Η οικονομία του lockdown No2

Από τις 5 Νοεμβρίου η Ελλάδα βρίσκεται στο δεύτερο lockdown. Για δεύτερη φορά μεγάλο κομμάτι της ελληνικής οικονομίας βάζει «λουκέτο». Για δεύτερη φορά μέσα σε ελάχιστους μήνες η κυβέρνηση καλείται να στηρίξει τις πληττόμενες κοινωνικές ομάδες αλλά και τις επιχειρήσεις που αναγκάστηκαν να κατεβάσουν ρολά. Και το ερώτημα που προκύπτει είναι «πόσο αντέχει η οικονομία;».

Αν και από την ελληνική κυβέρνηση διαμηνύεται ότι υπάρχουν αποθέματα, η έκθεση της Εθνικής Τράπεζας προειδοποιεί ότι το δεύτερο lockdown θα δημιουργήσει σημαντικές πιέσεις στην οικονομική δραστηριότητα. Για το υπόλοιπο του έτους η τράπεζα αναμένει μείωση του ΑΕΠ κατά 5,1% σε εποχικά διορθωμένη τριμηνιαία βάση το δ΄ τρίμηνο (-12,8% ετησίως το δ΄ τρίμηνο), η οποία θα οδηγήσει σε συρρίκνωση του ΑΕΠ κατά 9,4% ετησίως το 2020.

Οι προϋποθέσεις

Ωστόσο, η Εθνική Τράπεζα βασίζει τις εκτιμήσεις της σε τρεις προϋποθέσεις που κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί ότι θα ισχύσουν. Η πρώτη από αυτές είναι η ομαλοποίηση της επιδημικής καμπύλης έως τις αρχές Δεκεμβρίου, που θα επιτρέψει τη μερική άρση των περιορισμών στο λιανικό εμπόριο και στις υπηρεσίες «χαμηλού υγειονομικού κινδύνου». Η πορεία της πανδημίας, όμως, επί του παρόντος τουλάχιστον, δεν παρουσιάζει τέτοια σημάδια. Οι νεκροί έχουν εκτοξευτεί, οι διασωληνωμένοι το ίδιο, και κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί για τις αντοχές του συστήματος υγείας.

Η δεύτερη προϋπόθεση για την κατά 9,4% συρρίκνωση του ΑΕΠ το 2020 είναι ότι η συρρίκνωση της δραστηριότητας σε τομείς των οποίων η λειτουργία έχει ανασταλεί θα είναι παρόμοια με εκείνη που παρατηρήθηκε το δίμηνο Απριλίου-Μαΐου (ειδικά σε υπηρεσίες διαμονής και εστίασης, καθώς και στη βιομηχανία διύλισης καυσίμων).

Τέλος, η τρίτη προϋπόθεση είναι ηπιότερη συρρίκνωση για την υπόλοιπη οικονομία (αντιστοιχώντας περίπου στα 2/3 του αντίστοιχου πλήγματος το β΄ τρίμηνο, καθώς επιδρούν και οι ανασχετικοί παράγοντες που προαναφέρθηκαν).

Οι κίνδυνοι

Από τη μια πλευρά η Εθνική Τράπεζα εκτιμά ότι οι υφεσιακές πιέσεις που θα προκληθούν εξομαλύνονται, εν μέρει, από ένα νέο πακέτο υποστηρικτικών μέτρων της τάξης των 3,8 δισ. ευρώ (συμπεριλαμβανομένων των μέτρων που ανακοινώθηκαν τέλη Οκτωβρίου - αρχές Νοεμβρίου), που προσεγγίζει τα 5 δισ. ευρώ (3,1% του ΑΕΠ) αν συμπεριληφθούν και οι πληρωμές αναδρομικών στους συνταξιούχους.

