Εκτός ελέγχου η κοινωνική κρίση - Free Sunday
Εκτός ελέγχου η κοινωνική κρίση
Ευρωπαϊκό ρεκόρ διαφθοράς, έξαρση πανδημίας, δημογραφική ελεύθερη πτώση και άνοδος της φτώχειας

Εκτός ελέγχου η κοινωνική κρίση

Ο συνδυασμός διάφορων αρνητικών παραγόντων οδηγεί στην κλιμάκωση της κοινωνικής κρίσης. Συνήθως δίνουμε προτεραιότητα στους οικονομικούς δείκτες, εφόσον έχουμε συμπληρώσει δώδεκα χρόνια οικονομικών προβλημάτων και αναγκαστικής προσαρμογής.

Τα στοιχεία όμως για την εξέλιξη βασικών κοινωνικών μεγεθών μάς προειδοποιούν ότι η κοινωνική κρίση έχει μεγαλύτερο βάθος, θα διαρκέσει και είναι εξαιρετικά δύσκολο να αντιμετωπιστεί.

Η πανδημία σε έξαρση

Τα περισσότερα ΜΜΕ αποφεύγουν να προβάλουν στοιχεία για την πανδημία, κυρίως τους θανάτους που οφείλονται σε αυτήν. Η κυβέρνηση έχει περάσει την άποψη στα ΜΜΕ που ελέγχει ή επηρεάζει πως έχουν απόλυτη προτεραιότητα οι καλές τουριστικές επιδόσεις και για αυτό δεν πρέπει να προβάλλονται αρνητικές ειδήσεις.

Είναι χαρακτηριστικό ότι αν και ο Ιούλιος του 2022 είναι πολύ χειρότερος από τον Ιούλιο του 2021 και τον Ιούλιο του 2020, σε ό,τι αφορά την πανδημία, το Μαξίμου άλλαξε τον τρόπο ενημέρωσης της κοινής γνώμης. Σταμάτησε τη δημοσίευση των στοιχείων για την COVID-19 σε καθημερινή βάση και το κάνει σε εβδομαδιαία.

Πρόκειται για μια απαράδεκτη επιλογή εφόσον η συνεχής ενημέρωση της κοινής γνώμης έχει στόχο την ευαισθητοποίηση των πολιτών και τη συμμετοχή τους στην κοινή προσπάθεια αντιμετώπισης της πανδημίας.

Το μήνυμα της εξουσίας είναι εντελώς διαφορετικό. Οι μεγάλες δυσκολίες έχουν περάσει, χαλαρώστε, δώστε προτεραιότητα στον τουρισμό, δεν χρειάζονται σοβαρά μέτρα προφύλαξης.

Οι αριθμοί όμως παρουσιάζουν μια σκληρή πραγματικότητα και μια δυναμική που μπορεί να οδηγήσει σε ένα μαρτυρικό φθινόπωρο.

Μέσα στο κατακαλόκαιρο ξεπεράσαμε τους 31.000 θανάτους από την πανδημία.

Η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα της Δυτικής και Νότιας Ευρωπαϊκής Ένωσης που έσπασε το φράγμα των 3.000 θανάτων ανά εκατομμύριο κατοίκους, λόγω της πανδημίας. Η σχετική κατάταξη είναι 3.004 θάνατοι ανά εκατομμύριο κατοίκους στην Ελλάδα, με 2.844 στην Ιταλία, 2.752 στο Βέλγιο, 2.425 στην Πορτογαλία, 2.353 στην Ισπανία, 2.315 στη Γαλλία, 2.081 στην Αυστρία, 1.702 στη Γερμανία, 1.306 στην Ολλανδία.

Πέρασε ο καιρός που στέλναμε θετικά μηνύματα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, παρατηρούσαμε το δράμα στο Μπέργκαμο της Ιταλίας, στα γηροκομεία του Βελγίου ή κάναμε κριτική στους Ολλανδούς για τη «χαλαρή» πολιτική τους.

