Η Γερμανία στη σκιά του… Brexit

Ενδεχόμενο Brexit δεν θα είναι καταστροφή και πολύ πιθανό να αποδειχθεί ελεγχόμενη κρίση. Με δεδομένο ότι το Ηνωμένο Βασίλειο έχει επί της ουσίας μια αλά καρτ συμμετοχή στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, με δεδομένο ότι η Κομισιόν σχεδιάζει τρία με τέσσερα χρόνια διαπραγμάτευσης και άλλα δύο για την υλοποίηση μιας αποχώρησης της Βρετανίας, το να σταθεροποιηθεί μια σχέση τύπου Ελβετίας ή Νορβηγίας ανάμεσα στο Λονδίνο και στις Βρυξέλλες δεν προβάλλει ως εξωπραγματικό. Αυτή την πιθανότητα βελούδινου Brexit φοβάται περισσότερο από οτιδήποτε άλλο το Βερολίνο.

Το Βερολίνο, πρώτα απ’ όλα, δεν θέλει και δεν μπορεί να συμμετάσχει σε μια επίδειξη ενότητας, συνοχής και εμβάθυνσης που την επομένη του δημοψηφίσματος θα διαμήνυε εντός και εκτός Ε.Ε. ότι η αποχώρηση ή έστω η οριακή επικράτηση της παραμονής αποτελεί μια βρετανική εξαίρεση και σε καμία περίπτωση την απαρχή ενός ντόμινο.

Περισσότερη όμως Ευρώπη σημαίνει εμβάθυνση της αλληλεγγύης στην Ευρωζώνη, αμοιβαιοποίηση του ρίσκου και, κυρίως, μεταφορά πόρων από τον Βορρά στον Νότο. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο ο Σόιμπλε στη συνέντευξή του στο «Spiegel» πριν από μία εβδομάδα προεξόφλησε ότι το μήνυμα του όποιου αποτελέσματος του δημοψηφίσματος πρέπει να είναι λιγότερη γραφειοκρατία στις Βρυξέλλες συν ενδεχόμενη επιστροφή αρμοδιοτήτων στα εθνικά κράτη.

Το μήνυμα Σόιμπλε αφορά επί της ουσίας τη Γαλλία και τον Νότο και δεν αφήνει περιθώρια παρερμηνείας: Αν νομίζετε ότι υπό το σοκ της αποχώρησης της Βρετανίας η Γερμανία θα συναινέσει προς εμβάθυνση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, ώστε εντός της Ευρωζώνης να υπάρχει αμοιβαιοποίηση του κινδύνου και μεταφορά πόρων, κάνετε λάθος, καθώς το Βερολίνο πιστεύει ότι η καλύτερη απάντηση είναι λιγότερη Ευρώπη.

Ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών αναρωτιέται αν η Ολλανδία θα επηρεαστεί από ένα Brexit, σε μια προφανή κινδυνολογία που θα μπορούσε να νομιμοποιήσει την επιλογή «όχι περισσότερη Ευρώπη».

Για όσους, μαζί με τους δύο δημοσιογράφους του «Spiegel», απορούν για τη μεταμόρφωση του Σόιμπλε, που το 1994, μαζί με τον Λάμερς, πρότεινε σκληρό πυρήνα ομοσπονδιακού τύπου, να θυμίσουμε ότι η πρόταση αφορούσε μόνο μια μικρή Ευρωζώνη –Γερμανία, Μπενελούξ και Γαλλία– σε μια Ευρώπη πολλών ταχυτήτων.

Μέχρι στιγμής η Βρετανία, αλλά και η Δανία, η Σουηδία, η Τσεχία, η Πολωνία και η Ουγγαρία, ήταν ένα βολικό άλλοθι για την εμμονή του Βερολίνου στο σημερινό status quo. Χωρίς τη Βρετανία, η ομάδα των εκτός ΟΝΕ μινιμαλιστών στην Ε.Ε. αποδυναμώνεται και κυρίως η Γερμανία είναι υποχρεωμένη να δώσει μεγαλύτερη προσοχή και ανοχή στις θέσεις της Γαλλίας.

Πρώτος, λοιπόν, φόβος της Γερμανίας είναι να υποχρεωθεί, στο όνομα της ηρεμίας των αγορών και της συγκράτησης ενός ντόμινο ευρωσκεπτικισμού, να διολισθήσει ακόμη περισσότερο προς μια μη αντιστρέψιμη δυναμική απεμπόλησης της εθνικής κυριαρχίας.

