Το σχέδιο Μητσοτάκη για το προσφυγικό-μεταναστευτικό

Με πρωτοβουλία του πρωθυπουργού κ. Μητσοτάκη η κυβέρνηση επιταχύνει την εφαρμογή ενός σχεδίου για την αντιμετώπιση του προσφυγικού-μεταναστευτικού.

Τα καλά νέα είναι ότι ο πρωθυπουργός δείχνει αποφασισμένος και η Ε.Ε. χαιρετίζει τις προσπάθειές του. Χαρακτηριστικές είναι οι δηλώσεις της κροατικής προεδρίας στην Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για το νέο καθεστώς χορήγησης ασύλου, την εφαρμογή του οποίου ξεκινάει η ελληνική κυβέρνηση.

Ο στόχος

Ο στόχος του πρωθυπουργού και των συνεργατών του είναι να δημιουργήσουν ένα αξιόπιστο σύστημα σχετικά γρήγορης αξιολόγησης των αιτήσεων για χορήγηση ασύλου. Το σύστημα αυτό θα είναι ευρωπαϊκών προδιαγραφών, με την έννοια ότι θα συνδυάζει την αξιοπρεπή μεταχείριση των προσφύγων και των μεταναστών, τη διαχειριστική αποτελεσματικότητα και την αποφασιστικότητα των ελληνικών αρχών έναντι εκείνων που θεωρούνται μετανάστες και πρέπει να επιστρέψουν στη χώρα προέλευσης.

Αν καταφέρει η κυβέρνηση να περάσει το μήνυμα στους Ευρωπαίους εταίρους ότι έχουμε αφήσει οριστικά πίσω μας την περίοδο του «λιάζονται» και του οργανωμένου χάους, τότε θα αυξηθούν οι πιθανότητες να αλλάξουν κατά τη διάρκεια της γερμανικής προεδρίας οι κανονισμοί του Δουβλίνου σε όφελος της Ελλάδας.

Η Αθήνα διεκδικεί μια μοιρασιά των βαρών που θα είναι πιο δίκαιη για τις χώρες πρώτης υποδοχής προσφύγων και μεταναστών. Το βασικό αίτημα έχει σχέση με τη δυνατότητα αυτών των οποίων η αίτηση για άσυλο θα κριθεί θετικά στον πρώτο βαθμό να μετακινούνται σε άλλες χώρες της Ε.Ε.

Τη θέση αυτή υποστηρίζει ο υπουργός Εσωτερικών της Γερμανίας, Ζέεχοφερ, ηγετική προσωπικότητα του Χριστιανοκοινωνικού Κόμματος της Βαυαρίας. Οι Χριστιανοκοινωνιστές είναι παραδοσιακοί σύμμαχοι των Χριστιανοδημοκρατών, κινούνται όμως στα δεξιά τους. Από τη στιγμή που ο Ζέεχοφερ υποστηρίζει την πρόταση, μετατρέπεται σε θέση της ομοσπονδιακής κυβέρνησης, την οποία προσυπογράφουν, εκτός από τους Χριστιανοκοινωνιστές, οι Χριστιανοδημοκράτες και οι Σοσιαλδημοκράτες, οι οποίοι συμμετέχουν σε αυτήν.

Οι τρεις προϋποθέσεις

Η ευρωπαϊκή προσπάθεια της κυβέρνησης Μητσοτάκη είναι ιδιαίτερα συστηματική, αλλά δεν είναι εξασφαλισμένη η επιτυχία της.

Πρώτον, οι Γερμανοί θα ικανοποιήσουν το ελληνικό αίτημα μόνο αν βεβαιωθούν ότι υπάρχει επιτέλους στην Ελλάδα ένα αξιόπιστο σύστημα υποδοχής προσφύγων και μεταναστών και σχετικά γρήγορης αξιολόγησης των αιτημάτων για τη χορήγηση πολιτικού ασύλου.

Στο Βερολίνο εμπιστεύονται τον Μητσοτάκη, αν όμως δουν ότι επικρατεί το γνώριμο ελληνικό χάος, με συνεχείς διαμαρτυρίες και κινητοποιήσεις, δεν θα θελήσουν να αναλάβουν το πολιτικό ρίσκο. Το άνοιγμά τους στην κατεύθυνση της Ελλάδας για το προσφυγικό-μεταναστευτικό στηρίζεται στην ενισχυμένη αξιοπιστία του υπό δημιουργία νέου συστήματος.