Το πρώτο εξάμηνο της πανδημίας είχαμε τις καλύτερες επιδόσεις στην αντιμετώπισή της σε σχέση με αυτές τις χώρες, αλλά εδώ και καιρό είμαστε οι χειρότεροι, με τη διαφορά σε βάρος μας να μεγαλώνει.

Ανησυχητική δυναμική

Την προτελευταία εβδομάδα του Ιουλίου είχαμε, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, 271 θανάτους από COVID-19. Την εβδομάδα που προηγήθηκε, είχαμε 200 θανάτους και φαίνεται ότι υπάρχει σταθερή αύξησή τους. 26% από τη μια εβδομάδα στην άλλη και 15% σε σχέση με την προ-προηγούμενη εβδομάδα.

Σε πιο αρνητικά συμπεράσματα οδηγεί η σύγκριση των θανάτων με την αντίστοιχη εβδομάδα του Ιουλίου 2021. Από τους 49 θανάτους περάσαμε στους 271, δηλαδή έχουμε υπερπενταπλασιασμό των απωλειών σε σχέση με ό,τι συνέβαινε πριν από 12 μήνες.

Το κρίσιμο ερώτημα είναι τι θα γίνει τους αμέσως επόμενους μήνες. Δεν μπορεί να απαντηθεί με ακρίβεια, αλλά μπορούμε να κάνουμε ορισμένες εκτιμήσεις βάσει της καμπύλης που διέγραψε η πανδημία το 2021.

Την εβδομάδα που έληξε στις 24 Ιουλίου 2021, οι θάνατοι «έτρεχαν» με ρυθμό 7 την ημέρα. Την εβδομάδα που έληξε στις 24 Αυγούστου 2021, ο ρυθμός απωλειών ανέβηκε σε 30 την ημέρα. Το επταήμερο που έληξε στις 24 Σεπτεμβρίου του 2021, φτάσαμε στις 33 απώλειες ανά ημέρα. Στο επταήμερο της 24ης Οκτωβρίου του 2021, στις 36 ανά ημέρα.

Τα πράγματα έγιναν πολύ πιο δύσκολα τον Νοέμβριο, εφόσον την εβδομάδα που έληξε στις 24 Νοεμβρίου του 2021 ο ημερήσιος ρυθμός θανάτων έφτασε τους 86.

Η γενική εικόνα είναι πολύ χειρότερη από ό,τι ήταν τον Ιούλιο του 2021 ενώ οι απώλειες του Ιουλίου του 2022 –μέσα στο κατακαλόκαιρο– συγκρίνονται με τις απώλειες του Οκτωβρίου του 2021. Μπορούμε να περιμένουμε αύξηση κρουσμάτων και θανάτων με την επιστροφή από τις διακοπές, όπως το 2021. Δεν μπορούμε όμως να προβλέψουμε με ακρίβεια τον αριθμό των θανάτων, γιατί πολλά θα εξαρτηθούν από τις μεταλλάξεις, τη μεταδοτικότητα του ιού. Από όλη τη χώρα φτάνουν μηνύματα απόλυτης χαλάρωσης και έλλειψης μέτρων προστασίας. Φοβερός συνωστισμός στα διεθνή αεροδρόμια, άγριο στρίμωγμα σε πολλά πλοία της ακτοπλοΐας, νυχτερινό γλέντι χωρίς όρια και προφυλάξεις στα τουριστικά νησιά.

Στην Ελλάδα, όπως και στο σύνολο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έχει επικρατήσει μια... δημοσκοπική διαχείριση της πανδημίας. Οι κυβερνήσεις αρνούνται να αναλάβουν το πολιτικό κόστος που συνδέεται με την επιστροφή στα περιοριστικά μέτρα προφύλαξης και αφήνουν την πανδημία να εξελιχθεί. Όμως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας επισημαίνει ότι πρέπει να υπάρξουν μέτρα, στο άμεσο μέλλον, στην Ευρωπαϊκή Ένωση και φυσικά στην Ελλάδα, γιατί διαφορετικά θα αυξηθούν οι πιθανότητες για φθινοπωρινό λοκντάουν προκειμένου να αποτραπεί μια ανθρωπιστική καταστροφή.

