Η ψηφιακή επανάσταση στις τράπεζες είναι εδώ

Αλλάζουν τα δεδομένα στον τραπεζικό χώρο όσο η τεχνολογία εισέρχεται σε όλο και περισσότερους τομείς, με τις τράπεζες να επενδύουν σε χρόνο, χρήμα αλλά και εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό ώστε να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις της νέας ψηφιακής εποχής. Ειδικότερα, σήμερα το 85% των τραπεζών προσδιορίζει την εφαρμογή προγράμματος ψηφιακού μετασχηματισμού ως την κύρια επιχειρηματική του προτεραιότητα για το 2018, σύμφωνα με την έρευνα της ΕΥ «Global Banking Outlook 2018».

Την ίδια ώρα οι τραπεζικοί οργανισμοί θεωρούν καίριας σημασίας για βιώσιμη ανάπτυξη τις επενδύσεις στην τεχνολογία που βελτιώνουν την αποτελεσματικότητά τους, τη διαχείριση των εξελισσόμενων κινδύνων και την αξιοποίηση των ευκαιριών ανάπτυξης.

Το 89% των τραπεζών διεθνώς αξιολογεί ως κύρια προτεραιότητά του την αντιμετώπιση των κινδύνων στον κυβερνοχώρο, σε σύγκριση με τη διαχείριση των κινδύνων που σχετίζονται με τη φήμη, τις ενέργειες και την κουλτούρα, που ήταν η κύρια προτεραιότητα το 2017 και τώρα βρίσκεται στην έκτη θέση.

Ιδιαίτερη σημασία αποκτά επίσης η πρόσληψη, ανάπτυξη και διατήρηση ανθρώπινου δυναμικού (83%), καθώς οι τράπεζες προσπαθούν να ενσωματώσουν στο οργανόγραμμά τους ειδικούς σε θέματα κυβερνοχώρου.

Η έρευνα, στην οποία συμμετείχαν ανώτατα στελέχη 221 ιδρυμάτων σε Ευρώπη, Βόρεια Αμερική, αναδυόμενες αγορές και Ασία-Ειρηνικό, καταδεικνύει ότι οι τράπεζες επιδιώκουν να καταστούν ψηφιακά ώριμες, ολοκληρώνοντας τη μετάβαση από τον μετασχηματισμό που κατευθύνεται από κανονιστικές αρχές σε αλλαγές που υπαγορεύονται από την καινοτομία, ώστε να προστατευτούν από μελλοντικές κρίσεις.

Οι ερωτηθέντες σημειώνουν ότι λίγες μόνο τράπεζες (19%) θεωρούν σήμερα τον εαυτό τους είτε ψηφιακά ώριμες είτε ψηφιακά πρωτοπόρες, αλλά περισσότερες από τις μισές (62%) φιλοδοξούν να καταστούν ένα από τα δύο μέχρι το 2020.

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, το 59% των τραπεζών που συμμετείχαν στην έρευνα προβλέπει ότι ο προϋπολογισμός για την επένδυση στην τεχνολογία θα αυξηθεί κατά 10% το 2018.

Σε ό,τι αφορά τράπεζες οι οποίες τώρα αρχίζουν να επενδύουν ή να αυξάνουν την επένδυσή τους σε νέες τεχνολογίες, το 44% προγραμματίζει να αγοράσει την τεχνολογία από τρίτους, ενώ μόνο το 17% σχεδιάζει να αποκτήσει μια εταιρεία που θα φέρει μαζί της την τεχνολογία.

Το 70% των τραπεζών κατονομάζει την ενδυνάμωση της ανταγωνιστικής του θέσης ως κύριο λόγο για να επενδύσει στην τεχνολογία μέχρι το 2020.

Η βελτίωση της ασφάλειας στον κυβερνοχώρο και η ασφάλεια των δεδομένων είναι η πρώτη προτεραιότητα των τραπεζών, με το 73% να προγραμματίζει να επενδύσει στην τεχνολογία για να μετριάσει τους κινδύνους από κυβερνοαπειλές.

Όπως αναφέρουν άνθρωποι της αγοράς, αν και οι τράπεζες δεν κατακλύζονται πλέον από προγράμματα κανονιστικών αλλαγών, τα επόμενα χρόνια θα συνεχίσουν να χαρακτηρίζονται από μεγάλη αβεβαιότητα.

Οι τράπεζες παγκοσμίως αντιμετωπίζουν αυξημένο ανταγωνισμό από τους υφιστάμενους ανταγωνιστές τους, τους νεοεισερχόμενους στην αγορά, αλλά και από έναν νέο, ισχυρό εχθρό, που είναι οι απειλές στον κυβερνοχώρο. Σε αυτό το πλαίσιο, θα πρέπει να εργαστούν προς πάσα κατεύθυνση, ώστε να καταστούν ψηφιακά ισχυρότερες μέσα από στρατηγικές συνεργασίες και καινοτόμους συνεταίρους.

