Αναζητείται η καταναλωτική ζήτηση

Παρά την ανάκαμψη της καταναλωτικής εμπιστοσύνης στο τρίτο τρίμηνο του έτους, την αύξηση της απασχόλησης και την παραμονή της ιδιωτικής αποταμίευσης σε αρνητικό έδαφος κατά το πρώτο εξάμηνο του έτους, ο όγκος του λιανικού εμπορίου ακολούθησε πτωτική πορεία, σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία, επισημαίνει η Alpha Bank στο εβδομαδιαίο της δελτίο.

Συγκεκριμένα, όπως επισημαίνει η τράπεζα, ο ρυθμός μεταβολής του όγκου λιανικού εμπορίου (κύκλος εργασιών σε σταθερές τιμές) διατηρεί για όγδοο συνεχές έτος αρνητικό πρόσημο στο δεκάμηνο του 2016 και διαμορφώνεται στο -1,0%. Τούτο ήταν αποτέλεσμα της πτώσης του διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών λόγω της αύξησης των φορολογικών επιβαρύνσεων και της μείωσης των καθαρών κοινωνικών μεταβιβάσεων.

Συγκεκριμένα, σύμφωνα με το Household Sector Report (Νοέμβριος 2016) της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, το διαθέσιμο εισόδημα μειώθηκε κατά -1,2% και κατά -0,4% στο πρώτο και δεύτερο τρίμηνο του 2016 αντιστοίχως. Η συμβολή στη μεταβολή αυτή των φόρων στο εισόδημα και στην περιουσία ήταν -1,2% και 0,1%, ενώ των καθαρών κοινωνικών μεταβιβάσεων ήταν -0,7% και -1,0% αντίστοιχα στα δύο πρώτα τρίμηνα.

Η επίπτωση αυτή αντισταθμίστηκε μόνο μερικώς από τη συμβολή της ανόδου των εισοδημάτων εξαρτημένης εργασίας κατά 2,9% και 1,8% αντιστοίχως στα δύο πρώτα τρίμηνα του έτους. Και τούτο διότι η αύξηση της απασχόλησης προήλθε σε μεγαλύτερο βαθμό μέσω νέων συμβάσεων μερικής και εκ περιτροπής απασχόλησης –απ’ ό,τι πλήρους απασχόλησης–, με αποτέλεσμα η επίδραση της απασχόλησης επί της αγοραστικής δύναμης να είναι σχετικά ασθενής.

Η υποτονική καταναλωτική ζήτηση αντανακλάται επίσης στον ρυθμό μεταβολής του υπολοίπου των χορηγήσεων καταναλωτικών δανείων που διατηρεί το αρνητικό πρόσημο της τελευταίας εξαετίας, αν και φθίνει με μικρότερο ρυθμό σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια.

Τα έσοδα από τον φόρο προστιθέμενης αξίας συνιστούν ένα ακόμη μέτρο της ενεργού καταναλωτικής ζήτησης, αφού συνδέονται αναλογικά με τον όγκο των συναλλαγών. Ωστόσο, τα δύο τελευταία έτη και κυρίως το 2016 τα έσοδα από τον φόρο προστιθέμενης αξίας ακολουθούν αντίστροφη πορεία. Αυξάνονται δηλαδή, αν και με σχετικά μικρό ρυθμό, ως αποτέλεσμα των διαδοχικών αυξήσεων του φορολογικού συντελεστή τον Ιούλιο του 2015 και τον Μάιο του 2016, καθώς και της αυξημένης χρήσης των ηλεκτρονικών μέσων πληρωμών.

Σε βραχύ χρονικό ορίζοντα τούτο επιφέρει αυξημένα φορολογικά έσοδα, δημιουργώντας μια εφάπαξ επίπτωση στον ετήσιο ρυθμό μεταβολής. Ωστόσο, σε μακρύ χρονικό ορίζοντα οι υψηλοί φορολογικοί συντελεστές εκτιμάται ότι ασκούν αρνητική επίδραση στην καταναλωτική δαπάνη και κατά συνέπεια στα έσοδα του φόρου προστιθέμενης αξίας.

Αντίθετα με τους ανωτέρω δείκτες καταναλωτικής ζήτησης, οι νέες κυκλοφορίες ΙΧ επιβατικών αυτοκινήτων αυξάνονται τα τρία τελευταία χρόνια με διψήφιο ποσοστό. Η αύξηση αυτή αποδίδεται (α) στο κίνητρο της απόσυρσης, (β) στην αβεβαιότητα των νοικοκυριών για το ενδεχόμενο εξόδου από την Ευρωζώνη στο πρώτο εξάμηνο του 2015 και (γ) στην αυξημένη ζήτηση αυτοκινήτων χρονομίσθωσης που συνδέεται με την ισχυρή άνοδο της τουριστικής κίνησης, καθώς και με την ανανέωση του στόλου σημαντικών ελληνικών επιχειρήσεων την τελευταία διετία.

Επιπλέον, σημαντική τόνωση της καταναλωτικής ζήτησης αναμένεται να προκύψει από την πτωτική πορεία των ληξιπρόθεσμων οφειλών του Δημοσίου προς τον ιδιωτικό τομέα μετά την ολοκλήρωση της πρώτης αξιολόγησης. Ειδικότερα, τον Νοέμβριο του 2016 παρατηρήθηκε μείωση των ληξιπρόθεσμων οφειλών ύψους 727 εκατ. ευρώ. Η αποκλιμάκωση των οφειλών οδηγεί σε παροχή ρευστότητας προς τις ελληνικές επιχειρήσεις, που αναμένεται να διαχυθεί σταδιακά στο σύνολο της οικονομίας.

Σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ, στο δεκάμηνο του 2016 ο δείκτης κύκλου εργασιών στο λιανικό εμπόριο (τρέχουσες τιμές) μειώθηκε κατά 2,5%, έναντι μεγαλύτερης μείωσης, κατά 3,0%, στο αντίστοιχο δεκάμηνο του 2015. Εξαιρουμένων των καυσίμων και λιπαντικών, ο γενικός δείκτης παρουσίασε μικρότερη μείωση, κατά 0,8%, στο δεκάμηνο του 2016, έναντι υποχώρησης κατά 0,7% στο αντίστοιχο διάστημα του 2015. Σημειώνεται ότι ο μέσος γενικός δείκτης κύκλου εργασιών στο λιανικό εμπόριο έχει υποχωρήσει στις 70,0 μονάδες στο δεκάμηνο του 2016, έναντι των 100 μονάδων του έτους βάσεως 2010.

Όσον αφορά τους επιμέρους υποκλάδους των καταστημάτων λιανικού εμπορίου, ουσιαστικά μόνο ο κλάδος των πολυκαταστημάτων κατέγραψε σημαντική αύξηση των πωλήσεων (+6,4%), ακολουθούμενος από τις πωλήσεις του κλάδου ένδυσης και υπόδησης (+2,6%). Επισημαίνεται ότι κλάδοι του λιανικού εμπορίου που συνδέονται με μη διαρκή αγαθά πρώτης ανάγκης, όπως τα τρόφιμα και τα φαρμακευτικά είδη, παρουσίασαν μείωση του κύκλου εργασιών στο δεκάμηνο του 2016 κατά 1,3% και 1,7% αντίστοιχα.