Ex machina

Εξετάζει επίσης το εάν τα ρομπότ πρέπει να αποκτήσουν νομικά δικαιώματα ως «ηλεκτρονικά πρόσωπα». Δεν είναι επιστημονική φαντασία αλλά το παρόν σε έναν γαλαξία far far away από την Ελλάδα.

Οι μύστες των έργων επιστημονικής φαντασίας, στη λογοτεχνία και στον κινηματογράφο, έχουν «κληθεί» να απαντήσουν από νωρίς σε αυτά τα ερωτήματα. Ο Γουέλς, ο Ασίμοφ, ο Όργουελ, αλλά και οι Κιούμπρικ, Λανγκ, Λούκας, Κάμερον, έχουν οραματιστεί το μέλλον, στο οποίο οι μηχανές δεν είναι εργαλεία αλλά αυτεξούσιοι οργανισμοί με, κυρίως, αισθήματα οργής και εκδίκησης απέναντι στον ανθρώπινο πολιτισμό, που τις δημιούργησε για τον υπηρετούν.

Θα μπορούσε αυτή η συνθήκη να μας απασχολήσει στην κανονική ζωή; Δεν είναι λίγοι οι εκπρόσωποι της επιστημονικής κοινότητας που σίγουρα το πιστεύουν. Και δεν είναι ασήμαντοι. Πρόκειται για τον Στίβεν Χόκινγκ, τον ιδρυτή του Skype Γιαν Ταλίν, τη Φραντσέσκα Ρόσι, καθηγήτρια της Επιστήμης των Υπολογιστών στο Χάρβαρντ και στην Πάδοβα, τον δισεκατομμυριούχο Έλον Μασκ, της SpaceX και της Tesla Motors, τον σερ Κλάιβ Σινκλέρ, δημιουργό του υπολογιστή Spectrum, τον επικεφαλής της Microsoft Research Έρικ Χόρβιτς, που σχεδόν αμέσως μετά τη βράβευσή του με το ΑΑΑΙ Feigenbaum Prize για την πρόοδο πάνω στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης –συγκεκριμένα το τμήμα του γέννησε την Cortana, τη φωνητικά ελεγχόμενη virtual βοηθό που «τρέχει» στα Windows Phone– δήλωσε πως «δεν είναι απίθανο τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης να αποκτήσουν κάποια στιγμή συνείδηση», για να συνεχίσει στο ίδιο κλίμα: «Υπάρχουν προβληματισμοί σχετικά με την προοπτική ότι μακροπρόθεσμα μπορεί να χάσουμε τον έλεγχο κάποιων ειδών νοημοσύνης. Θεμελιωδώς, πιστεύω ότι κάτι τέτοιο δεν πρόκειται να συμβεί. Νομίζω ότι θα είμαστε εξαιρετικά ενεργοί όσον αφορά τη χρήση συστημάτων Α.Ι. και ότι στο τέλος θα είμαστε σε θέση να έχουμε απίστευτα οφέλη από τη μηχανική νοημοσύνη σε κάθε διάσταση της ζωής, από την επιστήμη μέχρι την εκπαίδευση, την οικονομία και την καθημερινή ζωή».

Η «νέα βιομηχανική επανάσταση» που υπόσχονται η τεχνητή νοημοσύνη και η ρομποτική πονοκεφαλιάζει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, που προτείνει νομοθετική ρύθμιση για τους κανόνες που θα διέπουν την αλληλεπίδραση μεταξύ των ανθρώπων και των ευφυών μηχανών. Τα ρομπότ, λέει η σχετική έκθεση, θα πρέπει να έχουν διακόπτη Off, εγείροντας κυρίως ζητήματα όπως η σχέση των ρομπότ με την ιδιωτική ζωή, την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, αλλά και τη σωματική ακεραιότητα, στην περίπτωση που η μηχανή υποστεί βλάβη ή δεχτεί επίθεση από χάκερ.

Η έκθεση εξετάζει επίσης το εάν τα ρομπότ πρέπει να αποκτήσουν νομικά δικαιώματα ως «ηλεκτρονικά πρόσωπα», ώστε να έχουν και την ευθύνη των πράξεών τους. Την ίδια στιγμή που μια σειρά από κανόνες ετοιμάζονται, οι οποίοι θα απευθύνονται στους σχεδιαστές, στις κατασκευάστριες εταιρείες και στους φορείς εκμετάλλευσης των ρομπότ.

Σας φαίνεται σουρεαλιστικό; Τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη, τα ρομπότ που χρησιμοποιούνται στην ιατρική, στη γεωργία ή στις κατασκευές, αποτελούν τη νέα πραγματικότητα και τα επόμενα χρόνια αναμένεται να αυξηθούν τόσο ο αριθμός τους όσο και οι ικανότητές τους. Ήδη υπάρχουν μηχανές που αλληλεπιδρούν με ανθρώπους. Για παράδειγμα, υπάρχουν ρομπότ που κάνουν παρέα σε ηλικιωμένους ή σε ανθρώπους που είναι άρρωστοι. Ρομπότ που διαθέτουν ένα είδος ενσυναίσθησης. Τα αυτοκίνητα χωρίς οδηγούς είναι έτοιμα να βγουν στον δρόμο. Αυτά είναι μηχανές που μπορούν να σώσουν ζωές πολλών ανθρώπων που τώρα πεθαίνουν σε δυστυχήματα εξαιτίας της απροσεξίας τους. Ποιος, όμως, θα είναι υπεύθυνος για τις όποιες αποφάσεις παίρνουν οι μηχανές – γιατί ένα είναι βέβαιο: πως, αφού δημιουργούνται από τον άνθρωπο, θα είναι γεμάτες λάθη και ατέλειες.

Το ερώτημα δεν είναι μόνο νομικό αλλά και ηθικό. Ποια επαγγέλματα π.χ. θα επηρεαστούν και πώς; Πόσο οικονομικά προσιτά θα είναι για τους καταναλωτές;

Τα παραπάνω ουδόλως απασχολούν την Cortana, τη Siri και το Google Now, καθώς ήδη επιδίδονται σε ένα ανταγωνιστικό τουρνουά για τον καλύτερο «νοήμονα» βοηθό.

Η Ελλάδα, φυσικά, δεν παρακολουθεί από μακριά αλλά, παραδομένη στον αυτοκαταστροφικό αυτισμό της, αγνοεί εξελίξεις που στο προσεχές μέλλον, για άλλη μια φορά, θα χωρίσουν τον πλανήτη σε κράτη και πολίτες πολλαπλών ταχυτήτων.