Διαφθορά και σύστημα υγείας

Η πανδημία λοιπόν δεν αποτελεί παρελθόν, όπως προσπαθεί να μας πείσει η κυβέρνηση για τους δικούς της λόγους, αλλά την έχουμε μπροστά μας. Ενισχύεται η δυναμική της ενώ έχει χαλαρώσει η κοινωνική πειθαρχία, αναγκαία προϋπόθεση για την αποτελεσματική αντιμετώπισή της.

Ο περιορισμός των συνεπειών της πανδημίας εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό και από την ποιότητα του συστήματος υγείας. Και σε αυτό το ζήτημα τα νέα δεν είναι καλά για την ελληνική κοινωνία. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα του ειδικού Ευρωβαρόμετρου για τη διαφθορά, που πραγματοποιήθηκε τον Μάρτιο-Απρίλιο του 2022 για λογαριασμό της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η Ελλάδα είναι στην αντίληψη των πολιτών της η πιο διεφθαρμένη χώρα στην Ε.Ε. των 27, με τη μεγαλύτερη επιδείνωση να παρατηρείται στον τομέα της υγείας.

Στο ερώτημα αν το να δίνεις και να παίρνεις φακελάκια με χρήματα καθώς και η κατάχρηση εξουσίας για προσωπικό κέρδος είναι διαδεδομένα στο σύστημα υγειονομικής περίθαλψης, 91% των ερωτηθέντων απάντησαν ναι.

Πρόκειται για ένα συγκλονιστικό ποσοστό εάν σκεφτούμε ότι ο ευρωπαϊκός μέσος όρος είναι στο 29%.

Το πρόβλημα της διαφθοράς στην υγεία είναι βέβαια διαχρονικό στην Ελλάδα. Το ποσοστό όμως αυτών που θεωρούν το σύστημα υγειονομικής περίθαλψης διεφθαρμένο αυξήθηκε από 81% το 2019 σε 91% το 2022.

Σύμφωνα με την επιχειρηματολογία της κυβέρνησης, έχουν γίνει πολλά –εξαιτίας της πανδημίας– για την ενίσχυση του ΕΣΥ και τη γενικότερη βελτίωση του συστήματος υγειονομικής και νοσοκομειακής περίθαλψης. Η ελληνική κοινή γνώμη, όμως, κινείται βάσει του Ευρωβαρόμετρου σε διαμετρικά αντίθετη κατεύθυνση.

Μετά τη Ρουμανία, η Ελλάδα έχει το υψηλότερο ποσοστό στην Ε.Ε. των 27, στους πολίτες που δηλώνουν ότι έδωσαν παράνομα χρήματα για να εξυπηρετηθούν από το σύστημα υγείας. Αντίθετα, σε χώρες όπως η Ισπανία, η Πορτογαλία, η Ιρλανδία και η Κύπρος, που θεωρούμε ότι έχουν παρόμοια με εμάς κοινωνικά χαρακτηριστικά, τα «φακελάκια» είναι, σύμφωνα με την ίδια έρευνα, περίπου ανύπαρκτα.

Οι δείκτες διαφθοράς στην υγεία είναι μέρος του συνολικού προβλήματος διαφθοράς που μαστίζει την ελληνική κοινωνία.

Σύμφωνα με το Ευρωβαρόμετρο, 98% των Ελλήνων θεωρούν ότι το πρόβλημα διαφθοράς είναι διαδεδομένο στη χώρα μας.

