Το στίγμα και το βάρος της επίσκεψης Ομπάμα - Free Sunday
Το στίγμα και το βάρος της επίσκεψης Ομπάμα

Το στίγμα και το βάρος της επίσκεψης Ομπάμα

Η πρόσληψη των ΗΠΑ και πολύ περισσότερο των Προέδρων τους στην Ελλάδα γινόταν με ένα μείγμα δαιμονοποίησης και θαυμασμού. Δεν είναι τυχαίο ότι στη χώρα που μέχρι πρόσφατα είχε τον πιο διευρυμένο σε όλο το πολιτικό φάσμα αντιαμερικανισμό ως κοινό παρονομαστή διατυπώθηκε ως παγκόσμια αποκλειστικότητα ο όρος «πλανητάρχης», λέξη αμετάφραστη, που δεν υπάρχει σε καμία άλλη χώρα, από τη Ρωσία και το Ιράν μέχρι τη Β. Κορέα, και η οποία θα προκαλούσε γέλια ακόμη και στους πιο σκληροπυρηνικούς κύκλους της Ουάσινγκτον.

Με αυτά τα δεδομένα, η αποτίμηση του στίγματος και του βάρους της επίσκεψης Ομπάμα στη χώρα μας είναι, δυστυχώς, δύσκολο ζητούμενο, καθώς κάθε ψύχραιμη σκέψη πλαγιοκοπείται από την υπεραπλούστευση είτε της υπερτίμησης είτε της υποτίμησης.

Στο μεταίχμιο

Ας ξεκινήσουμε από το ότι ο Ομπάμα έρχεται στην Αθήνα στη μεταβατική περίοδο κατά την οποία ήδη έχει εκλεγεί ο διάδοχός του και μάλιστα ο αντίπαλος της Κλίντον, την οποία ο απερχόμενος Πρόεδρος στήριξε ανεπιφύλακτα, αφού την επέβαλε ως υποψήφιο των Δημοκρατικών σε μια πρωτοφανή στα πολιτικά χρονικά των ΗΠΑ κίνηση Προέδρου, που συνήθως στο τέλος της δεύτερης θητείας του αναζητά υπερκομματικό στίγμα.

Ο Πρόεδρος παραμένει ηγέτης με πλήρεις εξουσίες μέχρι και την 21η Ιανουαρίου, οπότε παραδίδει στον διάδοχό του: Να θυμίσουμε ότι τέλη Νοεμβρίου του 1992 ο Τζορτζ Μπους πατήρ, λίγες εβδομάδες μετά την ταπεινωτική ήττα του από τον Μπιλ Κλίντον, διέταξε την εισβολή των αμερικανικών στρατιωτικών δυνάμεων στη Σομαλία, να θυμίσουμε ότι ο Κάρτερ μετά την ήττα του από τον Ρέιγκαν τον Νοέμβριο του 1980 χειρίστηκε προσωπικά τη διαπραγμάτευση για την απελευθέρωση των Αμερικανών διπλωματών που βρίσκονταν εγκλωβισμένοι ως όμηροι στην πρεσβεία των ΗΠΑ στην Τεχεράνη από τον Οκτώβριο του 1979.

Εξυπακούεται ότι ο απερχόμενος Πρόεδρος είναι σε συντονισμό, μέσω της Ομάδας Μετάβασης, με τον διάδοχό του, με τον οποίο αναζητά συναίνεση. Σήμερα, όμως, πρόκειται για μια ιδιόμορφη διαδοχή, που δίνει στον απερχόμενο Ομπάμα ακόμη πιο διευρυμένα περιθώρια ελιγμών.

Ιδιαιτερότητες Τραμπ

Ο Τραμπ δεν ανήκε ποτέ στο Ρεπουμπλικανικό Κόμμα και κύρια προτεραιότητά του στη μεταβατική περίοδο θα είναι να βρει έναν κοινό παρονομαστή τόσο με το Κογκρέσο, τη Γερουσία και τη Βουλή, όπου οι Ρεπουμπλικάνοι διατήρησαν τον έλεγχο, όσο και με τον κομματικό μηχανισμό. Στη συντριπτική τους πλειοψηφία γερουσιαστές, βουλευτές και κομματικά στελέχη είτε εναντιώθηκαν είτε κράτησαν αποστάσεις από τον Τραμπ.

