Υπαρξιακή κρίση στην Ε.Ε. - Free Sunday
Υπαρξιακή κρίση στην Ε.Ε.

Υπαρξιακή κρίση στην Ε.Ε.

Η επιλογή του Brexit από τους πολίτες του Ηνωμένου Βασιλείου δεν είναι η επιβεβαίωση μιας εξαίρεσης απέναντι στους υπόλοιπους «27» της Ε.Ε. αλλά μία από τις κορυφώσεις μιας συνολικής κρίσης της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.

Η διατήρηση του status quo στην Ε.Ε.-Ευρωζώνη είναι πλέον αδύνατη, καθώς οι κοινωνίες των «28» και των «19» είναι σε αναβρασμό και οι αγορές θέλουν μακροπρόθεσμο ορίζοντα για να συνεχίσουν να εμπιστεύονται την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση.

Δυστυχώς, μέχρι σήμερα το Βερολίνο διαμηνύει σε όλους τους τόνους ότι μέχρι και τις εκλογές του Σεπτεμβρίου του 2017 στη Γερμανία θέλει το status quo, δηλαδή καμία ουσιαστική κίνηση εμβάθυνσης της ολοκλήρωσης και διεύρυνσης της αλληλεγγύης προς την κατεύθυνση κυρίως της αμοιβαιοποίησης των κινδύνων και της μεταφοράς πόρων.

Επόμενη μέρα

Πριν προλάβουμε να συνέλθουμε από την αγωνία του δημοψηφίσματος στη Βρετανία, από τη Δευτέρα δρομολογείται η προαναγγελθείσα σύγκρουση των Βρυξελλών με τη Λισαβόνα και τη Μαδρίτη, με την Κομισιόν να ζητά περισσότερα μέτρα λιτότητας και τις νέες κυβερνήσεις σε Ισπανία και Πορτογαλία να έχουν εντολή να τη χαλαρώσουν.

Αν δεν αλλάξουν τα δεδομένα που προέκυψαν στις δημοτικές εκλογές, ο Ρέντσι θα χάσει τον Οκτώβριο στο δημοψήφισμα που έχει προκηρύξει για τη συνταγματική μεταρρύθμιση, με την προσφυγή σε πρόωρες εκλογές αναπόφευκτη και το αντισυστημικό Κίνημα Πέντε Αστέρων του Γκρίλο να διεκδικεί την πρωτιά!

Ακολουθούν οι εκλογές στη Γαλλία την άνοιξη του 2017, με την ακροδεξιά του Εθνικού Μετώπου και την ηγέτιδά του Λεπέν να έχουν κατοχυρώσει την πρωτιά στον πρώτο γύρο και να διεκδικούν ρυθμιστικό ρόλο στον δεύτερο, με τη Δεξιά του Σαρκοζί ή του Ζιπέ σε κατάσταση ομηρίας.

Τα παραπάνω αθροιστικά μέσα σε λιγότερο από έναν χρόνο θα έχουν βραχυκυκλώσει ή, ακόμη χειρότερα, θα έχουν εκτροχιάσει τη δυναμική της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, θα έχουν ακυρώσει κάθε όραμα επανίδρυσης και θα έχουν περιορίσει τις επιλογές σε εναλλακτικές συνταγές περιορισμού ζημιών.

Επιπλέον, σε μια σχέση συγκοινωνούντων δοχείων, θα πριμοδοτήσουν προφανώς εκλογικά την Εναλλακτική για τη Γερμανία.

Στα παραπάνω θα πρέπει να προστεθούν ο θρυμματισμός της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης στο προσφυγικό-μεταναστευτικό με πρωταγωνίστριες τις τέσσερις χώρες του Βίζεγκραντ, αλλά και η, ακόμη χειρότερη, διάσπαση της Ε.Ε. ως προς την εξομάλυνση των σχέσεων με τη Μόσχα.

