Πληθωρισμός: Διεθνές πρόβλημα με ελληνικές ιδιαιτερότητες

Στη διάρκεια των τελευταίων μηνών η εικόνα που έχουμε για τον πληθωρισμό, διεθνώς και στην Ελλάδα, άλλαξε προς το χειρότερο. Από τις διαβεβαιώσεις της επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ), Κριστίν Λαγκάρντ, ότι περίπου δεν τρέχει τίποτα, περάσαμε στην αγωνία των πολιτών και των κυβερνήσεων μπροστά στην εκτίναξη των τιμών, η οποία προβλέπεται να έχει εντυπωσιακή και αρκετά μεγάλης διάρκειας συνέχεια.

Είναι χαρακτηριστικό ότι οι εκτιμήσεις πως θα αφήσουμε το πληθωριστικό φαινόμενο πίσω μας από τον επόμενο Απρίλιο, δίνουν τη θέση τους σε σενάρια για έξαρση του πληθωρισμού για ολόκληρο το πρώτο εξάμηνο του 2022, πιθανόν και το σύνολο του χρόνου.

Στα ύψη

Ο ετήσιος πληθωρισμός βρίσκεται διεθνώς στα ύψη. Χαρακτηριστική η περίπτωση των ΗΠΑ, όπου ο ετήσιος πληθωρισμός «τρέχει» πλέον με ρυθμό 7,1%, τον υψηλότερο της τελευταίας τεσσαρακονταετίας.

Ένας τόσο υψηλός πληθωρισμός δημιουργεί οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές αναταράξεις. Σκιάζει την προοπτική της αμερικανικής οικονομίας. Μεγαλώνει τις κοινωνικές διαφορές και τα προβλήματα σε μια χώρα που αντιμετωπίζει κρίση κοινωνικής συνοχής. Εξασθενίζει πολιτικά τους Δημοκρατικούς και τον πρόεδρο Μπάιντεν, οι οποίοι κατάφεραν να συσπειρώσουν τους πιο φτωχούς ψηφοφόρους στις προεδρικές εκλογές κατά του Τραμπ με το σκεπτικό ότι έπρεπε να ακολουθηθεί μία πολιτική υπέρ των φτωχότερων στρωμάτων.

Ο Μπάιντεν παίρνει σημαντικές πρωτοβουλίες προς αυτή την κατεύθυνση, οι οποίες όμως ακυρώνονται σε μεγάλο βαθμό εξαιτίας του υψηλού πληθωρισμού. Σε ετήσια βάση, οι μισθολογικές αυξήσεις είναι σημαντικές –της τάξης του 4,5%– πολύ κάτω όμως από τον ετήσιο πληθωρισμό που ξεπερνάει το 7%.

Οι ειδικοί προβλέπουν σταδιακή αποκλιμάκωση του πληθωρισμού στις ΗΠΑ από το δεύτερο τρίμηνο του έτους. Προειδοποιούν όμως ότι το τελικό αποτέλεσμα δεν θα είναι ιδιαίτερα θετικό εφόσον ο ετήσιος πληθωρισμός είναι πιθανόν να μείνει το 2022 στις ΗΠΑ γύρω στο 5%.

Ο υψηλός πληθωρισμός δεν είναι αμερικανική εξαίρεση, αλλά μέρος του διεθνούς κανόνα. Ο ετήσιος πληθωρισμός σε ό,τι αφορά τις τιμές καταναλωτή έφθασε τον Νοέμβριο στις χώρες του ΟΟΣΑ στο 5,8%. Τον Νοέμβριο του 2020 ο πληθωρισμός στις χώρες του ΟΟΣΑ ήταν της τάξης του 1,2%. Ο ετήσιος πληθωρισμός 5,8% που καταγράφεται είναι ο υψηλότερος της τελευταίας εικοσιπενταετίας.

Ρεκόρ τεσσαρακονταετίας στις ΗΠΑ, ρεκόρ εικοσιπενταετίας στη ζώνη του ΟΟΣΑ και το χειρότερο, η συνέχεια προβλέπεται πιο δύσκολη τους αμέσως επόμενους μήνες.

Η χαλαρή πολιτική

Έχει επικρατήσει η άποψη ότι ο πληθωρισμός θα έχει διάρκεια, γιατί οι αναλυτές τον συνδέουν με βαθύτερα αίτια που θα είναι μαζί μας για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα.

