Από το όνειρο στον εφιάλτη - Free Sunday
Από το όνειρο στον εφιάλτη

Από το όνειρο στον εφιάλτη

Το «αμερικανικό όνειρο», η βεβαιότητα για συνεχή γραμμική πρόοδο, ευημερία, κοινωνική άνοδο και ατομικό πλουτισμό, έδωσε κουράγιο και αγωνιστικότητα στο πλεόνασμα του ευρωπαϊκού πληθυσμού που αναγκαζόταν να περάσει τον Ατλαντικό για να αναζητήσει καλύτερη τύχη στον Νέο Κόσμο.

Μέτα την κρίση του 1929 το όνειρο, που μέχρι τότε ήταν λιγότερο κράτος και λιγότεροι φόροι, απέκτησε δύο εκδοχές:
  • Τον ομοσπονδιακό κρατικό παρεμβατισμό του Ρούζβελτ με σημείο αναφοράς τις προτάσεις του Κέινς για αναθέρμανση της ζήτησης με μεγάλα δημόσια έργα αλλά και προγράμματα περιφρούρησης και αποκατάστασης της κοινωνικής συνοχής, μια εκδοχή που ταυτίστηκε με το Δημοκρατικό Κόμμα, καθώς τη συνέχισαν οι Τρούμαν, Κένεντι και Τζόνσον.
  • Την παράταξη του λιγότερου κράτους, ταυτισμένη με το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα, που πίστευε στις ιδρυτικές αξίες και αναφορές της Αμερικανικής Επανάστασης. Με τους Αϊζενχάουερ και Νίξον να μην αποκλίνουν σημαντικά από την κληρονομιά του Ρούζβελτ, η μεγάλη τομή έρχεται στην οκταετία Ρέιγκαν (1980-1988) με την αυτορρυθμιζόμενη αγορά που δεν χρειάζεται παρά ένα ελάχιστο κράτος.

Η καμπάνια της ντροπής

Σήμερα βρισκόμαστε μάρτυρες της πιο βρόμικης την πολιτική ιστορία των ΗΠΑ προεκλογικής εκστρατείας, με τον έναν υποψήφιο να προσπαθεί να αποδομήσει την αξιοπιστία και τη διαχειριστική ικανότητα του άλλου για τον πολύ απλό λόγο της αποσάθρωσης και των δύο εκδοχών του αμερικανικού ονείρου τα τελευταία χρόνια:
  • Στην κρίση του 2008 αποδομήθηκε η θεολογική πίστη στην αυτορρυθμιζόμενη αγορά, καθώς στους τελευταίους τρεις μήνες της θητείας του στον Λευκό Οίκο ο Τζορτζ Μπους υιός συγκράτησε ένα ντόμινο κατάρρευσης του χρηματοπιστωτικού συστήματος των ΗΠΑ με κάθε δυνατή φόρμουλα και εργαλείο ομοσπονδιακού κρατικού παρεμβατισμού.
  • Το 2008 εξελέγη Πρόεδρος ο Ομπάμα όχι στη βάση της κεντρώας άχρωμης διαχείρισης της οκταετίας Κλίντον (1992-2000) που διαβεβαίωνε συνεχώς τους ψηφοφόρους ότι δεν κινδυνεύουν από φοροεπιδρομή, αλλά στη βάση μιας παραδοχής, ενός προγράμματος που είχε αναδείξει την αναδιανομή εισοδήματος, τη συρρίκνωση του κοινωνικού αποκλεισμού και την αποκατάσταση της κοινωνικής συνοχής όχι ως ιδεολογικές εμμονές αλλά ως πυροκροτητές μιας νέας αναπτυξιακής περιόδου της αμερικανικής οικονομίας.

Και τα δύο οράματα έχουν διαψευστεί, με αποτέλεσμα η εκλογική βάση των Δημοκρατικών και των Ρεπουμπλικάνων να πολώνεται σε πιο καθαρές επιλογές:
  • Οι Ρεπουμπλικάνοι, όμηροι των Νεοσυντηρητικών και του Tea Party, ηττήθηκαν στις δύο προηγούμενες εκλογικές αναμετρήσεις και πλέον ο δρόμος ήταν ανοιχτός για έναν πολιτικό με το προφίλ του Τραμπ, που, αν και βρίσκεται στην καρδιά του συστήματος, έχει τα επικοινωνιακά πλεονεκτήματα να πλασάρεται ως αντισυστημικός.
  • Η προεκλογική ατζέντα του Ομπάμα το 2008, με την οποία κατατρόπωσε την τότε εσωκομματική αντίπαλό του Κλίντον, ήταν μια εντυπωσιακή στροφή προς τα αριστερά, με ελάχιστο όμως τμήμα της να υλοποιείται. Πραγματικός διάδοχος του Ομπάμα δεν είναι άλλος από τον Σάντερς, που κατέγραψε εντυπωσιακή στήριξη για τις θέσεις του, με την εμβέλειά του όμως οριοθετημένη από την αποσυσπείρωση του σκληρού πυρήνα των ψηφοφόρων που το 2008 έστειλαν στον Λευκό Οίκο τον πρώτο Αφροαμερικανό Πρόεδρο στην Ιστορία των ΗΠΑ.