Ειδικότερα σε ό,τι αφορά την εξωτερική πολιτική, όπου είναι φανερό ότι ο απρόβλεπτος Τραμπ αντιμετωπίζει τον απερχόμενο Ομπάμα, το Κογκρέσο και το Κόμμα των Ρεπουμπλικάνων να έχουν έναν κοινό παρονομαστή στον οποίο αυτός θα κληθεί να προσαρμοστεί. Είναι φανερό ότι εκ των πραγμάτων ο απερχόμενος σημερινός ένοικος δεν έχει χάσει τη διπλωματική εμβέλεια που είχε στη διάρκεια της κανονικής του θητείας.

Η επίσκεψη Ομπάμα στην Αθήνα είναι η τέταρτη Προέδρου των ΗΠΑ. Προηγήθηκαν ο Αϊζενχάουερ το 1959, ο Μπους πατήρ το 1991 και ο Μπιλ Κλίντον το 1999, με τον πρώτο να έρχεται στην Αθήνα από την Άγκυρα και τους άλλους δύο να κάνουν το αντίστροφο δρομολόγιο, ένα δρομολόγιο με ισχυρούς συμβολισμούς για το ενιαίο του χώρου της νοτιοανατολικής πτέρυγας του ΝΑΤΟ και για κάθε ελληνοτουρκική εκκρεμότητα στις διμερείς σχέσεις και στο Κυπριακό - παρενόχληση για τα αμερικανικά συμφέροντα.

Ισχυροί συμβολισμοί

Σήμερα το δρομολόγιο του Ομπάμα είναι διαφορετικό και με ισχυρότερους συμβολισμούς. Μετά την Αθήνα επισκέπτεται το Βερολίνο, όπου, εκτός από τη Μέρκελ, θα συναντηθεί με τον Ολάντ, τον Ρέντσι και τη Μέι. Αθροιστικά στο τέλος της ευρωπαϊκής περιοδείας του ο Ομπάμα θα έχει δει τους ηγέτες της Ελλάδας, της Γερμανίας, της Γαλλίας, της Ιταλίας και της Βρετανίας.

Με άλλα λόγια, ενδιαφέρον για σταθεροποίηση της Αθήνας, ανησυχία για την τύχη του Ρέντσι και της πολιτικής σταθερότητας στην Ιταλία μετά το δημοψήφισμα στις αρχές Δεκεμβρίου, αγωνία για την άνοδο της Λεπέν και του Εθνικού Μετώπου στη Γαλλία, αβεβαιότητα για τη δυνατότητα συναινετικού και βελούδινου διαζυγίου της Βρετανίας με την Ε.Ε. και, τέλος, το σπουδαιότερο, αγωνία για τη στάση της Γερμανίας σε όλα τα παραπάνω ανοιχτά μέτωπα.

Πριν και μετά

Ακόμη κι αν πάρουμε τοις μετρητοίς τα όσα είπε προεκλογικά ο Τραμπ, όχι την ατάκα ότι το ελληνικό χρέος είναι υπόθεση της Γερμανίας αλλά για την αλά καρτ αλληλεγγύη στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ και, κυρίως, την ανάγκη να πληρώσουν οι Ευρωπαίοι αυξάνοντας τον αμυντικό τους προϋπολογισμό, σε καμία περίπτωση δεν μπορούμε να δεχτούμε ότι η Ουάσινγκτον θα παρακολουθήσει αδιάφορη μια ασύντακτη παράλυση και στη συνέχεια αποσάθρωση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.

Μια Ευρώπη όπου οι Μέρκελ-Σόιμπλε θα επιμένουν στη σημερινή αδιαπραγμάτευτη λιτότητα και ταυτόχρονα στην Ιταλία η κυβέρνηση θα είναι στα χέρια του Μπέπε Γκρίλο και στη Γαλλία η Λεπέν, πρώτη στον πρώτο γύρο και δεύτερη αλλά με εντυπωσιακό ποσοστό στον δεύτερο, θα είναι Πρόεδρος σε αναμονή θα είναι πρόκληση πρώτου μεγέθους ακόμη και για τον Τραμπ: Μια διαλυμένη, πολυδιασπασμένη και θρυμματισμένη Ε.Ε. είναι πρόβλημα ακόμη και για έναν Πρόεδρο που θα ήθελε να πάρει τις αποστάσεις του και να στραφεί κατά προτεραιότητα στο μέτωπο της ευρύτερης περιοχής Ασίας-Ειρηνικού.

