Δημήτρης Καραβέλλας, γενικός δ/ντής WWF Ελλάς «Η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής είναι οικονομικά επωφελής»

Ο γενικός διευθυντής του WWF Ελλάς, Δημήτρης Καραβέλλας, περιγράφει πόσο κοστίζουν τα ακραία καιρικά φαινόμενα στην Ε.Ε., πώς το νέο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα θα δημιουργήσει περίπου 60.000 νέες θέσεις εργασίας και πώς μπορούν να συνδυαστούν πράσινη μετάβαση και οικονομική ανάπτυξη στην Ελλάδα.

Με τη Φον ντερ Λάιεν επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η Ε.Ε. έχει θέσει ως βασικό στόχο την πράσινη μετάβαση. Πόσο θα κοστίσει αυτή η μετάβαση για την Ευρώπη και πόσο για την Ελλάδα;

Ας είμαστε κατ’ αρχάς προσεκτικοί όταν μιλάμε για το «κόστος» της μετάβασης. Ως κόστος εννοούμε κυρίως επιπλέον δημόσιες και ιδιωτικές επενδυτικές ανάγκες που προκύπτουν για τη χρηματοδότηση καθαρής ενέργειας, ενεργειακής εξοικονόμησης και αλλαγών στον τομέα μεταφορών και στον πρωτογενή τομέα. Αυτές οι επιπλέον επενδύσεις δεν αποτελούν φυσικά μόνο «κόστος» αλλά και μηχανισμό δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας και σημαντικής τόνωσης της οικονομικής δραστηριότητας εν γένει, σε μια περίοδο που η Ε.Ε. απειλείται από οικονομικό μαρασμό.

Για την Ε.Ε. συνολικά οι επενδυτικές ανάγκες της μετάβασης έχουν υπολογιστεί σε 85 με 330 δισ. ευρώ ετησίως μέχρι το 2050. Φανταστείτε πως μόνο από τη μείωση της έκθεσης των πολιτών σε ατμοσφαιρική ρύπανση υπολογίζεται πως η ενεργειακή μετάβαση θα μειώσει την πρώιμη θνησιμότητα στην Ε.Ε. κατά 40% – πέρα από κέρδος της ίδιας της ζωής των συμπολιτών μας, αυτό μεταφράζεται σε ένα οικονομικό όφελος της τάξης των 230 δισ. ευρώ τον χρόνο.

Για την Ελλάδα, το νέο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ) προβλέπει συνολικές επενδυτικές ανάγκες της τάξης των 44 δισ. ευρώ για την περίοδο 2020-2030. Μην ξεχνάμε όμως και την άλλη πλευρά της εξίσωσης, αυτήν του οικονομικού οφέλους. Για παράδειγμα, το νέο ΕΣΕΚ προβλέπει πως οι επενδύσεις σε καθαρή ενέργεια και εξοικονόμηση θα δημιουργήσουν κατά την ίδια περίοδο περίπου 60.000 νέες θέσεις εργασίας.

Τι συνέπειες θα έχει ο πράσινος μετασχηματισμός της ευρωπαϊκής οικονομίας;

Ο πράσινος μετασχηματισμός εμπεριέχει πολλές εκφάνσεις, από την ενεργειακή μετάβαση έως την κυκλική οικονομία και την προστασία και αποκατάσταση του φυσικού κεφαλαίου της Ε.Ε. Με τον κατάλληλο σχεδιασμό, όλα αυτά μπορεί να έχουν πολύ θετικές οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες, συμπεριλαμβανομένης της συνολικής ποιότητας ζωής των πολιτών.

Στο οικονομικό πεδίο, και αντίθετα με τον μύθο της «απώλειας ανταγωνιστικότητας», ο πράσινος μετασχηματισμός ενδέχεται να αυξήσει την ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής οικονομίας και επιχειρήσεων, δημιουργώντας ένα συγκριτικό πλεονέκτημα έναντι οικονομιών που έχουν μείνει πίσω στη χάραξη αντίστοιχων πολιτικών. Ενδεικτικά, μια μελέτη που δημοσίευσε το World Economic Forum εκτιμάει πως η μείωση υλικής κατανάλωσης στον κλάδο της μεταποίησης, μέσω της υιοθέτησης πρακτικών κυκλικής οικονομίας, μπορεί να αποφέρει ένα όφελος έως και 630 δισ. δολαρίων ετησίως για την Ε.Ε. συνολικά, αυξάνοντας σημαντικά την παραγωγικότητα της μεταποίησης και δημιουργώντας νέες θέσεις εργασίας.

Πράσινος μετασχηματισμός σημαίνει αλλαγή. Όσες χώρες, κλάδοι ή επιχειρήσεις αρνηθούν ή διστάσουν να προσαρμοστούν στις νέες πολιτικές, απλά θα μείνουν πίσω. Όπως άλλωστε δήλωσε εμφατικά ο διοικητής της Τράπεζας της Αγγλίας, Mark Carney, «οι επιχειρήσεις που δεν θα προσαρμοστούν στη νέα πραγματικότητα (κλιματικών στόχων) θα χρεοκοπήσουν χωρίς αμφιβολία», ενώ οι «βιομηχανίες, επιχειρήσεις και κλάδοι που είναι κομμάτι της λύσης θα επωφεληθούν». Ιδού η πρόκληση και για τη δική μας χώρα.

Πόσο κοστίζουν στην Ε.Ε. οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής;

Κατά τα υπάρχοντα στοιχεία, μόνο το άμεσο κόστος των ακραίων καιρικών φαινομένων στην Ε.Ε. αγγίζει ήδη τα 15 δισ. ευρώ ετησίως. Δεν είναι διόλου τυχαία η πρόσφατη απόφαση του Ευρωκοινοβουλίου που κήρυξε την Ευρώπη σε κατάσταση κλιματικής και περιβαλλοντικής έκτακτης ανάγκης.