Η χρήση του διαδικτύου για τη διεκπεραίωση τραπεζικών συναλλαγών ενδεχομένως να μην είναι τόσο διαδεδομένη στην Ελλάδα όσο σε άλλες χώρες της Ε.Ε., αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει ενδιαφέρον τόσο για το e-banking όσο και για τη χρήση του κινητού τηλεφώνου ως καναλιού χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών. Από την άλλη, η επιβολή των capital controls άνοιξε πιο γρήγορα τον δρόμο προς την ψηφιοποίηση, αλλά και τη χρήση νέων τεχνολογιών, φέρνοντας τις τράπεζες αντιμέτωπες με την ανάγκη νέων επενδύσεων.

Την ίδια ώρα περίπου το ήμισυ (51%) των ενήλικων Ευρωπαίων χρησιμοποιεί την τραπεζική μέσω διαδικτύου. Το μερίδιο αυτό αυξάνεται με γρήγορους ρυθμούς, καθώς διπλασιάστηκε από το 2007, όταν ήταν 25%.

Η τραπεζική μέσω διαδικτύου είναι ιδιαίτερα δημοφιλής μεταξύ των ατόμων ηλικίας 25 έως 34 ετών, καθώς 68% χρησιμοποιούν αυτή τη δυνατότητα. Η χρήση της τραπεζικής μέσω διαδικτύου έχει την τάση να αυξάνεται παράλληλα με το μορφωτικό επίπεδο του χρήστη: ενώ μόνο 24% των ατόμων με χαμηλή μόρφωση χρησιμοποιούν την ηλεκτρονική τραπεζική, 77% των ατόμων με υψηλή εκπαίδευση χρησιμοποιούν αυτή την υπηρεσία.

Μεταξύ των κρατών-μελών της Ε.Ε., η τραπεζική μέσω διαδικτύου είναι πιο συνηθισμένη στη Δανία (όπου 90% των ατόμων ηλικίας 16 έως 74 ετών δήλωσαν ότι τη χρησιμοποιούν) και στις Κάτω Χώρες (89%), ακολουθούμενη από τις άλλες σκανδιναβικές χώρες, Φιλανδία (87%) και Σουηδία (86%).

Τα χαμηλότερα μερίδια καταγράφηκαν στη Βουλγαρία (5%) και στη Ρουμανία (7%). Λιγότερο από 30% των ατόμων μεταξύ 16 και 74 ετών χρησιμοποιούν την τραπεζική μέσω διαδικτύου στην Ελλάδα (25%) και στην Κύπρο (28%).

Η οδηγία PSD2 και οι αλλαγές που έρχονται

Μεγάλες αλλαγές που θα επιταχύνουν τη μετάβαση στο νέο ψηφιακό περιβάλλον φέρνει στη λιανική τραπεζική η νέα κοινοτική οδηγία PSD2 (Revised Payment Service Directive), που θα υιοθετηθεί σε ολόκληρη την Ε.Ε. μέσα στο 2018 και φυσικά και στην Ελλάδα. Μέσω της νέας οδηγίας θα καθιερωθούν δύο νέοι τύποι αδειών που θα χορηγούνται από την Τράπεζα της Ελλάδος: ιδρυμάτων εκκίνησης συναλλαγών και ιδρυμάτων πληροφόρησης λογαριασμών.

Με τον πρώτο τύπο, τρίτες εταιρείες θα δημιουργούν online πλατφόρμες μέσω των οποίων οι πελάτες των τραπεζών θα μπορούν να έχουν πρόσβαση σε όλα τα προϊόντα τους. Οι συναλλασσόμενοι θα δίνουν εντολή στο τρίτο μέρος να ολοκληρώσει μια πληρωμή ή μια συναλλαγή με τη χρήση οποιουδήποτε καταθετικού τους λογαριασμού, ανεξάρτητα από την τράπεζα στην οποία τηρείται. Όπως αναφέρουν πηγές από την Τράπεζα της Ελλάδος, «με τον τρόπο αυτόν οι καταθέτες γίνονται οι πραγματικοί ιδιοκτήτες των λογαριασμών τους, καθώς θα μπορούν να τους χρησιμοποιούν όπως και όποτε το επιθυμούν, ακόμα και μέσω τρίτων και όχι αναγκαστικά μέσα από τα κανάλια των τραπεζών».

Ο δεύτερος τύπος ιδρυμάτων θα παρέχει υπηρεσίες πληροφόρησης λογαριασμών. Μέσω μιας εφαρμογής ο συναλλασσόμενος θα μπορεί να έχει από μία πηγή ενημέρωση για όλα τα προϊόντα που διαθέτει, σε όλες τις τράπεζες. Θα έχει δηλαδή τη δυνατότητα να βλέπει, π.χ., τα υπόλοιπα απ’ όλους τους λογαριασμούς του, σε οποιαδήποτε τράπεζα τηρούνται.

