Βλέποντας και κάνοντας
Πώς θα αντιδράσουν στο Brexit η Ε.Ε. των «27» και η Ευρωζώνη των «19»; Και για να διατυπωθεί το ερώτημα πιο σωστά: πώς μπορούν να αντιδράσουν χωρίς να ανοίξουν νέα μέτωπα και να βαθύνουν οι ήδη ορατές ρωγμές;
Πρώτον, σε ό,τι αφορά τη σχέση της Βρετανίας με την Ε.Ε., η επιλογή που φαίνεται ως μονόδρομη είναι μια σχέση τύπου Νορβηγίας, μια πρόσβαση δηλαδή στην ενιαία αγορά που έχει ως προαπαιτούμενο την ελεύθερη κίνηση πολιτών, πατά δηλαδή στην κόκκινη γραμμή της πλειοψηφίας των επικεφαλής της εκστρατείας για την αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ε.Ε. Κατά τα άλλα, επί της ουσίας ουδείς πιέζει το Λονδίνο για ενεργοποίηση εδώ και τώρα του άρθρου 50 της Συνθήκης της Λισαβόνας και ουδείς, πέραν ρητορικών σχημάτων χωρίς αντίκρισμα, διανοείται να «τιμωρήσει» την πέμπτη οικονομία στον κόσμο προς παραδειγματισμό άλλων μικρομεσαίων ευρωσκεπτικιστών.
Η πραγματική εικόνα
Το Ηνωμένο Βασίλειο δεν τιμωρείται, αλλά ούτε και πρόκειται να διαλυθεί για να παραμείνουν η Σκοτία και η Βόρεια Ιρλανδία ως ανεξάρτητες χώρες στην Ε.Ε.: Αυτό που διακυβεύεται είναι η συμμετοχή και η επιρροή της Σκοτίας στη διαπραγμάτευση Λονδίνου-Βρυξελλών που θα ξεκινήσει μετά την ενεργοποίηση του άρθρου 50.
Αν η Σκοτία διαλέξει τον δρόμο της απόσχισης από το Ηνωμένο Βασίλειο, κινδυνεύει να μην καλύπτεται ούτε από την ειδική σχέση με την Ε.Ε., αλλά και να δει μετά από χρόνια το αίτημά της για πλήρη ένταξη να μπλοκάρεται από την Ισπανία, που σε καμία περίπτωση δεν θα θέλει να δημιουργηθεί προηγούμενο που θα διευκολύνει την απόσχιση της Καταλονίας και της Χώρας των Βάσκων.
Περιορισμένα περιθώρια
Σε ό,τι αφορά τις αποφάσεις που θα λάβουν για την περαιτέρω πορεία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης οι «27» της Ε.Ε. και οι «19» της Ευρωζώνης, τα δεδομένα δεν αφήνουν πολλά περιθώρια επιλογών:
- Τις απόψεις της Βρετανίας για περιορισμό του υπερκράτους των Βρυξελλών, αλλά και για επιστροφή αρμοδιοτήτων στην εθνική κυριαρχία των κρατών-μελών, συμμερίζεται ένα ευρύτατο μέτωπο, από τη Δανία, τη Σουηδία και την Ολλανδία μέχρι την Τσεχία, την Πολωνία και την Ουγγαρία. Στην ομάδα αυτή θα πρέπει να προσθέσουμε τη Γερμανία, η οποία σε κάθε κίνηση πολιτικής εμβάθυνσης βλέπει απειλή μόνιμης απόκλισης από τη μόνιμη δημοσιονομική λιτότητα, όπως την ορίζει το Σύμφωνο Σταθερότητας. Στην πλειοψηφία της, η Ε.Ε. των «27» όχι μόνο δεν σκέφτεται την περισσότερη Ευρώπη ως απάντηση στο Brexit αλλά θέλει μέτρα προς την κατεύθυνση ενίσχυσης των αρμοδιοτήτων των κρατών-μελών και του χαρακτήρα διακρατικής-διακυβερνητικής συνεργασίας της Ένωσης.