Πρώτον, φαίνονται οι επιπτώσεις από την εντυπωσιακά χαλαρή νομισματική πολιτική των κεντρικών τραπεζών. Η διεθνής οικονομία «κολυμπάει σε έναν ωκεανό χρήματος». Η άποψη σύμφωνα με την οποία στις σημερινές συνθήκες η χαλαρή νομισματική πολιτική δεν έχει επιπτώσεις δοκιμάζεται στην πράξη.

Ορισμένες κεντρικές τράπεζες αρχίζουν να αντιδρούν σε αυτή την κατάσταση προγραμματίζοντας σταδιακό συμμάζεμα της νομισματικής πολιτικής και αύξηση των βασικών επιτοκίων.

Το ζήτημα έχει μεγάλο ενδιαφέρον για την Ελλάδα, εφόσον σαν υπερχρεωμένη χώρα αξιοποιούμε τα εξαιρετικά χαμηλά διεθνή επιτόκια. Το τελευταίο διάστημα παρατηρείται σταδιακή, όχι όμως θεαματική αύξησή τους.

Πράσινος πληθωρισμός

Δεύτερον, πολλοί ειδικοί αναθεωρούν τις απόψεις τους και καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι η πράσινη-ενεργειακή μετάβαση, έτσι όπως έχει οργανωθεί, θα δημιουργήσει τον λεγόμενο πράσινο πληθωρισμό.

Η Ίζαμπελ Σνάμπελ, –μέλος του διοικητικού συμβουλίου της ΕΚΤ, υπεύθυνη για τη λειτουργία των αγορών - υποστηρίζει ότι η μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα σε μία πιο πράσινη οικονομία θέτει σε αμφισβήτηση τις μεσοπρόθεσμες προγνώσεις της Τράπεζας για την πορεία του πληθωρισμού.

Προειδοποιεί ότι η αύξηση του ενεργειακού κόστους εξαιτίας της πράσινης μετάβασης μπορεί να υποχρεώσει την ΕΚΤ να εγκαταλείψει σχετικά σύντομα την εξαιρετικά χαλαρή νομισματική πολιτική που ακολουθεί.

Περιγράφει δύο σενάρια, βάσει των οποίων θα οδηγηθεί η ΕΚΤ σε αλλαγή πολιτικής. Το πρώτο, με μικρότερες πιθανότητες πραγματοποίησης, στηρίζεται σε έναν πληθωριστικό κύκλο αυξήσεων τιμών και στη συνέχεια αυξήσεων μισθών σε μια προσπάθεια να προστατευτεί το πραγματικό εισόδημα των εργαζομένων.

Το δεύτερο σενάριο, το οποίο θεωρεί πιθανότερο, έχει να κάνει με τον λεγόμενο πράσινο πληθωρισμό. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι τιμές της ενέργειας στην Ευρωζώνη αυξήθηκαν κατά 26% τον Δεκέμβριο του 2021 σε σχέση με τον Δεκέμβριο του 2020. Ειδικά οι τιμές του φυσικού αερίου τετραπλασιάστηκαν σε σχέση με τα προ πανδημίας επίπεδα.

Τρίτον, η επιχειρηματολογία της Ίζαμπελ Σνάμπελ φαίνεται να ενισχύεται και από τη γεωπολιτική διάσταση που έχει ο προσδιορισμός των τιμών των καυσίμων και της ενέργειας.

Η Ε.Ε. έχει θέσει σαν στρατηγικό στόχο την ολοκλήρωση της πράσινης μετάβασης μέχρι το 2050 και την πλήρη απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα. Μόνο που το ειδικό βάρος της στην παγκόσμια οικονομία δεν είναι τόσο μεγάλο για να μπορεί να επιβάλει τις επιλογές της. Ακόμη και στα αέρια του θερμοκηπίου, η συμμετοχή της Ε.Ε. είναι περιορισμένη, 8% του παγκόσμιου συνόλου.

Οι παραγωγοί πετρελαίου, φυσικού αερίου, ακόμη και άνθρακα δεν πρόκειται να μείνουν απαθείς παρατηρητές της πράσινης μετάβασης της Ε.Ε. Θα κάνουν ό,τι μπορούν για να αξιοποιήσουν τα ορυκτά καύσιμα τις επόμενες δεκαετίες και πέρα από τον χρονικό ορίζοντα που θέτει η Ε.Ε.