Ήδη μεγάλοι όμιλοι με όπλο το μεγάλο πελατολόγιό τους και το πανελλαδικό τους δίκτυο προετοιμάζουν τη δραστηριοποίησή τους στον ευρύτερο χρηματοπιστωτικό τομέα με τη δημιουργία ιδρυμάτων ηλεκτρονικού χρήματος, ενώ Credicom και Επενδυτική Τράπεζα, μέσω των τραπεζικών αδειών που διαθέτουν, θα αποτελέσουν το όχημα των μετόχων τους για διείσδυση στην αγορά με ηλεκτρονικά κυρίως μέσα.

Εκτίμηση της αγοράς είναι ότι σε λίγα χρόνια το τοπίο που θα διαμορφωθεί στον κλάδο δεν θα θυμίζει σε τίποτα το σημερινό. Έτσι, οι τέσσερις συστημικές τράπεζες (Alpha Bank, Eurobank, Εθνική Τράπεζα, Τράπεζα Πειραιώς) θα δουν τους ανταγωνιστές τους να διεκδικούν μερίδια από την πίτα μιας αγοράς που μετασχηματίζεται και ηλεκτρονικοποιείται με ταχείς ρυθμούς. Τόσο γρήγορους, που οι ειδικοί δεν αποκλείουν μέχρι το 2021 το 90% των συναλλαγών να γίνεται μέσω κινητών συσκευών.

Οι παραδοσιακοί όμιλοι έχουν ήδη αντιληφθεί την επερχόμενη αλλαγή και δεν θέλουν να αφήσουν παραθυράκια για να παρεισδύσουν νέοι παίκτες που θα κλέψουν μερίδια, έτσι έχουν ξεκινήσει την υλοποίηση ενός προγράμματος επενδύσεων τριετίας, το ύψος του οποίου θα προσεγγίσει το 1 δισ. ευρώ.

Και αυτό γιατί γνωρίζουν καλά ότι παράγοντες όπως η επιταχυνόμενη μετάβαση στη νέα ψηφιακή εποχή, οι νέες κοινοτικές οδηγίες προς την κατεύθυνση απελευθέρωσης της συγκεκριμένης αγοράς και το εμβρυακό ακόμη στάδιο στο οποίο βρίσκονται οι ηλεκτρονικές συναλλαγές στη χώρα μας έχουν ήδη προσελκύσει το ενδιαφέρον διεθνών ομίλων με ισχυρή κεφαλαιακή βάση και ρευστότητα.

Ήδη άλλωστε την εξασφάλιση άδειας λειτουργίας ιδρύματος ηλεκτρονικού χρήματος επιδιώκουν πολλοί ξένοι παίκτες, αλλά και Έλληνες, όπως η Cardlink, που ανήκει στον όμιλο Quest, τα στελέχη της οποίας έκαναν τις απαραίτητες συζητήσεις με την εγχώρια νομισματική αρχή.

Σχετική άδεια στην Ελλάδα διαθέτει αυτή τη στιγμή η Viva Payments, που δραστηριοποιείται εδώ και χρόνια στην αγορά του ψηφιακού πορτοφολιού, αλλά και η θυγατρική του ΟΠΑΠ Τώρα Wallet, η οποία ετοιμάζεται να εισέλθει στον τομέα των υπηρεσιών πληρωμών το αμέσως επόμενο διάστημα.

Να σημειωθεί ότι ένα ίδρυμα ηλεκτρονικού χρήματος δεν μπορεί να προσφέρει καταθετικούς λογαριασμούς ή δανειακά προϊόντα. Έχει, ωστόσο, τη δυνατότητα, βάσει της άδειάς του, να διαθέτει ηλεκτρονικά πορτοφόλια τα οποία μπορούν να «φορτώνονται» με όλους τους τρόπους (μετρητά, χρέωση κάρτας, έμβασμα από άλλη τράπεζα) και στη συνέχεια να χρησιμοποιούνται για online συναλλαγές.

Οι συγκεκριμένοι «κουμπαράδες» μπορούν να συνδεθούν με χρεωστικές ή προπληρωμένες κάρτες, τις οποίες ο κάτοχός τους έχει τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσει όπου εκείνος επιθυμεί: στο διαδίκτυο, τηλεφωνικά ή απευθείας σε POS επιχειρήσεων, για αγορές με φυσική παρουσία.

Το πορτοφόλι, δηλαδή, λειτουργεί σαν ένας καταθετικός λογαριασμός, με τη μόνη διαφορά ότι απαγορεύεται στο ίδρυμα να προσφέρει επιτόκιο στον πελάτη του. Κατά τα άλλα, ο καταθέτης μπορεί να μεταφέρει εκεί καταθέσεις του και να τις χρησιμοποιεί όπως ο ίδιος επιθυμεί. Από την άλλη πλευρά, το κανονιστικό πλαίσιο προβλέπει την κατ’ εξαίρεση παροχή πιστώσεων για συγκεκριμένο λόγο και χρονική διάρκεια.