Η επόμενη μέρα

Ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα της Τρίτης 8 Νοεμβρίου, το οποίο, αν είναι οριακό, ετοιμάζονται να αμφισβητήσουν τόσο η Κλίντον όσο και ο Τραμπ αν είναι ηττημένοι, η Χίλαρι ήταν στην κυριολεξία δώρο για τον αντισυστημικό Τραμπ που επενδύει στην καταπάτηση της πολιτικής ορθότητας.

Επί της ουσίας, η Χίλαρι Κλίντον δεν υπήρξε πρώτη κυρία αλλά de facto αντιπρόεδρος, για να μην πούμε συμπρόεδρος, στη διάρκεια της Προεδρίας Μπιλ Κλίντον. Έτσι, δεν έχει το προφίλ του υποψηφίου που διεκδικεί να είναι επόμενος Πρόεδρος αλλά το στίγμα ενός πρώην Προέδρου που διεκδικεί την επιστροφή-παλινόρθωσή του.

Χωρίς το αμερικανικό όνειρο στη μία ή στην άλλη εκδοχή του, μια βαθιά διχασμένη χώρα, οι δύο παράκτιες περιοχές στον Ατλαντικό και στον Ειρηνικό από τη μια μεριά και η βαθιά Αμερική των Μεσοδυτικών Πολιτειών και του Νότου από την άλλη, σχεδόν δύο διαφορετικές χώρες στις πολιτικές, αξιακές και πολιτισμικές αναφορές τους, αυτή τη φορά δεν συγκρούονται τόσο μετωπικά μεταξύ τους όσο κινούνται από διαφορετικά σημεία εκκίνησης σε παράλληλες πορείες αμφισβήτησης και απαξίωσης της πολιτικής ελίτ.

Ένα φαινόμενο που δεν αφορά μόνο τις ΗΠΑ αλλά είναι παγκόσμιο, με το αντισυστημικό ρεύμα να μη χρειάζεται την αξιοπιστία μιας ορθολογικής επιχειρηματολογίας: Μια σκληρή αλήθεια που είδαμε να επιβεβαιώνεται στη Βρετανία τον Ιούνιο με την επικράτηση του Brexit στο δημοψήφισμα και που μάλλον θα ξαναδούμε στην Ιταλία με την εκτόξευση του Μπέπε Γκρίλο και στη Γαλλία με την εντυπωσιακή ενίσχυση της Λεπέν.

Καθοριστική η αποχή

Κλειδί στο αποτέλεσμα της Τρίτης, το ποσοστό των εγγεγραμμένων ψηφοφόρων που θα απαξιώσει και τη Χίλαρι και τον Ντόναλντ επιλέγοντας την αποχή. Με αυτή την αστάθμητη μεταβλητή, την έκταση της αποχής, κάθε δημοσκοπική αποτύπωση της διαφοράς ανάμεσα στον Τραμπ και την Κλίντον πρέπει να αντιμετωπίζεται με ιδιαίτερη επιφύλαξη.

Όταν η αγορά δεν αυτορρυθμίζεται και όταν οι συνταγές του Κέινς είναι ανεφάρμοστες στο πλαίσιο μιας παγκοσμιοποίησης που δεν επιτρέπει ούτε προστατευτισμό ούτε έλεγχο στην κίνηση κεφαλαίων, το πεδίο είναι ανοιχτό για μια προεκλογική εκστρατεία δημόσιας και σε ζωντανή μετάδοση «δολοφονίας χαρακτήρων».

Εκεί όπου οι δύο υποψήφιοι συγκλίνουν σε παράλληλη αντίστιξη είναι η εξωτερική πολιτική, καθώς και οι δύο προκαλούν αβεβαιότητα, ανησυχία και ανασφάλεια για την επόμενη μέρα:
  • Ο Τραμπ προτείνει συμμαχία με τον Πούτιν και θεωρεί το ΝΑΤΟ ξεπερασμένο. Η ακραία ρητορική του απέναντι στο Ισλάμ εκ των πραγμάτων συμφέρει τους τζιχαντιστές, καθώς έχουν απέναντί τους μια καρικατούρα σταυροφόρου.
  • Η Χίλαρι, αν εννοεί στα σοβαρά τα όσα έχει πει για ζώνη απαγόρευσης πτήσεων στη Συρία, τότε ο κίνδυνος θερμού επεισοδίου με τη Ρωσία είναι ορατός. 
Η Χίλαρι κατηγορεί τον Τραμπ ότι είναι ο άνθρωπος του Πούτιν για τον Λευκό Οίκο, ενώ ο υποψήφιος των Ρεπουμπλικάνων προειδοποιεί ότι η πολιτική της απέναντι στη Ρωσία εμπεριέχει κίνδυνο Τρίτου Παγκοσμίου Πολέμου!

Κρίση χωρίς τέλος

Ένα είναι βέβαιο: Όποιος κι αν είναι νικητής στην εκλογική αναμέτρηση της Τρίτης 8 Νοεμβρίου, η κρίση του πολιτικού συστήματος των ΗΠΑ θα συνεχιστεί και θα βαθύνει. Το αμερικανικό όνειρο στην κατάρρευσή του συμπαρέσυρε, απ’ ό,τι φαίνεται, τον πολιτικό πολιτισμό και τη συναίνεση στα κρίσιμα θέματα εσωτερικής αλλά και εξωτερικής πολιτικής.