Δεύτερον, υπάρχει ένα στοιχείο αβεβαιότητας και στη γερμανική πολιτική σκηνή. Πολλοί θεωρούν ότι μετά την παραίτηση της κ. Κάρενμπαουερ –αντικαταστάτριας της κ. Μέρκελ στην ηγεσία των Χριστιανοδημοκρατών– από τη διεκδίκηση της καγκελαρίας στις επόμενες βουλευτικές εκλογές, δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για πρόωρη εκλογική αναμέτρηση το δεύτερο εξάμηνο του 2020, κατά τη διάρκεια της γερμανικής προεδρίας. Αν συμβεί αυτό, θα περιοριστεί η αποτελεσματικότητα της γερμανικής προεδρίας και της προώθησης της βασικής ελληνικής θέσης για το προσφυγικό-μεταναστευτικό. Πρόκειται για ένα ισχυρό σενάριο, το οποίο όμως, κατά την άποψή μου, δεν είναι το βασικό.

Τρίτον, υπάρχουν κι άλλοι διεθνοπολιτικοί παράγοντες που μπορεί να επηρεάσουν αρνητικά τον σχεδιασμό της κυβέρνησης Μητσοτάκη. Ίσως κάποιοι «σκληροί» της Ε.Ε. εναντιωθούν την τελευταία στιγμή στην πρόταση της γερμανικής προεδρίας που μειώνει εντυπωσιακά το φορτίο του προσφυγικού-μεταναστευτικού για την Ελλάδα.

Αστάθμητος παράγοντας είναι και οι εξελίξεις στην Τουρκία, ιδιαίτερα με τη Συρία. Η Τουρκία εισέβαλε στις περιοχές των Κούρδων της Συρίας για να δημιουργήσει μια «ζώνη ασφαλείας» στην οποία θα εγκαθιστούσε περίπου τους μισούς από τα 3,6 εκατομμύρια Σύρους πρόσφυγες που φιλοξενεί στα εδάφη της. Οι εξελίξεις όμως στην περιοχή της Ιντλίμπ, όπου εξακολουθούν να κυριαρχούν οι δυνάμεις που αντιμάχονται το καθεστώς Άσαντ της Συρίας, υποστηριζόμενες από τις τουρκικές ένοπλες δυνάμεις, δημιουργούν ένα νέο κύμα προσφύγων.

Η προέλαση των στρατευμάτων του καθεστώτος Άσαντ με βομβαρδισμούς αστικών κέντρων έχει ήδη διώξει από την περιοχή το 1/4 από τα 3 εκατομμύρια κατοίκους. Οι περισσότεροι από αυτούς κατευθύνονται στα σύνορα με την Τουρκία.

Ο Ερντογάν διαπιστώνει ότι η στρατιωτική ανάμειξή του στη Συρία οδηγεί τελικά στην αύξηση και όχι στη μείωση των Σύρων προσφύγων στην Τουρκία.

Πολιτικός της δράσης

Ο Μητσοτάκης έχει αποκτήσει ένα πολύ ισχυρό πρωθυπουργικό «προφίλ», επειδή έχει περάσει στην αντίληψη της ευρύτερης κοινής γνώμης ως άνθρωπος της δράσης.

Οι πολίτες αναγνωρίζουν την προσπάθεια που κάνει και τον δυναμισμό που δείχνει, ταυτόχρονα αντιλαμβάνονται ότι σε αυτά τα ζητήματα δεν υπάρχουν εγγυήσεις επιτυχίας. Εξαρτώνται πάρα πολλά από τη στάση της Ε.Ε., τις διαστάσεις της ανθρωπιστικής τραγωδίας στη Συρία, την τακτική του Ερντογάν κ.λπ.

Η κοινή γνώμη αμφιβάλλει για την αποτελεσματικότητα της κυβερνητικής προσπάθειας, ένα σημαντικό τμήμα της όμως δείχνει ανακουφισμένο, γιατί επιτέλους κάτι γίνεται.

Η πολιτική της κυβέρνησης Μητσοτάκη διαφέρει σε πολλά σημεία από την πολιτική των κυβερνήσεων Τσίπρα.