51% θεωρούν ότι η διαφθορά αυξήθηκε την τελευταία τριετία, 41% ότι παρέμεινε στα ίδια επίπεδα και μόλις 6% ότι έχει μειωθεί.

55% των ερωτηθέντων θεωρούν ότι είναι αποδεκτό να δώσεις χρήματα ή κάποιο δώρο για να εξυπηρετηθείς, ενώ ένα εντυπωσιακό 51% έχει καταλήξει στο συμπέρασμα ότι δεν έχει νόημα να κάνεις οποιαδήποτε καταγγελία, εφόσον δεν πρόκειται να γίνει τίποτα.

Σε απλά ελληνικά, είμαστε με βάση τα αποτελέσματα της έρευνας Ευρωβαρόμετρο η πιο διεφθαρμένη χώρα στην Ε.Ε. των 27, με την κατάσταση να έχει επιδεινωθεί δραματικά στη διάρκεια της διακυβέρνησης Μητσοτάκη.

Η ερμηνεία των ερευνών

Είναι γνωστό ότι στο Μαξίμου πραγματοποιούν έρευνες της κοινής γνώμης για όλα τα θέματα και φροντίζουν να προβάλλουν, μέσω των φιλικών ΜΜΕ, τα αποτελέσματα των ερευνών που δείχνουν τον κ. Μητσοτάκη να υπερέχει σε πρωθυπουργικά χαρακτηριστικά του κ. Τσίπρα και τη Νέα Δημοκρατία να έχει δημοσκοπικό προβάδισμα 6-9 μονάδων έναντι του ΣΥΡΙΖΑ.

Κατά την άποψή μου θα πρέπει να μελετήσουν στο Μαξίμου το ειδικό Ευρωβαρόμετρο για τη διαφθορά, την έρευνα που έγινε για λογαριασμό της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Θα πρέπει να καταλάβουν ότι το κακό παράδειγμα της εξουσίας που συναλλάσσεται σε συνθήκες απόλυτης αδιαφάνειας με τα μεγάλα συμφέροντα δημιουργεί μια εξαιρετικά αρνητική κοινωνική δυναμική. Το βασικό μήνυμα της εξουσίας είναι ότι δεν υπάρχουν όρια στη συναλλαγή και στους διαχειριστικούς ελιγμούς και, από ό,τι φαίνεται, περνάει στην ευρύτερη κοινή γνώμη.

Θα πρέπει επίσης να καταλάβουν ο κ. Μητσοτάκης και οι συνεργάτες του ότι έχουν χάσει τη στρατηγικής σημασίας μάχη για τη δημόσια υγεία, εφόσον οι σχετικοί δείκτες διαφθοράς καταγράφουν ιστορικά ρεκόρ, και πως είναι υπεύθυνοι για τη δραματική επιδείνωση της κατάστασης, με το 51% των πολιτών να εκτιμούν ότι αυξήθηκε η διαφθορά την τελευταία τριετία.

Υπάρχει κι ένα ηθικό και πολιτικό δίδαγμα προσωπικά για τον κ. Μητσοτάκη. Με δημόσιες δηλώσεις του υποστηρίζει ότι η κυβέρνησή του δεν περιορίζει την ελευθερία των ΜΜΕ και πως η ετήσια έκθεση των Ρεπόρτερ Χωρίς Σύνορα, που κατατάσσει την Ελλάδα χειρότερη μεταξύ των 27 κρατών μελών της Ε.Ε. σε ζητήματα ελευθερίας των ΜΜΕ, είναι εντελώς αβάσιμη. Ήρθαν όμως τα αποτελέσματα του Ευρωβαρόμετρου για τη διαφθορά, το οποίο διεξάγεται για λογαριασμό της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, να εμφανίσει την Ελλάδα σαν την πιο διεφθαρμένη χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην αντίληψη των πολιτών της. Αυταρχισμός και διαφθορά αλληλοσυμπληρώνονται. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο κ. Μητσοτάκης δεν βρήκε ούτε μια λέξη να πει για τα αποτελέσματα του Ευρωβαρόμετρου, γνωρίζοντας ότι έχει την έγκριση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Δημογραφική ελεύθερη πτώση

Η πανδημία και η κακή κατάσταση του συστήματος υγείας συμβάλλουν στην επιδείνωση της αρνητικής δημογραφικής δυναμικής που καταγράφεται εδώ και χρόνια.