Οι χειρισμοί του Πούτιν με το ρωσικό φυσικό αέριο δείχνουν τι πρέπει να περιμένουμε. Το διάστημα στη διάρκεια του οποίου η Ρωσία δέχθηκε μεγάλη οικονομική πίεση από τη μείωση της ζήτησης φυσικού αερίου από την Ε.Ε., έκανε επενδύσεις στρατηγικής σημασίας για να συνδέσει το ρωσικό φυσικό αέριο με την κινεζική οικονομία. Τώρα που αυξάνεται η ζήτηση φυσικού αερίου από την Ε.Ε. ο Πούτιν εμφανίζεται από θέση ισχύος, αποφασισμένος να επιβάλει τους οικονομικούς του όρους.

Ανάλογες εξελίξεις έχουμε και στο πετρέλαιο, όπου οι μεγάλοι παραγωγοί της Αραβικής Χερσονήσου ελάχιστα επηρεάζονται από τις αποφάσεις της Ε.Ε., εφόσον απορροφά μόλις το 4% των συνολικών εξαγωγών πετρελαίου που πραγματοποιούν.

Τέλος, Κίνα και Ινδία αυξάνουν την εξόρυξη και κατανάλωση άνθρακα για να καλύψουν τις ενεργειακές τους ανάγκες. Η Ινδονησία αυξάνει θεαματικά τις εξαγωγές άνθρακα προς την Κίνα και η Αυστραλία προς την Ινδία.

Οι τιμές των ορυκτών καυσίμων κινούνται σε υψηλά επίπεδα –ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά το φυσικό αέριο– και οι γεωπολιτικές αντιπαραθέσεις φαίνεται να εμποδίζουν την υποχώρησή τους.

Οι εφοδιαστικές αλυσίδες

Τα προβλήματα που δημιουργεί ο COVID-19 συνδυάζονται με τη δυναμική ανάκαμψη της διεθνούς οικονομίας για να προκαλέσουν σοβαρά προβλήματα στις εφοδιαστικές αλυσίδες, ενισχύοντας με αυτό τον τρόπο τις πληθωριστικές πιέσεις.

Οι ειδικοί προβλέπουν ότι τα προβλήματα θα συνεχιστούν σε όλη τη διάρκεια του 2022 κρατώντας τον πληθωρισμό σε υψηλά επίπεδα.

Η Κίνα, η οποία έχει αναδειχθεί σε «εργοστάσιο του κόσμου», λειτουργεί 7 από τα 10 μεγαλύτερα λιμάνια για containers στον κόσμο. Επειδή εφαρμόζει πολιτική μηδενικής ανοχής στον COVID-19 επιβάλλονται σύνθετες διαδικασίες που καθυστερούν τη φόρτωση των πλοίων, συμβάλλοντας έτσι στις ελλείψεις εμπορευμάτων και στην αύξηση των τιμών. Επιπλέον, η δυναμική διάδοση της Όμικρον οδηγεί τις κινεζικές αρχές στην επιβολή σκληρού lockdown σε μεγάλα αστικά κέντρα που μπορεί να επηρεάσουν και τα μεγαλύτερα λιμάνια της χώρας.

Την περίοδο του COVID-19 το εμπόριο αγαθών έχει αναπτυχθεί εντυπωσιακά σε βάρος των υπηρεσιών, ορισμένες από τις οποίες εμποδίζονται εξαιτίας του περιορισμού των κοινωνικών επαφών. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι εισαγωγές εμπορευμάτων από τις ΗΠΑ αυξήθηκαν περίπου 20% τον Σεπτέμβριο και τον Οκτώβριο του 2021 σε σχέση με το 2019, πριν την εμφάνιση του COVID-19.

Η υποδομή όμως στα λιμάνια υποδοχής των ασιατικών, ιδιαίτερα κινεζικών, εξαγωγών στο Los Angeles και το Long Beach υστερεί σε σχέση με τις ανάγκες, ενώ οι Αμερικανοί αδυνατούν να εξασφαλίσουν τη λειτουργία των λιμανιών τους 24 ώρες το 24ωρο, 7 ημέρες την εβδομάδα, όπως οι Κινέζοι.