Ο δεύτερος, όμως, ανομολόγητος και σημαντικότερος, φόβος της Γερμανίας είναι ένα διαχειρίσιμο και πολύ περισσότερο βελούδινο Brexit, μια δυναμική εξελίξεων εξαιρετικά πιθανή, καθώς όλοι οι παίκτες και τα κέντρα αποφάσεων στην παγκόσμια οικονομία θα εξαντλήσουν κάθε δυνατή παρέμβαση και καθησυχαστική δήλωση, ώστε οι παρενέργειες ενός Brexit να περιοριστούν στο επίπεδο αναταράξεων.

Ας ανακεφαλαιώσουμε: Αν η Γερμανία δεν θέλει και δεν μπορεί να απαντήσει σε πιθανό Brexit με φυγή προς τα εμπρός, αν δεν τολμά να διακινδυνεύσει τιμωρητικά μέτρα σε βάρος του Λονδίνου την επόμενη μέρα, δεν μπορεί να διανοηθεί τη διαχείριση ενός βελούδινου διαζυγίου Ηνωμένου Βασιλείου - Ε.Ε.

Ένα βελούδινο διαζύγιο σπάει το ταμπού του φόβου της ρήξης στην Ε.Ε. και κυρίως στην Ευρωζώνη, για πρώτη φορά απομυθοποιεί την παραδοχή ότι το κόστος της αποχώρησης είναι πολλαπλάσιο από το κόστος παραμονής, θεμελιώνει δικαίως ή αδίκως την εντύπωση ότι σε ένα αλληλεξαρτώμενο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον υπάρχει ζωή και εκτός Ε.Ε.

Η Βρετανία κινδυνεύει να ακυρώσει την επίπονη προσπάθεια της Γερμανίας να μεταθέσει όλες τις κρίσιμες επιλογές για μετά τις εκλογές του Σεπτεμβρίου του 2017.

Επιπλέον, ένα Brexit ή έστω οριακή επικράτηση της παραμονής στην Ε.Ε., σε συνδυασμό με την ανάδειξη μετά από λίγες μέρες των Unidos Podemos και του ηγέτη τους Ιγκλέσιας σε κύριο κυβερνητικό εταίρο στη Μαδρίτη, θα δώσει τη χαριστική βολή στην πολιτική χρονοκαθυστέρησης του Βερολίνου κι έτσι η Ε.Ε. των «28» και η Ευρωζώνη των «19» θα βρεθούν στην ώρα της αλήθειας.

Η Γερμανία τις μέρες αυτές θυμίζει τη δυσαρέσκεια και απογοήτευση κάποιου που ξυπνά απότομα από ένα γλυκό όνειρο: Να μπορούσε η Γερμανία να ήταν μια μεγάλη Ελβετία που θα εξήγε ανεμπόδιστα ποιοτικά προϊόντα, χωρίς αμυντικές δαπάνες, καθώς οι ΗΠΑ αρκούν ως ομπρέλα της Δύσης, χωρίς δεσμεύσεις στους απροσάρμοστους του Νότου της Ευρωζώνης, ελεύθερος σκοπευτής της παγκοσμιοποίησης, με τους ευτυχισμένους κατοίκους της να μπορούν να αλληλοσυγχαίρονται για τους καρπούς του μόχθου και της πειθαρχίας τους…

Ακόμη και στην καλύτερη των περιπτώσεων, της επικράτησης της παραμονής με σαφές προβάδισμα, η αγωνία του τερματοφύλακα Σόιμπλε δεν τελειώνει, ακόμη και στην περίπτωση που οι Σοσιαλιστές στην Ισπανία αποφάσιζαν να αυτοκτονήσουν πολιτικά και να συγκυβερνήσουν με τον Ραχόι: Η Γαλλία βρίσκεται ήδη σε αναβρασμό με άγνωστη διάρκεια, επιπτώσεις και αποτυπώματα και ακολουθεί η Ιταλία, καθώς το δημοψήφισμα του Οκτωβρίου για τη συνταγματική μεταρρύθμιση θα μπορούσε να είναι το άδοξο τέλος του Ματέο Ρέντσι στην πρωθυπουργία.