Οι τρεις τύποι της ΔΕΠΥ και τα χαρακτηριστικά τους

Η διαταραχή ελλειμματικής προσοχής ή/και υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) είναι μία από τις συχνότερα εμφανιζόμενες συμπεριφορικές διαταραχές και η συχνότερη νευροαναπτυξιακή διαταραχή της παιδικής και εφηβικής ηλικίας, που χαρακτηρίζεται από ακατάλληλη για την ηλικία και το αναπτυξιακό επίπεδο του παιδιού απροσεξία, υπερκινητικότητα και παρορμητικότητα. Η ΔΕΠΥ εκδηλώνεται στο 5%-7% των παιδιών και απαντάται σε όλες τις εθνότητες, φυλετικές ομάδες και κοινωνικές τάξεις, ενώ ως διαταραχή δεν σχετίζεται με χαμηλό νοητικό δυναμικό.

Τα άτομα με ΔΕΠΥ χωρίζονται σε τρεις διακριτές κατηγορίες (τύπους) με διαφορετικά χαρακτηριστικά η καθεμία, όπως φαίνεται και στη συνέχεια.

Τύπος 1: Απρόσεκτος

Παρουσιάζει αρκετά από τα συμπτώματα της απροσεξίας που ακολουθούν για τουλάχιστον έξι μήνες (δεν εκδηλώνει συμπτώματα υπερκινητικότητας/παρορμητικότητας):

• Συχνά αποτυγχάνει να δώσει ιδιαίτερη προσοχή στις λεπτομέρειες και κάνει λάθη απροσεξίας στις σχολικές εργασίες, στην εργασία του/της ή σε άλλες δραστηριότητες.

• Συχνά δυσκολεύεται να διατηρήσει την προσοχή του/της σε δραστηριότητες ή παιχνίδια.

• Συχνά φαίνεται ότι δεν ακούει όταν του/της απευθύνονται.

• Συχνά αδυνατεί να ακολουθήσει οδηγίες και δεν ολοκληρώνει τις σχολικές του/της εργασίες ή άλλες υποχρεώσεις ή καθήκοντα στον χώρο εργασίας του/της.

• Συχνά δυσκολεύεται να οργανώσει σχολικές εργασίες και δραστηριότητες.

• Συχνά αποφεύγει, αντιπαθεί ή είναι διστακτικός/-ή να εμπλακεί σε εργασίες που απαιτούν πνευματική κόπωση για μεγάλο χρονικό διάστημα.

• Συχνά χάνει τα πράγματα που είναι απαραίτητα για εργασίες ή δραστηριότητες.

• Συχνά διασπάται εύκολα από εξωτερικά ερεθίσματα.

• Συχνά ξεχνά πράγματα στις καθημερινές του/της δραστηριότητες

Τύπος 2: Υπερκινητικός/Παρορμητικός

Παρουσιάζει αρκετά από τα συμπτώματα της υπερκινητικότητας/παρορμητικότητας που ακολουθούν για τουλάχιστον έξι μήνες (δεν εκδηλώνει συμπτώματα απροσεξίας):

• Συχνά κινεί νευρικά τα χέρια του/της ή τα πόδια του/της ή στριφογυρίζει.

• Συχνά εγκαταλείπει τη θέση του/της σε περιπτώσεις που απαιτούν παραμονή σε αυτήν (όπως το θρανίο, το γραφείο εργασίας κ.λπ.).

• Συχνά τρέχει ή σκαρφαλώνει σε καταστάσεις όπου δεν αρμόζει (σε εφήβους ή ενήλικες μπορεί να περιορίζεται σε αίσθημα ανησυχίας).

• Συχνά αδυνατεί να παίξει ή να συμμετάσχει σε ψυχαγωγικές δραστηριότητες ήσυχα.

• Συχνά φαίνεται να είναι κουρδισμένος/-η.

• Συχνά μιλά υπερβολικά.

• Συχνά απαντά χωρίς να περιμένει την ερώτηση.

• Συχνά δυσκολεύεται να περιμένει τη σειρά του/της.

• Συχνά διακόπτει τους άλλους.

Τύπος 3: Συνδυασμένος

Παρουσιάζει συμπτώματα απροσεξίας και υπερκινητικότητας/παρορμητικότητας για τουλάχιστον έξι μήνες. Δηλαδή παρουσιάζει συμπτώματα και χαρακτηριστικά από τους άλλους δύο τύπους.

Κρίνεται σκόπιμο να υπογραμμιστεί πως σχεδόν όλα τα παιδιά σε κάποια φάση της αναπτυξιακής τους πορείας μπορεί να εκδηλώσουν κάποια συμπτώματα απροσεξίας, υπερκινητικότητας ή παρορμητικότητας. Τα συμπτώματα γίνονται ανησυχητικά μόλις η διάρκεια εκδήλωσής τους ξεπεράσει τους έξι μήνες και συνοδεύονται με ακραίες συμπεριφορές και προκαλούν σημαντική δυσκολία στην ακαδημαϊκή απόδοση και στην κοινωνική τους συναναστροφή.