Τουρκία, ορατότης μηδέν!
Στις 16/04/2017 διεξάγεται το δημοψήφισμα επικύρωσης της συνταγματικής μεταρρύθμισης που καθιστά την Τουρκία προεδρικό καθεστώς, τυπικά κατά το αμερικανικό μοντέλο, με τον Πρόεδρο να είναι ταυτόχρονα αρχηγός του κράτους και επικεφαλής της κυβέρνησης, και ουσιαστικά προσωποπαγές καθεστώς, με υπερεξουσίες σουλτάνου, που θα παραπέμπει περισσότερο στα καθεστώτα της πρώην σοβιετικής Κεντρικής Ασίας παρά στις ΗΠΑ.
Ο Πρόεδρος δεν θα μπορεί να διαλύσει την πενταετούς θητείας –όμοιας με την προεδρική– Βουλή και αντίστοιχα η Βουλή δεν θα μπορεί να αμφισβητήσει τον Πρόεδρο. Σε περίπτωση επικύρωσης της συνταγματικής μεταρρύθμισης, ακολουθεί μία μεταβατική περίοδος δύο ετών, με τερματικό σταθμό την άνοιξη του 2019, οπότε θα εκλεγούν ταυτόχρονα ο Πρόεδρος και η Βουλή, με τον Ερντογάν να δικαιούται δύο πενταετείς θητείες.
Με ορίζοντα το 2029
Με άλλα λόγια, ο Ερντογάν και η συμμαχία ΑΚΡ-ΜΗΡ (το εθνικιστικό κόμμα του Μπαχτσελί, γνωστό και ως το Κόμμα των Γκρίζων Λύκων) στις 16 Απριλίου προσδοκούν όχι μόνο μια καθεστωτική αλλαγή αλλά τη στερέωση-κατοχύρωσης της παραμονής τους στην εξουσία μέχρι την άνοιξη του 2029.
Οι δημοσκοπήσεις δεν είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικές για τον Ερντογάν, καθώς στην καλύτερη περίπτωση δείχνουν οριακή επικράτηση του «ναι». Οι κάλπες του Απριλίου είναι η πρώτη πανεθνική ψηφοφορία από τις επαναληπτικές εκλογές του Νοεμβρίου του 2015, όπου οι Ερντογάν-Νταβούτογλου απέσπασαν με μοχλό τον πόλεμο κατά των Κούρδων την αυτοδύναμη κοινοβουλευτική πλειοψηφία που είχαν χάσει στις εκλογές του Απριλίου του ίδιου έτους.
Η μεταπολίτευση Ερντογάν έρχεται σε μια στιγμή ακραίας πολιτικής του απομόνωσης εντός και εκτός Τουρκίας.
Πιεστικό δίλημμα εντός
Εντός Τουρκίας κυριαρχεί η χωρίς προηγούμενο στην Ιστορία της χώρας μετά την ανακήρυξη της δημοκρατίας από τον Κεμάλ το 1923 αυταρχική εκτροπή, που δεν αφήνει χώρο για νόμιμη πολιτική δραστηριότητα σε καμία πολιτική δύναμη εκτός από το μέτωπο AKΡ-ΜΗΡ, η συνεργασία των οποίων είναι πολύ πιθανό να είναι η πρώτη φάση συγκρότησης ενός ενιαίου ισλαμοεθνικιστικού πολιτικού φορέα.
Είναι βέβαιο ότι εκτός απροόπτου στη μεταβατική διετία θα ολοκληρωθούν η ομογενοποίηση του κρατικού μηχανισμού και η εκκαθάριση των ενόπλων δυνάμεων από οποιονδήποτε δεν δηλώνει ενεργά και έμπρακτα την αφοσίωσή του στον Ερντογάν.
Έτσι, η μεταπολίτευση Ερντογάν όχι μόνο δεν επιτρέπει την προσδοκία χαλάρωσης με τον τερματισμό της κατάστασης έκτακτης ανάγκης που επιβλήθηκε μετά το αποτυχόν πραξικόπημα αλλά θέτει πιεστικό σε όλες τις πολιτικές δυνάμεις και μηχανισμούς το δίλημμα πλήρους και μη αντιστρέψιμης υποταγής ή τελευταίας προσπάθειας ανακοπής του αυταρχισμού.
Στο εσωτερικό της Τουρκίας δεν υπάρχει στον ορίζοντα προοπτική ομαλής απομάκρυνσης του Ερντογάν στο πλαίσιο των θεσμών που ο ίδιος διαμορφώνει. Είναι πολύ δύσκολο να φανταστούμε τους κεμαλικούς, τους οπαδούς του ιμάμη Γκιουλέν, τους Κούρδους και την Αριστερά στις διαφορετικές της εκφάνσεις να παραδίδονται αμαχητί στην απόλυτη εξουσία του σουλτάνου.