Πρώτον, υπηρετεί έναν συγκεκριμένο ευρωπαϊκό στόχο. Σπρώχνει τις εξελίξεις σε συγκεκριμένη κατεύθυνση, περιμένοντας μια σημαντική επιβράβευση.

Δεύτερον, ακολουθεί διαφορετική μεθοδολογία, όπως είναι η δημιουργία κλειστών κέντρων φιλοξενίας. Κέντρα αυτού του τύπου λειτουργούν ήδη με επιτυχία στη Γερμανία. Όσοι έχουν κάνει αίτηση για άσυλο ζουν υποχρεωτικά σε αυτά, έχοντας δικαίωμα εξόδου βάσει ωραρίου και με αυστηρό έλεγχο.

Τρίτον, για πρώτη φορά η κυβέρνηση στηρίζει οικονομικά την τοπική αυτοδιοίκηση, ιδιαίτερα στις περιπτώσεις που οι εκπρόσωποί της είναι συνεργάσιμοι.

Καλύπτεται έτσι ένα τεράστιο κενό, γιατί είναι φανερό ότι η μεγάλη συγκέντρωση προσφύγων και μεταναστών σε συγκεκριμένη περιοχή δημιουργεί πιέσεις για την τοπική κοινωνία και νέες απαιτήσεις για την τοπική αυτοδιοίκηση.

Η κυβέρνηση έχει αρχίσει να κάνει και τα πρώτα βήματα προς την κατεύθυνση της οικονομικής αποζημίωσης των πολιτών των οποίων τα συμφέροντα θίγονται από την επίταξη εκτάσεων που τους ανήκουν ή βρίσκονται κοντά σε δικές τους εκτάσεις και από την επιδείνωση των όρων άσκησης των επαγγελματικών τους δραστηριοτήτων.

Η Ε.Ε. δέχεται ότι ένα ποσό της τάξης των 350-400 εκατ. ευρώ (γύρω στο 0,2% του ΑΕΠ) μπορεί να δαπανηθεί από το ελληνικό Δημόσιο για την αντιμετώπιση του προσφυγικού-μεταναστευτικού χωρίς να υπολογιστεί στη διαμόρφωση του πρωτογενούς δημοσιονομικού ελλείμματος.

Οι αντιδράσεις

Η προσπάθεια της κυβέρνησης συναντά σημαντικές αντιδράσεις από τους κατοίκους των νησιών του ΒΑ Αιγαίου, που δέχονται μεγάλη πίεση από το προσφυγικό-μεταναστευτικό, και τους αυτοδιοικητικούς εκπροσώπους τους.

Είναι αλήθεια ότι σε αυτά τα νησιά δοκιμάζεται εδώ και χρόνια η οικονομική και κοινωνική αντοχή των κατοίκων τους.

Με τις πρωτοβουλίες που αναλαμβάνει η κυβέρνηση Μητσοτάκη, η κατάσταση θα αρχίσει να βελτιώνεται. Το αίσχος της Μόριας θα δώσει τη θέση του σε χώρους φιλοξενίας με σοβαρή υποδομή. Επίσης, η καλύτερη οργάνωση της φιλοξενίας και της διαδικασίας αξιολόγησης των αιτήσεων για άσυλο θα περάσει σιγά-σιγά το μήνυμα ότι το πέρασμα από την Τουρκία στα ελληνικά νησιά δεν οδηγεί αυτόματα στην ενδοχώρα, πολύ περισσότερο στις πιο αναπτυγμένες χώρες της Ε.Ε.

Όλα αυτά παίρνουν χρόνο και η εξέλιξή τους εξαρτάται από διάφορους παράγοντες. Οι εκπρόσωποι της τοπικής και περιφερειακής αυτοδιοίκησης πρέπει κατά την άποψή μου να σταματήσουν να δίνουν μάχες στα τηλεοπτικά παράθυρα και να συνεργαστούν με την κυβέρνηση για τη βελτίωση της κατάστασης.

Το καλύτερο που έχουν να κάνουν είναι να δώσουν έμφαση στα αντισταθμιστικά οφέλη και στις οικονομικές αποζημιώσεις. Αντιμέτωποι με μια απαράδεκτη κατάσταση που διαμορφώθηκε σε βάθος χρόνου, έχουν κάθε συμφέρον να συνεργαστούν με την κυβέρνηση Μητσοτάκη, η οποία έχει επίσης κάθε συμφέρον να καλύψει βασικές ανάγκες τους.