Με άλλο ύφος, με άλλη ρητορική και επικοινωνιακή διαχείριση, η Αμερική, μέχρι τις 21 Ιανουαρίου με τον Ομπάμα και μετά με τον Τραμπ, δεν θα παρακολουθήσει ως θεατής τη διάλυση της Ε.Ε.

Έτσι, η επίσκεψη Ομπάμα στην Ελλάδα εντάσσεται σε σαφές ευρωπαϊκό πλαίσιο εκδήλωσης ενδιαφέροντος του απερχόμενου Προέδρου για όλα τα ανοιχτά ευρωπαϊκά μέτωπα και δεν αποτελεί διαμεσολάβηση για ευνοϊκή μεταχείριση ενός προβληματικού και απροσάρμοστου αλλά σε περίοπτη γεωπολιτική θέση συμμάχου.

Αμερικανοτουρκικός κόμπος

Όμως η επίσκεψη του Αμερικανού Προέδρου καταγράφεται σε μια στιγμή που οι σχέσεις των ΗΠΑ με την Τουρκία πάνε από το κακό στο χειρότερο, με τον Ομπάμα να αποτελεί τη σημαντικότερη παρενόχληση της πολιτικής της Ουάσινγκτον στη Συρία και στο Ιράκ. Ελισσόμενος μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας, ο Ερντογάν επιβάλλει στην Ουάσινγκτον να χρησιμοποιούν με περιορισμούς τους Κούρδους του Ιράκ και της Συρίας στην πολιορκία της Μοσούλης και της Ράκα αντίστοιχα.

Παρά τα προσχήματα που κρατούν οι ΗΠΑ, με τον αρχηγό ΓΕΕΘΑ Ντάνφορθ να βρίσκεται προ ημερών στην Άγκυρα, λίγες μέρες μετά την επίσκεψη του επιτελάρχη Ακάρ και του επικεφαλής της Υπηρεσίας Πληροφοριών (ΜΙΤ) στη Μόσχα, παρά τις πιέσεις για επίλυση του Κυπριακού, που θα λειτουργούσε ως κάβος πρόσδεσης της Άγκυρας με τη Δύση και θα διευκόλυνε τη σχέση της Τουρκίας με την Ε.Ε., το γυαλί έχει ραγίσει.

Έχει ραγίσει, καθώς στην ουσία ο Ερντογάν έχει χρεώσει στις ΗΠΑ την απόπειρα πραξικοπήματος και, από την πλευρά τους, οι ΗΠΑ παίζουν χωρίς προσχήματα και αναστολές το κουρδικό χαρτί στη Συρία και στο Ιράκ.

Για το ορατό μέλλον, δίπλα στο δεδομένο ενδιαφέρον των ΗΠΑ να μην τεθεί εκτός ελέγχου η κρίση στην Ε.Ε.-Ευρωζώνη θα υπάρχει και μια δεύτερη σταθερά, ότι η Τουρκία, τουλάχιστον όσο θα βρίσκεται ο Ερντογάν στην εξουσία, αλλά και μετά από αυτόν, θα βρίσκεται σε σύγκρουση με τις στρατηγικές προτεραιότητες των ΗΠΑ στην ευρύτερη Μέση Ανατολή.

Συμμαχική ανάγκη

Αυξημένο, διπλό και αναβαθμισμένο το ενδιαφέρον των ΗΠΑ για την Ελλάδα. Δεν αποτελεί τη μαγική λύση αλλά χρήσιμο έρεισμα στους συσχετισμούς της Ευρωζώνης και έμμεση αλλά βαρύνουσα αναβάθμιση της στήριξης των ΗΠΑ απέναντι στην αστάθεια που εξάγει η Άγκυρα.