Από την άλλη πλευρά, όμως, οι αναλυτές της Εθνικής Τράπεζας επισημαίνουν ότι υπάρχουν και σημαντικοί κίνδυνοι, που σχετίζονται, κυρίως, με:

α) τις περιορισμένες δυνατότητες των περισσότερο ευάλωτων νοικοκυριών και επιχειρήσεων να αντεπεξέλθουν σε έναν δεύτερο γύρο επιβολής μέτρων περιορισμού, παρά τη δημοσιονομική στήριξη,

β) τη μη επαναλαμβανόμενη αύξηση τμημάτων της εγχώριας δαπάνης τα προηγούμενα τρίμηνα λόγω των εκτάκτων αναγκών που δημιούργησε η πανδημία (π.χ. αγορές τεχνολογικού εξοπλισμού, διαρκών καταναλωτικών αγαθών και εξειδικευμένων υπηρεσιών) και

γ) μια πιθανή εξασθένηση της εξωτερικής ζήτησης, κατόπιν βελτίωσής της το γ΄ τρίμηνο.

Το κόστος του lockdown

Κάθε μήνας καθολικού lockdown στοίχισε 2,5%-3% του ΑΕΠ. Αυτό τόνισε ο υπουργός Οικονομικών, Χρήστος Σταϊκούρας, σε δηλώσεις του σε τηλεοπτική εκπομπή.

«Οποιοσδήποτε περιορισμός έχει δυσμενείς επιπτώσεις στην οικονομία» δήλωσε και συμπλήρωσε πως όσο περισσότεροι είναι οι περιορισμοί και η έκτασή τους σε βάθος χρόνου, τόσο μεγαλύτερο είναι το κόστος.

Ο ίδιος διαβεβαίωσε ωστόσο ότι η κυβέρνηση χτίζει διαθέσιμα και ότι η οικονομία αντέχει.

«Είμαστε εδώ για να στηρίξουμε την ελληνική κοινωνία, για όσο περισσότερο χρόνο γίνεται» τόνισε ο κ. Σταϊκούρας και δεσμεύτηκε ότι το δώρο Χριστουγέννων στους εργαζομένους οι οποίοι έχουν τεθεί σε αναστολή θα καταβληθεί το συντομότερο δυνατόν.

Αναφορικά με το θέμα των μακροχρόνια ανέργων, που μένουν εκτός έκτακτης υποστήριξης, εξήγησε ότι για την επιδότησή τους «πρέπει να υπάρξει συσχέτιση με τον κορονοϊό, γιατί έτσι δίνει χρήματα η Ε.Ε.». Αυτό σημαίνει πως θα πρέπει να έχουν αποκτήσει αυτή την ιδιότητα το 2019.

Ποιοι μένουν… εκτός μέτρων

Ωστόσο, στα μέτρα της κυβέρνησης που μέχρι στιγμής έχουν ανακοινωθεί και αφορούν την οικονομική στήριξη των πληγέντων από την πανδημία δεν έχει προβλεφθεί αποζημίωση ειδικού σκοπού, ύψους 800 ή 534 ή 300 ευρώ, για ελεύθερους επαγγελματίες, ιδιοκτήτες επιχειρήσεων με προσωπικό έως 20 άτομα, αυτοαπασχολούμενους και επιστήμονες.

Παράλληλα με τα μέτρα στήριξης που έχουν ήδη ανακοινωθεί προβλέπονται τα εξής:

• Αναστολή μόνο των ρυθμισμένων οφειλών, επομένως οι τρέχουσες οφειλές πρέπει να καταβληθούν κανονικά. Κανονικά θα γίνει η πληρωμή του ΕΝΦΙΑ και του φόρου εισοδήματος (μόνο ο ΦΠΑ μπαίνει σε αναστολή και όχι για τις επιχειρήσεις με βιβλία β΄ κατηγορίας).
• Μείωση ενοικίου κατά 40%.
• Για τους ιδιοκτήτες που έχουν οικειοθελή μείωση 30% δεν προβλέπεται ανάλογη επιστροφή, ενώ μένουν έξω και τα νομικά πρόσωπα.
• Οι επιχειρηματίες αναγκάζονται να πληρώσουν το 60% του ενοικίου όταν η επιχείρησή τους είναι υποχρεωτικά κλειστή.
• Όσον αφορά την αναστολή του ΦΠΑ Νοεμβρίου, είναι άνιση η αντιμετώπιση των επιχειρήσεων που τηρούν βιβλία β΄ κατηγορίας (τρίμηνη υποβολή ΦΠΑ).

