Επενδύοντας στο… ανθρώπινο δυναμικό

Τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότεροι επιχειρηματικοί, πολιτικοί, κοινωνικοί και υπερεθνικοί φορείς συμφωνούν ότι η εταιρική κοινωνική ευθύνη (ΕΚΕ) μπορεί και πρέπει να παίξει μείζονα ρόλο στην επίτευξη της ανάπτυξης και στη μείωση της ανεργίας. Πόσο μάλλον σε μια περίοδο που –λόγω της κρίσης και των ελάχιστων ευκαιριών– οι Έλληνες επιστήμονες αναγκάζονται να… μεταναστεύσουν αναζητώντας μια καλύτερη τύχη.

Η υπεύθυνη εταιρική πρακτική εκτείνεται σε τέσσερα βασικά πεδία: 1) εργασιακός χώρος, 2) πεδίο αγοράς, 3) κοινότητα, 4) περιβάλλον.

Η ΕΚΕ αφορά δηλαδή και δράσεις και πολιτικές μιας εταιρείας που αφορούν την ανθρωποκεντρική και δίκαιη πολιτική ανθρώπινων πόρων, τον σεβασμό των δικαιωμάτων των εργαζομένων, κανόνες υγιεινής και ασφάλειας, την ενίσχυση του κοινωνικού διαλόγου, την εξασφάλιση των συνδικαλιστικών δικαιωμάτων, τον σεβασμό των συλλογικών συμβάσεων εργασίας. Πρόκειται για πρακτικές που ανοίγουν τον δρόμο για τη διαχείριση της αλλαγής και τον συνδυασμό της κοινωνικής ανάπτυξης με τη βελτιωμένη ανταγωνιστικότητα. Άλλωστε είναι αυτονόητες οι σημαντικές συνέπειες της δημιουργίας ενός σωστού εργασιακού περιβάλλοντος και της αναγνώρισης των εργαζομένων.

Διαχείριση του ανθρώπινου δυναμικού

Από τις κυριότερες προκλήσεις για τις εταιρείες είναι η προσέλκυση και συγκράτηση εξειδικευμένου προσωπικού. Τα σχετικά μέτρα που υιοθετούνται στο πλαίσιο της ΕΚΕ μπορούν να περιλαμβάνουν τη διά βίου μάθηση, την παραχώρηση αρμοδιοτήτων και εξουσιών στους εργαζομένους, την καλύτερη ενημέρωση σε όλη την επιχείρηση, την καλύτερη ισορροπία μεταξύ εργασίας, οικογένειας και ελεύθερου χρόνου, τη μεγαλύτερη ποικιλομορφία του εργατικού δυναμικού, την ίση αμοιβή και τις προοπτικές σταδιοδρομίας για τις γυναίκες, τον καταμερισμό των κερδών και τα συστήματα παροχής μεριδίων του μετοχικού κεφαλαίου, καθώς και τον προβληματισμό σχετικά με την απασχολησιμότητα και την εξασφάλιση της εργασίας. Έχει επίσης αποδειχθεί ότι η ενεργός εποπτεία και διαχείριση των υπαλλήλων που απουσιάζουν από την εργασία τους λόγω αναπηρίας ή τραυματισμού έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση των δαπανών.

Το θέμα της υγείας και της ασφάλειας στην εργασία παραδοσιακά έγκειται σε νομοθετικά και εκτελεστικά μέτρα. Ωστόσο, λόγω της τάσης να ανατίθενται εργασίες σε εργολάβους και προμηθευτές, οι εταιρείες εξαρτώνται όλο και περισσότερο από τις επιδόσεις των εργολάβων τους στο θέμα της υγείας και της ασφάλειας. Εθελοντικά προγράμματα ως συμπληρωματικά προς τις δραστηριότητες νομοθεσίας και ελέγχου από τις δημόσιες αρχές υιοθετούνται, στο πλαίσιο της ΕΚΕ, από τις εταιρείες για την περαιτέρω προώθηση της υγείας και της ασφάλειας, χρησιμοποιώντας αυτές τις δύο παραμέτρους ως κριτήρια για την προμήθεια των προϊόντων ή των υπηρεσιών τους.