Το τελικό αποτέλεσμα είναι μεγάλες ουρές γιγαντιαίων εμπορικών πλοίων –αυτή την περίοδο ξεπερνούν τα εκατό– που περιμένουν έξω από τα στρατηγικής σημασίας λιμάνια για να ξεφορτώσουν.

Οι θαλάσσιες μεταφορές έχουν ακριβύνει εντυπωσιακά και η ομαλοποίησή τους, στις περισσότερες περιπτώσεις που επιτυγχάνεται, μεταφέρει το πρόβλημα στις οδικές μεταφορές. Δεν προβλέπεται λύση στο άμεσο μέλλον.

Ακρίβεια στα τρόφιμα

Ο τελευταίος βασικός λόγος για τον οποίο αναμένεται διατήρηση των πληθωριστικών πιέσεων το πρώτο εξάμηνο του 2022, ίσως και για το σύνολο της χρονιάς, είναι η διεθνής τάση αύξησης των τιμών των τροφίμων.

Αναπτύσσεται πληθωριστική δυναμική και στον τομέα των τροφίμων, που αναμένεται να φτάσει στα ράφια των σουπερμάρκετ στο άμεσο μέλλον και να συνεχιστεί σε βάθος χρόνου.

«Πράσινος» ο πληθωρισμός, γεωπολιτικές εντάσεις στον ενεργειακό τομέα, επιπτώσεις χαλαρής νομισματικής πολιτικής, σοβαρά προβλήματα στην εφοδιαστική αλυσίδα και μεγάλες αυξήσεις στις διεθνείς τιμές των τροφίμων συνδυάζονται για να δημιουργήσουν πληθωριστικό περιβάλλον.

Το ελληνικό πρόβλημα

Ο πληθωρισμός αρχίζει να σκιάζει την ελληνική οικονομία και την προοπτική της.

Τον Δεκέμβριο ο ετήσιος πληθωρισμός έφτασε το 5,1% στην πατρίδα μας και προβλέπεται να πάει ακόμη πιο ψηλά τους αμέσους επόμενους μήνες.

Για το σύνολο του 2021, ο ετήσιος πληθωρισμός ήταν μόλις 1,2%, γεγονός που δείχνει πόσο ξαφνικά και με πόσο μεγάλη ένταση εμφανίστηκαν οι πληθωριστικές πιέσεις.

Τον Δεκέμβριο του 2021, το φυσικό αέριο είχε ανατιμηθεί 135% σε σχέση με τον αντίστοιχο μήνα του 2020.

Στη διατροφή και τα μη αλκοολούχα ποτά οι ανατιμήσεις ήταν της τάξης του 4,3%, ενώ στη στέγαση –η οποία περιλαμβάνει ενοίκια, ηλεκτρισμό, φυσικό αέριο, πετρέλαιο θέρμανσης– έφτασε το 18%. Σημαντικές ανατιμήσεις και στις μεταφορές –αυτοκίνητα, καύσιμα, αεροπορικά εισιτήρια– της τάξης του 10,9%.

Η αναφορά και μόνο στις ανατιμήσεις αναδεικνύει τα προβλήματα των ελληνικών νοικοκυριών και των επιχειρήσεων. Ύστερα από 12 χρόνια κρίσης και προσαρμογής, 7 στους 10 Έλληνες μόλις τα φέρνουν βόλτα ή δεν τα καταφέρνουν. Σε συνθήκες τόσο μεγάλης εισοδηματικής πτώσης, ένας πληθωρισμός της τάξης του 5% αποκτά τεράστια οικονομική και κοινωνική σημασία.

Το ζήτημα της ενέργειας

Το πρόβλημα του πληθωρισμού μεγαλώνει στην Ελλάδα εξαιτίας δύο διαρθρωτικών παραγόντων.

Η μεγάλη εξάρτηση από τις εισαγωγές, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τα ορυκτά καύσιμα, μας κάνει εξαιρετικά ευάλωτους στον εισαγόμενο πληθωρισμό. Η δυναμική ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας το 2021 συνδυάστηκε με εντυπωσιακή αύξηση, της τάξης του 30%, του εμπορικού ελλείμματος.

Το δεύτερο διαρθρωτικό πρόβλημα που ενισχύει τις πληθωριστικές πιέσεις στην Ελλάδα έχει να κάνει με τις δυσλειτουργίες της αγοράς της ενέργειας.