Δημοψήφισμα για παραμονή στην Ε.Ε. και στην Ευρωζώνη ζητούν ήδη η Λεπέν στη Γαλλία και το Κίνημα Πέντε Αστέρων του Γκρίλο στην Ιταλία, μια εξέλιξη που είναι κάτι παραπάνω από ρητορική επικοινωνιακή τακτική.

Η Βρετανία σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να χρεωθεί αποκλειστικά για την κρίση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, καθώς η κρίση εμπιστοσύνης που κλυδωνίζει το πολιτικό σύστημα του Ηνωμένου Βασιλείου συμπίπτει με την κορύφωση της κρίσης στην Ευρωζώνη.

Οι σχέσεις του Λονδίνου με τις Βρυξέλλες και η κυρίαρχη τάση στην κοινή γνώμη της Βρετανίας ως προς την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση συνήθως διαβάζονται ως αντίστιξη μιας νησιωτικής εξαίρεσης με την κανονικότητα της ηπειρωτικής Ευρώπης.

Ενδιαφέρουσα πορεία

Η πραγματικότητα είναι διαφορετική και εξαιρετικά σύνθετη, καθώς το 1960, τρία χρόνια μετά την υπογραφή της Συνθήκης της Ρώμης (1957), που ίδρυε την ΕΟΚ των Έξι, ο συντηρητικός πρωθυπουργός της Βρετανίας Μακμίλαν ζήτησε την πλήρη ένταξη του Ηνωμένου Βασιλείου.

Αντιμετώπισε από την πρώτη στιγμή την αδιαπραγμάτευτη άρνηση του Προέδρου της Γαλλίας, στρατηγού Ντε Γκολ, που θεωρούσε την «πανούργο Αλβιώνα» δούρειο ίππο της Ουάσινγκτον στη δυναμική της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.

Μέσα σε εννέα χρόνια η εικόνα της Βρετανίας, όπως την προσλάμβανε η γαλλική πολιτική ελίτ, άλλαξε. Απέναντι σε μια χειραφετημένη πολιτικά Δυτική Γερμανία με καγκελάριο τον Μπραντ που προχωρούσε δυναμικά την Οστπολιτίκ, η Γαλλία του Πομπιντού το 1969 είδε το Λονδίνο ως παράγοντα επανεξισορρόπησης ευνοϊκής για το Παρίσι.

Οι διαπραγματεύσεις άρχισαν με την ανάδειξη του συντηρητικού ευρωπαϊστή Χιθ στην πρωθυπουργία το 1970, διευρύνθηκαν με τη συμμετοχή της Ιρλανδίας, της Δανίας και της Νορβηγίας και τη 1.1.1973 Λονδίνο, Δουβλίνο και Κοπεγχάγη εντάχθηκαν στην ΕΟΚ.

Στρατηγική αμφιθυμία

Το Εργατικό Κόμμα, που ως αξιωματική αντιπολίτευση είχε διχαστεί, όταν επανήλθε στην εξουσία, διεξήγαγε το 1975 δημοψήφισμα που ενέκρινε την προσχώρηση στην ΕΟΚ.

Η επιλογή του Ηνωμένου Βασιλείου ήταν ξεκάθαρη τρία χρόνια μετά την ίδρυση της ΕΟΚ και ενώ η Βρετανική Αυτοκρατορία ήταν ακόμη πραγματικότητα: ούτε Βρετανική Κοινοπολιτεία, ούτε Ευρωπαϊκή Ζώνη Ελεύθερων Συναλλαγών (EFTA) που είχε προωθήσει το Λονδίνο ως τελωνειακή ένωση, αλλά ξεκάθαρα ισότιμη συμμετοχή στην ΕΟΚ.

Το 1979, με την εκλογή της Θάτσερ, το Ηνωμένο Βασίλειο χάραξε τη δική του πορεία, σε πλήρη απόκλιση σε σχέση με το κυρίαρχο τότε κοινωνικο-πολιτικό μοντέλο στην υπόλοιπη Δυτική Ευρώπη.