Ελιγμός υψηλού κινδύνου εκτός
Ίδια και χειρότερη η κατάσταση εκτός συνόρων, με την πολιτική Ερντογάν στη Συρία να αποτελεί παράγοντα παρενόχλησης και περιπλοκής για όλους τους εμπλεκόμενους: τις ΗΠΑ, τη Ρωσία, το Ισραήλ, τη Σαουδική Αραβία και το Ιράν.
Ο Ερντογάν, που πέρυσι, λίγο πριν και λίγο μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα, έκανε στροφή 180 μοιρών στρεφόμενος προς το Κρεμλίνο, είναι ένας απρόβλεπτος παράγων που τη μια μέρα κάθεται στην Αστάνα του Καζακστάν δίπλα στη Ρωσία και στο Ιράν και την επόμενη προσπαθεί να διερευνήσει αν μπορεί να επενδύσει στη ρητορική Τραμπ για σκλήρυνση της αμερικανικής πολιτικής απέναντι στην Τεχεράνη.
Πρόκειται για έναν ελιγμό υψηλού κινδύνου για την Άγκυρα:
- Πρώτον, δεν έχει ξεκαθαρίσει ακόμη η στρατηγική Τραμπ για την ευρύτερη Μέση Ανατολή, με άλλα λόγια τι θα κυριαρχήσει, η συνέχεια με τους Ομπάμα-Κέρι ή η ανατροπή.
- Δεύτερον, μια δεύτερη ανατροπή συμμαχιών από τον Ερντογάν στη Συρία θα αντιμετωπίσει την καχυποψία έως την αρνητική στάση του Ισραήλ, που δεν έχει καμία διάθεση να υποκαταστήσει τη σιιτική συμμαχία υπό την ηγεσία του Ιράν με σουνιτικό μπλοκ υπό την ηγεσία της Τουρκίας. Άλλωστε το Ισραήλ έχει ήδη μια ντε φάκτο ανεπίσημη συμμαχία με τη Σαουδική Αραβία και τα Εμιράτα απέναντι στο Ιράν.
Ο μεγάλος εφιάλτης του Ερντογάν είναι μια συνολική προσέγγιση ΗΠΑ-Ρωσίας στη Συρία, η οποία θα εκμηδενίσει τα ήδη ασφυκτικά συρρικνωμένα περιθώρια ελιγμών της Άγκυρας στη Συρία και στην ευρύτερη Μέση Ανατολή.
Από τις συνεχείς περιπλανήσεις και ανατροπές ανάμεσα στην Ουάσινγκτον και τη Μόσχα ο Ερντογάν προφανώς έχει κατανοήσει ότι πολύ σύντομα θα βρει μπροστά του στην άλλη πλευρά των συνόρων ένα δεύτερο ντε φάκτο ανεξάρτητο κουρδικό κράτος, στη ΒΑ Συρία, δίπλα στο κουρδικό Βόρειο Ιράκ, μια εξέλιξη που θα σφραγίσει αμετάκλητα το πλήρες ναυάγιο της πολιτικής του στρατηγικού βάθους στην ευρύτερη Μέση Ανατολή.
Αποκαρδιωτικός απολογισμός
Ας συνοψίσουμε: Βαγδάτη και Δαμασκός με φιλοϊρανικές κυβερνήσεις, συντριβή του Ισλαμικού Κράτους και χειραφέτηση των Κούρδων στη Συρία υπό κυβέρνηση ιδεολογικά και οργανωτικά συγγενή του ΡΚΚ, η οποία αργά ή γρήγορα θα επηρεάσει τον προσανατολισμό του κουρδικού Βορείου Ιράκ.
Ο απολογισμός της εμπλοκής των Ερντογάν-Νταβούτογλου στη Συρία είναι αποκαρδιωτικός: Για πρώτη φορά μετά το 1923 η Τουρκία έχει ταυτόχρονη πολεμική εμπλοκή με τους Κούρδους σε τρία μέτωπα, στη ΝΑ Τουρκία, με κατά καιρούς δυναμικά πλήγματα του ΡΚΚ σε όλα τα μεγάλα αστικά κέντρα της χώρας, στο Βόρειο Ιράκ, στην περιοχή της Μοσούλης, και στη ΒΑ Συρία, γύρω από τον ποταμό Ευφράτη.
Ακόμη κι αν καθυποτάξει κάθε πολιτική δύναμη και φωνή που αμφισβητεί την παντοδυναμία του, ο Ερντογάν πολύ δύσκολα θα μπορέσει να διαχειριστεί, πρώτον, την εκτός συνόρων χειραφέτηση των Κούρδων που δεν θα μπορεί να ελέγξει και, δεύτερον, τη μοιραία επερχόμενη και αναπότρεπτη κλιμάκωση της δράσης του ΡΚΚ εντός συνόρων.