Τα αποτελέσματα της απογραφής του πληθυσμού είναι ένα ακόμη σήμα κινδύνου για την ελληνική κοινωνία.

Ο πληθυσμός της χώρας μειώθηκε κατά τη δεκαετία 2011-2021 κατά 384.000 ή 3,5% του συνόλου. Υπάρχουν περιφέρειες της χώρας που καταστρέφονται δημογραφικά, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται τεράστια εθνικά και κοινωνικά προβλήματα.

Σε διάστημα μιας δεκαετίας, ο πληθυσμός μειώθηκε κατά 7,6% στην Ανατολική Μακεδονία και τη Θράκη, ενώ ειδικά στον Έβρο η μείωση έφτασε στο 9,5%. Στη διάρκεια των τελευταίων πενήντα ετών, ο πληθυσμός στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη μειώθηκε κατά... 50%. Μπορούμε να πούμε ότι ο μεγαλύτερος εθνικός κίνδυνος που θα αντιμετωπίζουμε δεν είναι ο νεο-οθωμανικός επεκτατισμός του Ερντογάν αλλά η νεο-ελληνική αδιαφορία.

Εντυπωσιακή είναι και η μείωση του πληθυσμού στη Δυτική Μακεδονία της πρόωρης και βίαιης απολιγνιτοποίησης. Μέσα σε μια δεκαετία μειώθηκε κατά 10,1%, γεγονός που στέλνει μήνυμα δημογραφικής, κοινωνικής αποσύνθεσης.

Στη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας μειώθηκε κατά 7,7% ο πληθυσμός στη Στερεά Ελλάδα, 6,8% στην Πελοπόννησο, 6,2% στη Θεσσαλία, 5,4% στη Δυτική Ελλάδα, 5,1% στην Ήπειρο, 4,8% στην Κεντρική Μακεδονία, 3,4% στα νησιά του Ιονίου. Στην Αττική η μείωση του πληθυσμού ήταν μόλις 0,9%, γεγονός που δείχνει ότι συνεχίζεται η τάση της υπερσυγκέντρωσης του πληθυσμού σε βάρος της υπόλοιπης χώρας. Στην Κρήτη, που έχει άλλες οικονομικές δυνατότητες, ήταν μόλις 0,9%, ενώ στο νότιο Αιγαίο είχαμε αύξηση του πληθυσμού κατά 5% με τη βοήθεια της εκρηκτικής τουριστικής ανάπτυξης.

Πρέπει να σημειωθεί ότι η απογραφή στηρίζεται στην καταγραφή μόνιμων κατοίκων και όχι στο ισοζύγιο γεννήσεων-θανάτων που δίνει χειρότερα αποτελέσματα.

Το 2019, οι θάνατοι ξεπέρασαν τις γεννήσεις κατά 41.000, ενώ το 2020 είχαμε 46.317 θανάτους περισσότερους από τις γεννήσεις. Τα αποτελέσματα για το 2021 και το 2022 προβλέπονται ακόμη χειρότερα λόγω της συμβολής της COVID-19 στους θανάτους.

Το 2020 είχαμε περίπου 5.000 θανάτους από COVID-19, οι οποίοι αυξήθηκαν σε 16.000 το 2021. Τους επτά πρώτους μήνες του 2022 είχαμε 10.000 θανάτους από την πανδημία και όλα δείχνουν ότι θα περάσουμε, στο σύνολο του χρόνου, την αρνητική επίδοση του 2021.