Η μάστιγα του brain drain

Για να γίνει πιο κατανοητός ο ρόλος που μπορούν να παίξουν οι… επενδύσεις σε ανθρώπινο δυναμικό, επισημαίνεται η κατά 382.227 άτομα μείωση του πληθυσμού της Ελλάδας την τελευταία οκταετία (παρά την αύξηση των μεταναστών), η οποία οφείλεται, εκτός από την υπογεννητικότητα, στο brain drain και τη φυγή εργαζομένων που έχασαν τη δουλειά τους στην Ελλάδα.

Στο πρόβλημα αναφέρεται και η Eurobank σε πρόσφατο οικονομικό της δελτίο, που επισημαίνει πως η συρρίκνωση των παραγωγικών δυνατοτήτων μέσω της μείωσης του εργατικού δυναμικού και του πληθυσμού θέτει περιορισμούς ως προς τον δυνητικό ρυθμό μεγέθυνσης της οικονομίας. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με το υψηλό ποσοστό της δομικής ανεργίας (13,7% για το 2018), θα κρίνει σε σημαντικό βαθμό τη μελλοντική αναπτυξιακή δυναμική της ελληνικής οικονομίας.

Παράλληλα, η Alpha Bank, αναφερόμενη στο δυνητικό ΑΕΠ, επισημαίνει ότι οι συντελεστές που επηρεάζουν τις παραγωγικές δυνατότητες της οικονομίας, δηλαδή το κεφάλαιο και η εργασία, καθώς και η παραγωγικότητα των εν λόγω συντελεστών, παρουσιάζουν πτωτική τάση από το 2010 και μετά. Ειδικότερα, αναφέρει, το φυσικό κεφάλαιο έχει εξασθενήσει σημαντικά τα τελευταία χρόνια (-8,9% την περίοδο 2010-2018), καθώς οι επενδύσεις είναι χαμηλότερες από τις αποσβέσεις. Επιπλέον, το εργατικό δυναμικό έχει μειωθεί εξαιτίας της δημογραφικής γήρανσης του πληθυσμού αλλά και του brain drain. Παράλληλα, μείωση εμφανίζει η παραγωγικότητα της εργασίας αλλά και του συνόλου των συντελεστών εργασίας και κεφαλαίου (total factor productivity).

Θεσμοθέτηση χρηματικών επάθλων

Πάντως, με στόχο την αναχαίτιση του brain drain, θεσμοθετούνται, για πρώτη φορά στην Ελλάδα, χρηματικά έπαθλα για την επιβράβευση δικτύων επιστημονικού-ερευνητικού δυναμικού και συνεργατικών πρωτοβουλιών για παραγωγή συγκεκριμένου προϊόντος ή υπηρεσίας, στα οποία συμμετέχουν και Έλληνες ή ελληνικής καταγωγής πολίτες που ζουν και δραστηριοποιούνται στο εξωτερικό.

Ο θεσμός αυτός περιλαμβάνεται στις ρυθμίσεις του νομοσχεδίου του υπουργείου Οικονομίας και Ανάπτυξης για την προσαρμογή της νομοθεσίας σχετικά με το εμπορικό απόρρητο και, όπως σημειώνεται στην αιτιολογική έκθεση, αναμένεται να έχει θετικές συνέπειες για την οικονομική ανάπτυξη της χώρας.

Η χρηματοδότηση του συνολικού διανεμόμενου χρηματικού ποσού που πραγματοποιείται από το εθνικό σκέλος του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων θα ανέρχεται στα 3 εκατ. ευρώ.

Σημειώνεται, ωστόσο, ότι για την εφαρμογή της ρύθμισης απαιτείται η έκδοση σχετικών υπουργικών αποφάσεων.