Το 1989-1991 η ενοποίησης της Γερμανίας συνδέθηκε, με γαλλική πρωτοβουλία, με την πορεία προς την πολιτική και νομισματική ενοποίηση, με τη Βρετανία της σιδηράς κυρίας και στη συνέχεια του διαδόχου της Μέιτζορ να διαπραγματεύεται την αυτοεξαίρεσή της και να την κατοχυρώνει στο Μάαστριχτ.

Από τη Θάτσερ στον Μπλερ

Ειρήσθω εν παρόδω να υπενθυμίσουμε ότι η Θάτσερ αποπέμφθηκε από την ηγεσία των Συντηρητικών και την πρωθυπουργία τον Νοέμβριο του 1990, μετά από εσωκομματική εξέγερση της φιλοευρωπαϊκής πτέρυγας με επικεφαλής τον Χέζελταϊν.

Η αίσθηση απομόνωσης και περιθωριοποίησης του Λονδίνου ήταν προσωρινή-μεταβατική: Λίγα χρόνια αργότερα, η μεταθατσερική Βρετανία του Μπλερ γινόταν το πολιτικό πρότυπο πρώτα του Σρέντερ, που διεκδίκησε την καγκελαρία το 1998 με σύνθημα «θα είμαι ο Γερμανός Μπλερ», και στη συνέχεια, το 2007, του Σαρκοζί, που στη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας επισκέφθηκε τον πρωθυπουργό της Βρετανίας στην Ντάουνινγκ Στριτ.

Το 1998, με εκκρεμή τη δέσμευσή του να οργανώσει δημοψήφισμα για την ένταξη ή όχι της Βρετανίας στην ΟΝΕ, ο Μπλερ υπέγραψε με τους Σιράκ-Ζοσπέν στο Σεν Μαλό της Γαλλίας Συμφωνία Διμερούς Αμυντικής Συνεργασίας, που θεωρήθηκε θεμέλιο μιας κοινής ευρωπαϊκής πολιτικής άμυνας και ασφάλειας. Όλα έδειχναν ότι η Βρετανία αργά αλλά σταθερά εμπλέκεται ολοένα και περισσότερο στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση.

Τα βήματα προς την έξοδο

Αν την άνοιξη του 2003 ο Μπλερ ηγήθηκε της ανταρσίας κατά του γαλλογερμανικού άξονα τασσόμενος υπέρ της εισβολής των ΗΠΑ στο Ιράκ, δύο χρόνια αργότερα, το 2005, λίγο πριν από την έναρξη της εξάμηνης βρετανικής προεδρίας, καταχειροκροτήθηκε όταν διατύπωσε το πλαίσιο μιας Ε.Ε. με ενισχυμένη συνοχή, που θα σηκώσει όλες τις προκλήσεις της παγκοσμιοποίησης.

Τελευταία μεγάλη ευρωπαϊκή αναλαμπή της Βρετανίας ήταν δίχως αμφιβολία η συμμετοχή του πρωθυπουργού Γκόρντον Μπράουν στην πρώτη στην Ιστορία σύνοδο κορυφής των χωρών-μελών της Ευρωζώνης τον Νοέμβριο του 2008 στο Παρίσι.
Με δυο λόγια, είναι προφανές ότι υπάρχει σχέση συγκοινωνούντων δοχείων ανάμεσα στη συνολική συγκυρία στην Ε.Ε. και στον ευρωσκεπτικισμό στη Βρετανία.

Ημερολόγιο

  • Οι υπουργοί Εξωτερικών των έξι ιδρυτικών χωρών της Ε.Ε. θα συνέλθουν το Σάββατο στο Βερολίνο.
  • Συνάντηση Μέρκελ-Ολάντ τη Δευτέρα στο Βερολίνο.
  • Σύνοδος κορυφής της Ε.Ε. την Τετάρτη.
  • Παραίτηση Κάμερον από την πρωθυπουργία της Βρετανίας – νέα ηγεσία τον Οκτώβριο.