Χάνουμε υπερβολικά πολλούς από την πανδημία σε κλίμα αδιαφορίας, η ελεύθερη δημογραφική πτώση προκαλεί ανυπέρβλητα κοινωνικά ακόμη και εθνικά προβλήματα, ενώ στα ζητήματα της διαφθοράς πηγαίνουμε από το κακό στο χειρότερο, με έμφαση στην τελευταία τριετία και ειδικά στον τομέα της υγείας.

Η νέα φτώχεια

Υποτίθεται ότι έχουμε ρίξει στο καλάθι των αχρήστων την κοινωνική πολιτική και τους σχετικούς δείκτες, δίνοντας απόλυτη προτεραιότητα στην ανάπτυξη του τουρισμού και την ανάκαμψη της οικονομίας. Σε μια χώρα με τα προβλήματα της Ελλάδας, είναι πρακτικά και πολιτικά αδύνατον να ξεχωρίσεις τις επιδόσεις της οικονομίας από την κατάσταση της κοινωνίας.

Η ειδική έρευνα της ΕΛΣΤΑΤ για τα εισοδήματα και τις συνθήκες διαβίωσης καταγράφει αύξηση της φτώχειας και των ανισοτήτων για το 2020.

Η κυβέρνηση δέχεται ότι υπήρξε επιδείνωση ορισμένων κοινωνικών δεικτών αλλά, σύμφωνα με την επίσημη ανακοίνωση: «Σε ό,τι αφορά την αύξηση των δεικτών φτώχειας και ανισότητας που καταγράφεται για το έτος 2020, αυτή είναι συγκυριακή και οφείλεται στη δομή της ελληνικής οικονομίας».

Η κυβέρνηση επισημαίνει ότι το διαθέσιμο εισόδημα μειώθηκε μόλις 0,9%, σε μια χρονιά όπου το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν έπεσε κατά 9% λόγω της πανδημίας. Υπογραμμίζεται επίσης ότι το ποσοστό πληθυσμού σε υλική στέρηση αυξήθηκε το 2020 σε 16,6%, από 16,2% το 2019, ενώ σύμφωνα με τους υπολογισμούς μειώθηκε στο 14,8% το 2021. Ο ΣΥΡΙΖΑ αναλύει με διαφορετικό τρόπο τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ για το 2020 και επισημαίνει αύξηση του πληθυσμού σε κίνδυνο φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού, αύξηση των παιδιών σε κίνδυνο φτώχειας, αύξηση των εργαζομένων σε κίνδυνο φτώχειας, αύξηση των οικονομικών ανισοτήτων και μείωση του μέσου ατομικού διαθέσιμου εισοδήματος. Ανεξάρτητα του τι ακριβώς συνέβη το 2020, τα πιο δύσκολα σε σχέση με τη φτώχεια είναι μπροστά μας.

Η Ελλάδα είναι πλέον μια φτωχή χώρα της Ε.Ε. Στα 40 χρόνια της συμμετοχής μας στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, δεν καταφέραμε να ξεπεράσουμε την οικονομία οποιουδήποτε άλλου κράτους-μέλους, ενώ το κατά κεφαλήν ΑΕΠ έχει πέσει στην Ελλάδα στα 2/3 του ευρωπαϊκού μέσου όρου.

Το 2022, τις αρνητικές κοινωνικές εξελίξεις θα προσδιορίσουν το ρεκόρ πληθωρισμού, το ρεκόρ ενεργειακού κόστους και η εξυπηρέτηση του λόμπι του φυσικού αερίου, το ρεκόρ στους καταναλωτικούς φόρους.

Αμέσως μετά τις βουλευτικές εκλογές θα βγει και ο νέος λογαριασμός της οικονομικής προσαρμογής, εφόσον πολλά από τα βασικά μεγέθη, από το χρέος και τις δαπάνες μέχρι το εμπορικό έλλειμμα και το έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, πρέπει να συμμαζευτούν.