Αναστολή πλειστηριασμών

Μέτρα στήριξης της ελληνικής οικονομίας ανακοίνωσε από το βήμα της Βουλής ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης.

Ειδικότερα, αναστέλλονται οι πλειστηριασμοί με νομοθετική ρύθμιση που θα φέρει άμεσα το υπουργείο Δικαιοσύνης.

Επίσης, θα δοθεί οικονομική ενίσχυση στα πιο αδύναμα νοικοκυριά. Το ενδιαφέρον επικεντρώνεται σε νοικοκυριά που δεν έχουν λάβει κρατική στήριξη, κάτι που σημαίνει ότι εκτός μένουν οι εργαζόμενοι που έχουν τεθεί σε αναστολή αλλά και οι συνταξιούχοι, οι οποίοι έχουν λάβει αναδρομικά.

Φόβοι για «λουκέτα»

Από τους μεγάλους χαμένους του lockdown είναι τα καταστήματα και ο κλάδος της εστίασης και της διασκέδασης. Οι ειδικοί προειδοποιούν για «λουκέτα», καθώς κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί ότι όλες οι επιχειρήσεις των εν λόγω κλάδων θα σηκώσουν ρολά μετά την άρση του lockdown. Άλλωστε κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί την άρση του lockdown στις 30 Νοεμβρίου, ώστε να πάρει ανάσα η αγορά. Ακόμα όμως και στην περίπτωση που η αγορά ανοίξει, κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί ότι οι καταναλωτές θα έχουν τη διάθεση αλλά και την οικονομική άνεση για δαπάνες.

Ενδεικτικά αναφέρεται ότι ακόμα και πριν από το lockdown η πανδημία, η έλλειψη τουριστικού ρεύματος, τα απανωτά μέτρα και η μείωση των εισοδημάτων είχαν οδηγήσει σε μείωση τζίρου στην εστίαση που μεσοσταθμικά υπολογίζεται σε 40% πανελλαδικά. Μετά τα τελευταία μέτρα οι παράγοντες της αγοράς της εστίασης κάνουν λόγο για μείωση τζίρου 60% έως το τέλος του χρόνου, γεγονός που οδηγεί μοιραία σε λουκέτα επιχειρήσεων.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, σε σύνολο 82.000 επιχειρήσεων που το 2019 παρουσίασαν τζίρο πάνω από 6 δισ. ευρώ, το τρίμηνο Απριλίου-Ιουνίου έφερε έσοδα μόλις 592 εκατ. ευρώ, μειωμένα κατά 59% σε σχέση με το αντίστοιχο τρίμηνο του 2019, οπότε ο τζίρος είχε προσεγγίσει τα 1,5 δισ. ευρώ.

70.000 επιχειρήσεις στα πρόθυρα «λουκέτου»

«Τα οικονομικά μέτρα προσπαθούν να ακολουθήσουν τις απώλειες, αλλά κανένα μέτρο δεν μπορεί να είναι ισόποσο της οικονομικής ζημιάς από τις επιπτώσεις της πανδημίας, ούτε καλύπτει το εύρος των επιχειρήσεων που πλήττονται» τόνισε ο πρόεδρος του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Πειραιά, Βασίλης Κορκίδης.

Όπως σημείωσε ο κ. Κορκίδης, «είναι φιλότιμη η προσπάθεια της κυβέρνησης, αφού τα μέτρα στήριξης είναι με ίδια μέσα και όχι με κοινοτικά κονδύλια. Δεν υπάρχουν, όμως, μέτρα που να αντισταθμίζουν την αναστολή λειτουργίας μιας επιχείρησης, απλά επουλώνουν πληγές και σε στηρίζουν, ώστε να συνεχίσεις να παλεύεις για την επιβίωσή σου. Αυτή είναι η πραγματικότητα και οι αριθμοί το επιβεβαιώνουν, αφού τα μέχρι σήμερα μέτρα στήριξης φτάνουν τα 27,3 δισ. ευρώ και η μείωση του τζίρου ξεπερνά τα 35 δισ. ευρώ. Το 1/3 από τις 206.000 επιχειρήσεις της εστίασης και του λιανεμπορίου που κλείνουν στο δεύτερο lockdown δεν θα μπορέσει να ανακάμψει εύκολα. Αυτό σημαίνει πως περίπου 70.000 επιχειρήσεις εκπέμπουν σήμα κινδύνου για “λουκέτο” και πάνω από 100.000 θέσεις εργασίας κινδυνεύουν να χαθούν».