Η Καθημερινή (αναλυτικό ρεπορτάζ της Χρύσας Λιάγγου) παρουσιάζει τις δυσλειτουργίες της ελληνικής αγοράς ενέργειας.

Επισημαίνει ότι η Ελλάδα είχε στις 12 Ιανουαρίου τη δεύτερη, μετά την Ελβετία, υψηλότερη χονδρεμπορική τιμή στα 226,2 ευρώ η μεγαβατώρα. Κι αυτό παρά την υψηλή συμμετοχή, τη συγκεκριμένη μέρα, των ΑΠΕ στο ενεργειακό μίγμα (38,6%) και των υδροηλεκτρικών (12,3%) αλλά και την περιορισμένη συμμετοχή του ακριβού φυσικού αερίου (20,1%).

Δεν φτάνει που έχουμε από τις υψηλότερες χονδρεμπορικές τιμές στην ενέργεια, έχουμε κι ένα σύστημα πλήρους εξάρτησης της λιανικής τιμής από τη χονδρεμπορική, ενώ συνολικά στην Ε.Ε. η λιανική επηρεάζεται σε ποσοστό 20%-25% από τη χονδρεμπορική. Αυτό σημαίνει ότι η κατανάλωση στην Ελλάδα τιμωρείται σκληρά από κερδοσκοπικές πρακτικές στο Χρηματιστήριο Ενέργειας και από την κυριαρχία του πανάκριβου φυσικού αερίου στον προσδιορισμό της χονδρεμπορικής τιμής.

Όπως υπογραμμίζει η Καθημερινή, οι περιπέτειες των Ελλήνων καταναλωτών δεν σταματούν εδώ.

Υπάρχουν ένα σωρό κωδικοί που επιβάλλουν πρόσθετα καπέλα στις εξαιρετικά υψηλές τιμές χονδρικής. Όπως αναφέρεται στο ρεπορτάζ της η Λιάγγου: «Τον Νοέμβριο οι καταναλωτές πλήρωσαν τον κωδικό ΛΠ1, που αντιστοιχεί σε απώλειες του συστήματος (Υψηλή Τάση) 7,97 ευρώ τη μεγαβατώρα.

Τον κωδικό ΛΠ2, που αντιστοιχεί σε κόστος για τη διαθέσιμη από τους παραγωγούς εφεδρεία του συστήματος, 2,08 ευρώ τη μεγαβατώρα και για τον κωδικό ΛΠ3, που αντιστοιχεί στο κόστος για την αγορά εξισορρόπησης, 5,50 ευρώ τη μεγαβατώρα.

Ασύλληπτο για ευρωπαϊκή χώρα είναι το κόστος για τις απώλειες δικτύου, κοινώς ρευματοκλοπές, το οποίο ακολουθεί τη διακύμανση της λιανικής τιμής και τον Νοέμβριο διαμορφώθηκε στα 35 ευρώ η μεγαβατώρα, από 10 ως 12 ευρώ η μεγαβατώρα προ κρίσης, μόλις δηλαδή 4 ευρώ χαμηλότερη από την κρατική επιδότηση».

Τα μέτρα

Αντιμέτωπη με το κύμα ακρίβειας, το οποίο προβλέπεται να έχει διάρκεια, η ελληνική κυβέρνηση προσπαθεί να πάρει μέτρα για να στηρίξει νοικοκυριά και επιχειρήσεις χωρίς να προκαλέσει προβλήματα δημοσιονομικής διαχείρισης.

Ο υπουργός Ανάπτυξης, κ. Γεωργιάδης, φάνηκε θετικός στην αξιοποίηση των δυνατοτήτων που δίνει στα κράτη-μέλη η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για προσωρινή αντιμετώπιση της ακρίβειας, ιδιαίτερα της ενεργειακής, με μείωση των σχετικών καταναλωτικών φόρων.

Η πρότασή του όμως απορρίφθηκε από τον υπουργό Οικονομικών, κ. Σταϊκούρα, με το σκεπτικό ότι θα μεγάλωνε το δημοσιονομικό έλλειμμα. Το δημοσιονομικό έλλειμμα είναι της τάξης του 10% του ΑΕΠ, το δημόσιο χρέος κινείται γύρω στο 200% του ΑΕΠ και όση ευελιξία και να υπάρξει στους δημοσιονομικούς κανόνες της Ευρωζώνης, είναι φανερό ότι η Ελλάδα έχει μπροστά της μια αρκετά δύσκολη περίοδο δημοσιονομικής προσαρμογής.

