ΔΕΠΥ & Επιθετικότητα: Πώς μπορούν να βοηθήσουν οι γονείς;

Όλα τα παιδιά μπορούν να χάσουν τον έλεγχο των συναισθημάτων τους εάν αισθανθούν θυμωμένα, πληγωμένα, απογοητευμένα ή λυπημένα. Αλλά όταν κάποια παιδιά με Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής ή/και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) αναστατωθούν, τα αρνητικά τους συναισθήματα τείνουν να είναι πιο δυνατά και να διαρκούν μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Κάποια παιδιά με ΔΕΠΥ μπορεί να ανταποκριθούν σε αυτά τα έντονα συναισθήματα με το να εκδηλώσουν επιθετικότητα.

Εάν έχετε ένα παιδί με ΔΕΠΥ ίσως να αναρωτιέστε εάν η επιθετικότητά του σχετίζεται με τη ΔΕΠΥ. Ίσως και να ισχύει. Αυτό συμβαίνει επειδή τα παιδιά με ΔΕΠΥ αντιμετωπίζουν δυσκολίες στη διαχείριση των συναισθημάτων τους. Ωστόσο, είναι σημαντικό να διερευνηθεί αν η επιθετικότητα του παιδιού οφείλεται στη ΔΕΠΥ και στην αδυναμία του παιδιού να ελέγξει τα συναισθήματά του ή σε άλλους σημαντικούς παράγοντες. Στη συνέχεια ακολουθούν κάποιοι λόγοι για τους οποίους τα παιδιά με ΔΕΠΥ μπορεί να είναι επιθετικά και τρόποι με τους οποίους μπορείτε να βοηθήσετε.

Η σύνδεση παρορμητικότητας - επιθετικότητας

Ορισμένα –αλλά όχι όλα– παιδιά με ΔΕΠΥ έχουν συχνά δυσκολία να ελέγξουν τις παρορμήσεις τους. Ένας μικρό παιδί με ΔΕΠΥ που θέλει ένα παιχνίδι με το οποίο ένα άλλο παιδί παίζει μπορεί να το αρπάξει ή να χτυπήσει το παιδί για να το πάρει αντί να περιμένει τη σειρά του. Η παρορμητικότητά του δεν το βοηθά να σκεφτεί τις πράξεις του και τις συνέπειές τους. Το μόνο που μπορεί να σκεφτεί είναι αυτό που θέλει και πώς μπορεί να το αποκτήσει άμεσα.

Ένα άλλο πρόβλημα είναι ότι τα παιδιά με ΔΕΠΥ μπορούν να «κολλήσουν» σε μια αρνητική κατάσταση και να δυσκολευτούν να προχωρήσουν. Για παράδειγμα, ένα παιδί με ΔΕΠΥ σπρώχνει έναν συμμαθητή του στη γραμμή επειδή πιστεύει ότι είναι η σειρά του να είναι πρώτος. Ο δάσκαλος τον καθοδηγεί στέλνοντάς τον στο πίσω μέρος της γραμμής. Ένα παιδί χωρίς ΔΕΠΥ μπορεί να είναι σε θέση να δεχτεί αυτή τη συνέπεια, αν και νομίζει ότι είναι άδικο. Αλλά όταν ένα παιδί με ΔΕΠΥ θεωρήσει ότι έχει αδικηθεί, μπορεί να δυσκολευτεί να αλλάξει τις σκέψεις του και να ελέγξει τη συμπεριφορά του. Αντιθέτως, μπορεί να δημιουργήσει μεγαλύτερη ένταση, ρίχνοντας το σακίδιό του στο πάτωμα ή κλοτσώντας ένα άλλο παιδί.

Αφού συζητήσουμε μετά το συμβάν τη συμπεριφορά του, μπορεί πραγματικά να έχει μετανιώσει για το γεγονός ότι χτύπησε ή πρόσβαλε κάποιον. Αλλά αυτό δεν σημαίνει πως δεν θα αντιδράσει με τον ίδιο τρόπο την επόμενη φορά.

Πολλά παιδιά με ΔΕΠΥ είναι επίσης λιγότερο πιθανό να μάθουν από τα λάθη τους. Η παρορμητικότητά τους τους δυσκολεύει να σκεφτούν τις συνέπειες της συμπεριφοράς τους.

Καθώς τα παιδιά με ΔΕΠΥ μεγαλώνουν, συνήθως γίνονται λιγότερο παρορμητικά. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να γίνονται και λιγότερο επιθετικά.