Τα μέτρα

Τα οικονομικά μέτρα στήριξης ύψους 3,3 δισ. ευρώ σε επιχειρήσεις που κλείνουν και εργαζόμενους σε αναστολή, μέχρι τέλος Νοεμβρίου, είναι τα ακόλουθα:

• Οι εργαζόμενοι σε εταιρείες που κλείνουν μπαίνουν σε αναστολή σύμβασης και παίρνουν επίδομα ειδικού σκοπού.
• Οι εργαζόμενοι που τίθενται σε αναστολή τον Νοέμβριο θα λάβουν 800 ευρώ αναλογικά με τις ημέρες αναστολής.
• Επιχειρήσεις σε αναστολή λειτουργίας δεν πληρώνουν ΦΠΑ Νοεμβρίου μέχρι 30 Απριλίου και θα αποπληρωθεί σε δόσεις.
• Οι εταιρείες σε αναστολή μπορούν να μην πληρώσουν ρυθμισμένες οφειλές Νοεμβρίου, αλλά στο τέλος της ρύθμισης.
• Εργαζόμενοι σε αναστολή μπορούν να μην πληρώσουν ρυθμίσεις χρεών για τον Νοέμβριο και να τις καταβάλουν στο τέλος της ρύθμισης.
• Συνεχίζεται η αναστολή πληρωμής δόσεων τραπεζικών δανείων, σε συνεννόηση με την Ελληνική Ένωση Τραπεζών (ΕΕΤ), μέχρι το τέλος του έτους.
• Οι εταιρείες στη διευρυμένη λίστα ΚΑΔ δικαιούνται μείωση ενοικίου κατά 40% με καταβολή του 1/3 της μείωσης στους ιδιοκτήτες.
• Στην Επιστρεπτέα Προκαταβολή 4 μπαίνουν όλες οι κλειστές εταιρείες και λαμβάνουν κατ’ ελάχιστο 2.000 ευρώ χωρίς επιστροφή του 50%.
• Σχεδιάζεται παράταση στην πληρωμή των επιταγών κλειστών επιχειρήσεων.

Κερδισμένα τα σουπερμάρκετ

Στους «κερδισμένους» του lockdown περιλαμβάνονται τα σουπερμάρκετ, που βλέπουν τους τζίρους τους να αυξάνονται διαρκώς.

Ενδεικτικά αναφέρεται ότι την τρίτη εβδομάδα του Οκτωβρίου ο τζίρος στο οργανωμένο λιανεμπόριο τροφίμων αυξήθηκε κατά 7,2%, αγγίζοντας τα 117,12 εκατ. ευρώ, σε σχέση με την αντίστοιχη εβδομάδα του 2019, οπότε ήταν 109,24 εκατ. ευρώ. Η ανάπτυξη της αγοράς τη συγκεκριμένη εβδομάδα οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην αγορά της Αττικής, που ελέγχει μερίδιο σχεδόν 54% και η οποία «έτρεξε» με ρυθμό 7%.

Αξίζει να σημειωθεί ότι στο σύνολο της αγοράς είχε προηγηθεί αύξηση πωλήσεων 5,5% τη δεύτερη εβδομάδα του Οκτωβρίου, οπότε ο τζίρος στο οργανωμένο λιανεμπόριο τροφίμων άγγιξε τα 118,26 εκατ. ευρώ, έναντι 112,11 εκατ. ευρώ την αντίστοιχη περίοδο έναν χρόνο πριν.