα θα ανεχτεί και τρίτες εκλογές. Η συνεχιζόμενη αδράνεια μπορεί να αποδειχθεί επικίνδυνη σε μια εποχή που το βρετανικό δημοψήφισμα έχει αναβιώσει τις ανησυχίες σχετικά με τη σταθερότητα της Ευρωζώνης. Κι ενώ ο Ραχόι αναζητά τον τρόπο να σχηματίσει έναν «συνασπισμό μετριοπαθών», δύο είναι οι μεγάλοι χαμένοι στις κάλπες.

Πρώτοι, οι Unidos Podemos, τους οποίους μάταια περίμεναν ο Έλληνας πρωθυπουργός και ο ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ Δημήτρης Παπαδημούλης να έρθουν στην εξουσία. Παρά το γεγονός ότι πριν από τις εκλογές οι δημοσκοπήσεις έδειχναν στροφή προς τον συνασπισμό ικανή να τους οδηγήσει στη δεύτερη θέση, ξεπερνώντας τους Σοσιαλιστές ως η κύρια δύναμη στα αριστερά, τα αποτελέσματα ήταν απογοητευτικά για τον συνασπισμό του Πάμπλο Ιγκλέσιας.

Στη θεωρία, η συμμαχία κατά της λιτότητας ανάμεσα στους Podemos και την Ενωμένη Αριστερά (IU) έβγαζε νόημα και ήταν ένα στοίχημα που θα μπορούσε να τους αναδείξει σε ρυθμιστές της επόμενης κυβέρνησης. Το ισπανικό εκλογικό σύστημα δεν βοηθάει τα μικρότερα κόμματα και η κομμουνιστική ηγεσία του IU ήλπιζε να επωφεληθεί ενώνοντας τις δυνάμεις της με τους Podemos. Αλλά τα ποσοστά του συνασπισμού είναι χαμηλότερα από εκείνα που είχαν καταλάβει τα δύο κόμματα όταν είχαν κατέλθει χωριστά και οι 71 έδρες που κέρδισαν είναι ίσες με το άθροισμα των δύο κομμάτων τον Δεκέμβριο, θέτοντας σε αμφισβήτηση τόσο τη λογική της συμμαχίας όσο και το μέλλον της.

«Αυτά δεν είναι καλά αποτελέσματα» δήλωσε ο Ίνιγκο Ερεχόν, ο αναπληρωτής ηγέτης των Podemos, ο οποίος έχει συγκρουστεί με τον Ιγκλέσιας τους τελευταίους μήνες για την κατεύθυνση του κόμματος. «Δεν είναι ένα καλό αποτέλεσμα για τη συμμαχία με το IU και δεν είναι ένα καλό αποτέλεσμα για την Ισπανία».

«Τα αποτελέσματα δεν είναι ικανοποιητικά. Μας κατέλαβαν εξαπίνης όλους εμάς που προσβλέπαμε σε κάτι διαφορετικό» ήταν η πρώτη αντίδραση και του ίδιου του Ιγκλέσιας.

Για ακόμη μια φορά οι Podemos και οι εκλογικοί τους σύμμαχοι είχαν καλές επιδόσεις σε πολλά μέρη της βόρειας Ισπανίας και το κόμμα παραμένει ισχυρό στις μεγαλύτερες πόλεις, όπου οι νέοι αποτελούν τον πυρήνα του εκλογικού σώματος. Αλλά υπάρχουν ενδείξεις ότι ορισμένοι από τους πιο μετριοπαθείς ψηφοφόρους τρόμαξαν από τη συμμαχία με το IU, παρ’ ότι οι Podemos έχουν σε μεγάλο βαθμό μετριάσει το αντισυστημικό μήνυμά τους, ενώ σχολιαστές επισημαίνουν ότι μπορεί οι ψηφοφόροι να κουράστηκαν από την υπερέκθεση του Ιγκλέσιας. Από την πλευρά της Ενωμένης Αριστεράς, αρκετοί ήταν εκείνοι που είχαν διατυπώσει φόβους ότι μια τέτοια συμμαχία θα οδηγούσε ενδεχομένως σε επώδυνους ιδεολογικούς συμβιβασμούς. Σύμφωνα με τα μέχρι στιγμής στοιχεία, οι ψηφοφόροι που απείχαν ήταν αυτοί που θα μπορούσε να διεκδικήσει ο συνασπισμός για να πετύχει τον στόχο του. Από την άλλη, ζημιά στους Podemos μπορεί να προκάλεσε και ο επώδυνος συμβιβασμός του ΣΥΡΙΖΑ στην Ελλάδα, που απέδειξε ότι δύσκολα βρίσκεται αξιόπιστη εναλλακτική απέναντι στις ευρωπαϊκές επιταγές.

Από την άλλη, ούτε και οι προεκλογικές επιθέσεις του Άλμπερτ Ριβέρα, ηγέτη των Ciudadanos, στους Podemos για τους δεσμούς τους με αριστερά κόμματα στην Ελλάδα και στη Βενεζουέλα έπεισαν τους Ισπανούς ψηφοφόρους. Οι φιλελεύθεροι Πολίτες είναι οι δεύτεροι μεγάλοι χαμένοι των εκλογών, καθώς έπεσαν θύματα του εκλογικού νόμου, που τους αφαίρεσε 8 έδρες με μια μικρή μόνο μείωση του ποσοστού τους. Μέρος του εκλογικού σώματος που τους είχε στηρίξει στις προηγούμενες εκλογές επέστρεψε στο συντηρητικό κόμμα, αποδεικνύοντας ότι ο αέρας του νέου που έφερε ο Ριβέρα εξανεμίστηκε από μια προεκλογική καμπάνια πόλωσης. Παρ’ όλα αυτά, με 32 έδρες, οι Ciudadanos θα μπορούσαν να αποτελέσουν μέλος της επόμενης κυβέρνησης με το Λαϊκό Κόμμα, με τους Ισπανούς να ελπίζουν να μην ξαναγίνουν στο ίδιο έργο θεατές με πολύμηνες άκαρπες διαβουλεύσεις.