- Σε ό,τι αφορά τη Γερμανία, την επόμενη μέρα του Brexit ισχύει η φράση με την οποία ο Ταλεϊράνδος είχε απαξιώσει τη δυναστεία των Βουρβόνων στη Γαλλία λίγο μετά την παλινόρθωσή της το 1815 μετά την ήττα του Ναπολέοντα: «Δεν κατάλαβαν τίποτε, δεν έμαθαν τίποτε».
Πριν από το δημοψήφισμα στο Ηνωμένο Βασίλειο η Γερμανία είχε σφυρίξει time out σε κάθε ευρωπαϊκή διαπραγμάτευση μέχρι τουλάχιστον τις βουλευτικές εκλογές του Σεπτεμβρίου του 2017, μια θέση στην οποία εμμένει με μεγαλύτερη έμφαση και σήμερα.
Ο ακροδεξιός κίνδυνος
Η μεγάλη απειλή για τη Μέρκελ και τον Σόιμπλε είναι το υψηλό δημοσκοπικό ποσοστό της Εναλλακτικής για τη Γερμανία (AfD), που αναμένεται να συγκεντρώσει ποσοστό μεταξύ του 15% και 20%, αλλά και η βέβαιη πλέον επάνοδος των Φιλελεύθερων στην Μπούντεσταγκ με εξίσου ευρωσκεπτικιστική ατζέντα, μια δυναμική που πιέζει ασφυκτικά και περιχαρακώνει σε άκαμπτες θέσεις τη βαυαρική πτέρυγα της Χριστιανοδημοκρατίας, τη Χριστιανοσοσιαλιστική Ένωση.
Έτσι, πέραν του παγώματος κάθε διαπραγμάτευσης στην Ευρώπη μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2017, οι Μέρκελ-Σόιμπλε πρέπει να καθησυχάσουν την εκλογική βάση της Χριστιανοδημοκρατίας με σκλήρυνση των θέσεων που προστατεύουν τις γερμανικές θέσεις και αξιακή αναφορά περί χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης.
Στο σημείο αυτό έρχεται η διαρροή από την έγκυρη και καλά πληροφορημένη οικονομική εφημερίδα «Handelsblatt» του απόρρητου εγγράφου του Σόιμπλε με τίτλο «Πρωτοβουλίες μετά το δημοψήφισμα στο Ηνωμένο Βασίλειο», που θέλει αυτοματοποίηση της δημοσιονομικής λιτότητας μέσω αυτοματισμών τεχνικού χαρακτήρα και μετά από μείωση των αρμοδιοτήτων τόσο της Κομισιόν όσο και της ΕΚΤ!
Είναι φανερό ότι ο Σόιμπλε δεν τρέφει αυταπάτες για τη συνυπογραφή του σχεδίου του τουλάχιστον από τη Γαλλία, την Ιταλία και την Ισπανία, θα το διατηρήσει όμως στην επικαιρότητα για δύο λόγους:
- Πρώτον, για να μπορεί η Μέρκελ ή ο όποιος διάδοχός της ως υποψήφιος καγκελάριος για τις εκλογές του φθινοπώρου του 2017 να απευθύνεται στην εκλογική βάση της Χριστιανοδημοκρατίας με ένα πρόγραμμα αυστηροποίησης της δημοσιονομικής λιτότητας στην Ευρωζώνη που να καταδεικνύει ότι λαμβάνονται υπ’ όψιν οι ανησυχίες και προστατεύονται τα συμφέροντα των Γερμανών φορολογουμένων.
- Δεύτερον, για να ασκείται μια συνεχής ασφυκτική πίεση στους Γιούνκερ, Ντομπρόφσκις και Μοσκοβισί να αποδείξουν έμπρακτα ότι δεν είναι χαλαροί απέναντι στους παραβάτες της δημοσιονομικής πειθαρχίας.
Τα παραπάνω αθροιστικά είναι άκρως επικίνδυνα: Δείχνουν τη Γερμανία να υιοθετεί μια Ευρώπη μινιμαλιστική με μόνο σκληρό πυρήνα την ακόμη μεγαλύτερη αυστηροποίηση της δημοσιονομικής πειθαρχίας σε μια στιγμή που το πλαίσιο του Συμφώνου Σταθερότητας έχει αποδειχθεί ανεφάρμοστο στη Γαλλία, στην Ιταλία, στην Ισπανία και στην Πορτογαλία.