Με βάση τις εκτιμήσεις του Joint Research Centre της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, εάν δεν περιοριστεί η άνοδος της παγκόσμιας θερμοκρασίας, το κόστος των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής θα είναι της τάξης του 2% του ευρωπαϊκού ΑΕΠ κάθε χρόνο. Ωστόσο, το κόστος αναμένεται να είναι δυσανάλογο για τις νότιες χώρες της Ε.Ε., οι οποίες αναμένεται να απολέσουν πάνω από το 4% του ΑΕΠ τους ετησίως. Μην ξεχνάμε επίσης πως μια σειρά από κόστη δεν μπορούν να ποσοτικοποιηθούν, με αποτέλεσμα τη συστηματική υποεκτίμηση του ρίσκου.

Πέραν των αριθμών, όλα τα συμπεράσματα έγκυρων διεθνών μελετών συγκλίνουν στη διαπίστωση πως η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής είναι οικονομικά επωφελής σε σχέση με το δυσανάλογο αναμενόμενο κόστος του μη περιορισμού της ανόδου της παγκόσμιας θερμοκρασίας.

Μπορεί να γίνει η πράσινη μετάβαση στην Ελλάδα, δεδομένης της εξάρτησής μας από τον λιγνίτη, του γεγονότος πως η Ελλάδα είναι 2η σε παραβάσεις του περιβαλλοντικού δικαίου της Ε.Ε., αλλά και των αντιδράσεων που προκύπτουν για την εκμετάλλευση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τις αντιδράσεις για τις ανεμογεννήτριες;

Ακριβώς αυτή η εξάρτηση της Ελλάδας από τον λιγνίτη είναι που φέρνει δυσβάστακτο κόστος για την εθνική οικονομία και τις τοπικές κοινωνίες. Μόνο για φέτος η ΔΕΗ επιβαρύνθηκε με πάνω από 600 εκατ. ευρώ για τη λειτουργία των λιγνιτικών μονάδων, ενώ το εξωτερικό κόστος σε περιβάλλον και υγεία από τη μη συμμόρφωση όλων των υφιστάμενων λιγνιτικών μονάδων με τα ευρωπαϊκά όρια εκπομπών (νέο BREF) εκτιμώνται σε 92-583 εκατ. ευρώ. Μελέτη του WWF Ελλάς έχει αναδείξει ότι την τελευταία δεκαετία τα ορυκτά καύσιμα έχουν επιδοτηθεί με πάνω από 15 δισ. ευρώ, τη στιγμή που οι καθαρές εναλλακτικές, όπως οι ΑΠΕ, έχουν χαμηλότερο κόστος και οφέλη για το περιβάλλον και την υγεία. Οι ΑΠΕ αποτελούν τεχνολογίες με περιβαλλοντικό πρόσημο και είναι απολύτως αναγκαίες στη μάχη για την αναχαίτιση της κλιματικής κρίσης. Το ζητούμενο είναι η ορθή χωροθέτησή τους, έτσι ώστε να περιορίζονται οι επιπτώσεις στη βιοποικιλότητα και να μην επιβαρύνεται η φέρουσα ικανότητα κάθε τόπου που τις φιλοξενεί.

Μπορούν να συνδυαστούν πράσινη μετάβαση και οικονομική ανάπτυξη στην Ελλάδα;

Όχι μόνο μπορούν να συνδυαστούν αλλά η πράσινη μετάβαση είναι απαραίτητη για τη μελλοντική ανάπτυξη της χώρας, ακόμα και από μια στενή οικονομική σκοπιά. Αρκεί να αναλογιστούμε πως οι δύο μεγάλοι κλάδοι του μέλλοντος για την παγκόσμια οικονομία είναι αφενός η τεχνητή νοημοσύνη (artificial intelligence), τα big data και η ρομποτική και αφετέρου η περιβαλλοντική τεχνολογία, που συμπεριλαμβάνει, μεταξύ άλλων, την καθαρή ενέργεια, τις τεχνολογίες αποθήκευσης, κυκλικής οικονομίας, καθαρών μεταφορών και κατασκευής κτιρίων μηδενικών εκπομπών. Η πολιτική ηγεσία και ο επιχειρηματικός κόσμος της χώρας έχουν την ιστορική ευθύνη να μην αφήσουν άλλη μια αναπτυξιακή ευκαιρία να πάει χαμένη, χάνοντας το «τρένο» του πράσινου μετασχηματισμού.

Είναι έτοιμη η Ευρώπη να γίνει η πρώτη κλιματικά ουδέτερη ήπειρος μέχρι το 2050;

Ναι, αν αυξήσει περαιτέρω τη φιλοδοξία των κλιματικών της στόχων. Μέχρι στιγμής η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ανακοινώσει τη μακροπρόθεσμη στρατηγική της για τη μετάβαση σε μια οικονομία μηδενικών εκπομπών μέχρι το 2050. Ωστόσο, αυτή δεν συμβαδίζει με τον στόχο της Συμφωνίας του Παρισιού για τη συγκράτηση της ανόδου της θερμοκρασίας έως τους 1,5 βαθμούς Κελσίου. Για να γίνει αυτό εφικτό, ο στόχος της κλιματικής ουδετερότητας θα πρέπει να οριστεί μέχρι το 2040, ενώ οι εκπομπές θα πρέπει να περιοριστούν κατά 65% μέχρι το 2030, αντί του στόχου του 50%-55%, όπως έχει διατυπωθεί μέχρι σήμερα.