Ρωσική ρουλέτα για δημοσκόπους το βρετανικό δημοψήφισμα

Η Βρετανία είναι μάλλον η χώρα-εφιάλτης για τους δημοσκόπους. Την άνοιξη του 1992 ούτε και ο διάδοχος της Θάτσερ στην Ντάουνινγκ Στριτ, Τζον Μέιτζορ, δεν μπορούσε να πιστέψει ότι είχε κερδίσει τις εκλογές και την άνοιξη του 2015 ο Ντέιβιντ Κάμερον δεν πίστευε ότι είχε κοινοβουλευτική αυτοδυναμία.

Οι δημοσκοπήσεις, όταν αστοχούν πέραν του κοινώς αποδεκτού περιθωρίου λάθους, παραπέμπουν σε δύο κυρίως αιτίες:

• Πρώτον, να εκτιμηθεί λάθος το ποσοστό συμμετοχής, με την απότομη αύξηση ή και πτώση του να είναι ο αστάθμητος παράγων.
• Δεύτερον, η ερώτηση του δημοκόπου να απαντάται από τον ψηφοφόρο στη διάρκεια της έρευνας αλλά την ώρα της ψηφοφορίας μπροστά στην κάλπη ο ίδιος πολίτης να απαξιώνει το πολιτικό σύστημα με μια αντισυστημική ψήφο, η οποία δεν αντικατοπτρίζει κατ’ ανάγκην την πολιτική του ταυτότητα.

Είναι γνωστό το φιάσκο των δημοσκοπήσεων στην προεκλογική εκστρατεία στις ΗΠΑ το 1948, όταν ο Πρόεδρος Τρούμαν είχε προεξοφληθεί ως χαμένος, με τον Ρεπουμπλικάνο υποψήφιο Ντιούι να θεωρείται βέβαιος νικητής. Η συμμετοχή, με αιχμή του δόρατος τις μειονότητες, έσπασε ρεκόρ και έπληξε την αξιοπιστία των δημοσκοπήσεων, με τον Τρούμαν να θριαμβεύει.

Σε παρόμοιο θρίλερ για γερά νεύρα φαίνεται να εξελίσσεται η δημοσκοπική καταγραφή των διαθέσεων της κοινής γνώμης στη Βρετανία ενόψει του δημοψηφίσματος της 23ης Ιουνίου για την παραμονή ή όχι της χώρας στην Ε.Ε., με χαρακτηριστικά δείγματα γραφής τρεις πρόσφατες μετρήσεις:

• Της εταιρείας ORB: 55% «ναι» στην Ε.Ε. και 40% υπέρ της αποχώρησης.
• Της εταιρείας TNS: 41% «ναι» στο Brexit και 38% υπέρ της παραμονής.
• Της Yougov: 44% υπέρ της παραμονής και 40% υπέρ του Brexit.

Αν τα παραπάνω αντιφατικά προγνωστικά που καταγράφονται σήμερα, πέντε εβδομάδες πριν από το δημοψήφισμα, συνεχιστούν, θα είναι πολύ δύσκολο να διαμορφωθεί και στη συνέχεια να σταθεροποιηθεί και να αντέξει μέχρι τις κάλπες κυρίαρχη παράσταση νίκης, ικανή να επηρεάσει τους αναποφάσιστους ψηφοφόρους.

Όσο περνούν οι μέρες, τόσο πιο αισθητή γίνεται και για τα δύο στρατόπεδα η απουσία θετικής ρητορικής υπέρ της παραμονής ή όχι του Ηνωμένου Βασιλείου στην Ε.Ε., με μια πλειοδοσία φόβου να κυριαρχεί και να κάνει την πρόγνωση του αποτελέσματος ακόμα πιο δύσκολη.

Χαρακτηριστικές είναι οι πρόσφατες δηλώσεις του διοικητή της Τράπεζας της Αγγλίας Μαρκ Κάρνι και του πρώην δημάρχου του Λονδίνου, άτυπου ηγέτη του στρατοπέδου του Brexit, Μπόρις Τζόνσον:

Σε κάθε περίπτωση, ακόμη και στην ακραία λαϊκιστική κινδυνολογία του πρώην δημάρχου, η προεκλογική εκστρατεία διεξάγεται με τη βεβαιότητα ότι η πλειοψηφία των ψηφοφόρων θα απαντήσει στο ερώτημα του ψηφοδελτίου «ναι ή όχι στην παραμονή της χώρας στην Ε.Ε.».