Πώς τα προβλήματα διαχείρισης των συναισθημάτων μπορούν να οδηγήσουν στην επιθετικότητα;

Η δυσκολία διαχείρισης των συναισθημάτων μπορεί να συμβάλει στην επιθετική συμπεριφορά. Ένα παιδί με ΔΕΠΥ μπορεί να κλαίει πιο εύκολα ή να θυμώνει πιο γρήγορα σε σχέση με ένα παιδί χωρίς ΔΕΠΥ. Ένα κοινό πρόβλημα μεταξύ των παιδιών με ΔΕΠΥ είναι ότι τους είναι δύσκολο να ηρεμήσουν σχετικώς γρήγορα. Συχνά δεν έχουν τις ικανότητες αυτορρύθμισης που μπορεί να αναπτύξουν άλλα παιδιά της ηλικίας τους. Πολλές φορές αντιδρούν σε ένα σχετικά μικρό πρόβλημα σαν να είναι ένα πολύ μεγάλο πρόβλημα. Μπορεί να χρειάζονται βοήθεια για να μάθουν να αναγνωρίζουν ποια προβλήματα είναι μικρά και ποια είναι πραγματικά σημαντικά. Αυτές οι προκλήσεις μπορεί να καταστήσουν δύσκολο για τα παιδιά με ΔΕΠΥ να διαχειριστούν τις απογοητεύσεις τους και να τα οδηγήσουν στη βία.

Φαρμακευτική αγωγή και επιθετικότητα

Μερικά παιδιά με ΔΕΠΥ που βρίσκονται σε φαρμακευτική αγωγή γίνονται ευερέθιστα. Συνήθως αυτό συμβαίνει καθώς η δράση του φαρμάκου μειώνεται. Αυτό ονομάζεται «ανάκαμψη» και μπορεί να διαρκέσει λίγα λεπτά ή μερικές ώρες. Μπορεί να συμβαίνει την ίδια ώρα κάθε μέρα. Για έναν μικρό αριθμό παιδιών, το λάθος φάρμακο μπορεί να οδηγήσει σε γενικά συναισθήματα ευερεθιστότητας και επιθετικότητας κατά τη διάρκεια της ημέρας. Είναι σημαντικό να συζητήσετε όλα αυτά τα σενάρια με τον γιατρό, ώστε να μπορέσει να προσαρμόσει το φάρμακο ανάλογα με τις ανάγκες του παιδιού.

Άλλοι πιθανοί παράγοντες

Τα παιδιά με ΔΕΠΥ εκδηλώνουν μερικές φορές επιθετικότητα όταν συμβαίνει κάτι αγχωτικό στη ζωή τους, όπως ο σχολικός εκφοβισμός ή τα οικογενειακά προβλήματα. Πιθανή αιτία είναι επίσης η έλλειψη ύπνου.

Τα παιδιά με ΔΕΠΥ βρίσκονται πολλές φορές σε κάποιες καταστάσεις όπως η εναντιωματική προκλητική διαταραχή, το άγχος και η κατάθλιψη, που μπορεί να συμβάλουν στην επιθετική συμπεριφορά.

Πώς μπορούν να βοηθήσουν οι γονείς;

Αρχικά, θα πρέπει να διερευνήσουν την αιτία εκδήλωσης της επιθετικότητας. Θα είναι χρήσιμο να γνωρίζουν αν οφείλεται στη ΔΕΠΥ ή σε κάποιον άλλον λόγο, όπως το άγχος, η φαρμακευτική αγωγή κ.λπ. Γι’ αυτό είναι σημαντικό να αξιολογηθεί το παιδί μόλις ξεκινήσει να εμφανίζει επιθετικότητα.

Καλό θα είναι να είναι σε συνεχή επικοινωνία με τον δάσκαλο του σχολείου, ώστε να γνωρίζουν την ένταση και τη συχνότητα εμφάνισης της επιθετικής συμπεριφοράς του παιδιού στο σχολείο. Επίσης, θα μπορούν να ενημερώνουν και τον εκπαιδευτικό για τη συμπεριφορά του παιδιού στο σπίτι. Μια καλή λύση γι’ αυτή την περίπτωση είναι το τετράδιο επικοινωνίας.

Οι γονείς θα πρέπει να συγκρατούν την παρόρμησή τους να δείρουν ή να φωνάξουν στο παιδί. Θα πρέπει να θυμούνται πόσο σημαντική είναι η ενίσχυση της θετικής συμπεριφοράς και να μην εστιάζουν αποκλειστικά και μόνο στις αρνητικές συμπεριφορές του παιδιού.

Επίσης, θα ήταν ωφέλιμο να χρησιμοποιήσουν ένα σύστημα ανταμοιβών. Οι κατάλληλες ανταμοιβές διαφέρουν από παιδί σε παιδί. Σε περίπτωση που το παιδί δεν ανταποκρίνεται σε μια τέτοιου είδους παρέμβαση, καλό θα ήταν να αναζητήσουν τη βοήθεια κάποιου ειδικού, για να τους καθοδηγήσει ορθά και να τους υποστηρίξει.

Τέλος, θα πρέπει να θυμούνται ότι η συνέπεια στον τρόπο που αντιμετωπίζουν το παιδί, ο τρόπος που θέτουν κανόνες, που εκφράζουν τις προσδοκίες τους, που ενισχύουν την καλή συμπεριφορά και που επιβάλλουν τις συνέπειες για την κακή συμπεριφορά είναι το κλειδί για τη βελτίωση της συμπεριφοράς του παιδιού.