Το Δημόσιο επιβαρύνεται ήδη υπερβολικά στην προσπάθειά του να περιορίσει την ενεργειακή ακρίβεια για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις. Έχει ήδη δεσμεύσει γύρω στα 1,4 δισ. ευρώ για τον σκοπό αυτό.

Το πρόβλημα είναι ότι η αντιμετώπιση της εισαγόμενης ενεργειακής ακρίβειας ξεπερνάει τις δημοσιονομικές δυνατότητές μας, ενώ οι δυσλειτουργίες της ενεργειακής αγοράς στην Ελλάδα μετατρέπουν ένα μέρος των κρατικών ενισχύσεων σε ενθάρρυνση της κερδοσκοπίας.

Η επιδότηση της τάξης των 39 ευρώ τον μήνα για τον λογαριασμό ηλεκτρικού της πρώτης κατοικίας άφησε τον Νοέμβριο και τον Δεκέμβριο ένα υπόλοιπο της τάξης των 80-100 ευρώ τον μήνα (σε επίπεδο κατανάλωσης 600 κιλοβατώρες) που καλύφθηκε από τον οικογενειακό προϋπολογισμό.

Με τέτοιες επιβαρύνσεις, οι οποίες αναμένεται να συνεχιστούν τους επόμενους μήνες και να κλιμακωθούν σε ό,τι αφορά τα τρόφιμα, η αύξηση κατά 2% του κατώτατου μισθού στις αρχές του χρόνου πέρασε απαρατήρητη. Ο πρωθυπουργός, κ. Μητσοτάκης, προσπαθεί να καλύψει το εισοδηματικό κενό εφαρμόζοντας την προγραμματισμένη για την 1η Ιουλίου συμπληρωματική αύξηση του κατώτατου μισθού από 1ης Μαΐου και προσδιορίζοντάς την γύρω στο 6%.

Πρόκειται για μια ουσιαστική κίνηση σε ό,τι αφορά τα εισοδηματικά, που δείχνει και τον κοινωνικό προβληματισμό της κυβέρνησης. Οι επιβαρύνσεις πάντως για τους εργαζόμενους, τις οικογένειές τους και κυρίως τους άνεργους προβλέπεται να είναι μεγάλης κλίμακας και διάρκειας. Από την άλλη πλευρά, η οριακή κατάσταση πολλών πολύ μικρών επιχειρήσεων δεν επιτρέπει μεγάλες εισοδηματικές αυξήσεις χωρίς να δημιουργηθούν νέα προβλήματα στην απασχόληση.

Σε γενικές γραμμές, η κυβέρνηση αποδεικνύεται –σε δύσκολες συνθήκες– αποτελεσματική στον έλεγχο της ανεργίας, η οποία βρίσκεται σε ένα ποσοστό της τάξης του 13% του οικονομικού ενεργά πληθυσμού. Το πρόβλημα παραμένει εκτός ελέγχου μεταξύ των νέων, εφόσον σύμφωνα με τους υπολογισμούς της Eurostat η ανεργία μεταξύ των νέων εξακολουθεί να αυξάνεται δυναμικά στην Ελλάδα, με αποτέλεσμα να έχουμε το αρνητικό ευρωπαϊκό ρεκόρ με 39%.

Επιπλέον, η αντοχή που δείχνει η πανδημία και η έξαρση που παρατηρείται το τελευταίο διάστημα λόγω της Όμικρον κάνουν ακόμη πιο οριακές πολλές επιχειρήσεις σε κλάδους που πλήττονται, με αποτέλεσμα να αποφασίζονται νέα μέτρα οικονομικής στήριξης με σημαντικό δημοσιονομικό κόστος.

Το ζήτημα του πληθωρισμού είναι πλέον στρατηγικής σημασίας για την Ελλάδα. Μπορεί να συμβάλει στον περιορισμό της δυναμικής της οικονομικής ανάκαμψης. Το ΑΕΠ αυξήθηκε – σύμφωνα με υπολογισμούς– κατά 7,7% το 2021 και μπορεί να επιτύχει αύξηση ανώτερη του 4% το 2022 αν δεν συνεχιστούν οι αρνητικές εξελίξεις με την πανδημία, το ενεργειακό και την ακρίβεια.