Είναι όμως έτσι τα πράγματα; Η πείρα των δημοψηφισμάτων για ευρωπαϊκά θέματα, με χαρακτηριστικά παραδείγματα την Ιρλανδία και τη Δανία, μας δείχνει ότι πολλές φορές οι εκλογείς είτε αποδοκιμάζουν την όποια κυβέρνηση βρίσκεται στην εξουσία είτε απαντούν «όχι» στο ερώτημα που τους τίθεται, αλλά σε ανησυχίες που τους διακατέχουν. Στην Ιρλανδία, για παράδειγμα, μεγάλο ποσοστό ψηφοφόρων πίστευε ότι εμβάθυνση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης σημαίνει πιθανή νομιμοποίηση των αμβλώσεων!

Ο μεγαλύτερος όμως εφιάλτης των πολιτικών ελίτ και των δημοσκόπων είναι η αντισυστημική ψήφος, η ψήφος που απαξιώνει συνολικά τα κόμματα εξουσίας ως διαπλεκόμενα και διεφθαρμένα, ως παρακολουθήματα του οικονομικού κατεστημένου.

Αυτό ήταν και το μήνυμα που οι Βρετανοί ψηφοφόροι προσπάθησαν να στείλουν την άνοιξη του 2014 στις ευρωεκλογές, όπου ανέδειξαν πρώτο κόμμα το Κόμμα Ανεξαρτησίας του Ηνωμένου Βασιλείου (UKIP) του Φάρατζ.

Ο Κάμερον υιοθέτησε την ευρωσκεπτικιστική ρητορική, υποσχέθηκε σκληρή επαναδιαπραγμάτευση και όχι μόνο περιφρούρησε αλλά αύξησε τα ποσοστά του στις εθνικές εκλογές του 2015. Στην συνέχεια, με συνοπτικές διαδικασίες έκανε μια προσχηματική διαπραγμάτευση με Βερολίνο και Βρυξέλλες και τώρα δίνει τη μάχη υπέρ της παραμονής με μια κινδυνολογία που ακυρώνει την παλαιότερη ρητορική του για υπό όρους και προϋποθέσεις παραμονή στην Ε.Ε.

Η παρέμβαση του Ομπάμα, πέντε πρώην γενικών γραμματέων του ΝΑΤΟ, αλλά και η πιο πρόσφατη, του κεντρικού τραπεζίτη Κάρνι, έχουν ορθολογική προσέγγιση, επιχειρούν να προειδοποιήσουν για το κόστος του Brexit, αλλά, δυστυχώς, πριμοδοτούν τη λογική της αντισυστημικής ψήφου, με το επιχείρημα ότι το κατεστημένο φοβάται το Brexit, άρα η αποχώρηση από την Ε.Ε. είναι πλήγμα για τα συμφέροντά του.

Ένα είναι βέβαιο, ότι δεν υπάρχει πάθος και ευρωπαϊκό όραμα στους οπαδούς της παραμονής, που τη θέλουν ως μικρότερο κακό, σε αντίθεση με τους οπαδούς του Brexit, που βλέπουν την Ε.Ε. είτε ως γερμανικό υπερκράτος είτε ως κλυδωνιζόμενο καράβι που βυθίζεται, από το οποίο, αν δεν απομακρυνθείς έγκαιρα, κινδυνεύεις να παρασυρθείς στη δίνη του νερού.

Η νευρική κρίση των δημοσκοπήσεων έχει αυξήσει κατακόρυφα την αγωνία στην έδρα της Ε.Ε., τις Βρυξέλλες, στην έδρα της ΕΚΤ, τη Φρανκφούρτη, αλλά και στο Βερολίνο και φυσικά και στη Μαδρίτη, όπου τα αποτελέσματα που θα γίνουν γνωστά το βράδυ της 23ης Ιουνίου στη Βρετανία θα επηρεάσουν, όποιο και να είναι το αποτέλεσμα, τις βουλευτικές εκλογές που θα διεξαχθούν τρεις μέρες αργότερα, την Κυριακή 26 Ιουνίου.