Γυναίκα και εργασία: Τα χάσματα παραμένουν

Μείωση του γυναικείου εργατικού δυναμικού σε παγκόσμιο επίπεδο, λιγότερες ευκαιρίες συμμετοχής στην αγορά εργασίας για τις γυναίκες και υψηλά ποσοστά μισθολογικής διαφοράς μεταξύ ανδρών και γυναικών είναι μερικά από τα συμπεράσματα για τις ανισότητες μεταξύ γυναικών και ανδρών στην εργασία βάσει της έκθεσης της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ILO).

Οι ανισότητες μεταξύ των φύλων παγκοσμίως αποτυπώνονται στην έκθεση «Γυναίκες στην εργασία – Τάσεις 2016», όπου αναδεικνύεται η ελάχιστη πρόοδος που έχει επιτευχθεί στον τομέα της εργασίας (από την 4η Παγκόσμια Διάσκεψη για τις Γυναίκες – Πεκίνο, Σεπτέμβριος 1995), αλλά και η ανάγκη κάλυψης των κενών μέχρι το 2030, κατά την εφαρμογή της Ατζέντας για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη που υιοθετήθηκε από τη Γενική Συνέλευση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών τον Σεπτέμβριο του 2015 (επέτειος Πεκίνο +20).

Παρ’ ότι στη σημερινή εποχή οι γυναίκες έχουν υψηλότερο μορφωτικό επίπεδο σε σχέση με το παρελθόν, το μισθολογικό χάσμα λόγω φύλου υπολογίζεται παγκοσμίως στο 23%, το οποίο μεταφράζεται σε 77% χαμηλότερες απολαβές για τις γυναίκες σε σχέση με τους άνδρες εργαζόμενους. Επίσης, οι ευκαιρίες συμμετοχής των γυναικών στην αγορά εργασίας είναι κατά 27 ποσοστιαίες μονάδες λιγότερες από αυτές των ανδρών. Την ίδια ώρα, όπως δηλώνει στην FS η γενική γραμματέας Ισότητας των Φύλων Φωτεινή Κούβελα, «εξακολουθεί να υπάρχει και διαχωρισμός μεταξύ ανδρικών και γυναικείων επαγγελμάτων. Για παράδειγμα, παρατηρούμε ότι δεν έχουμε γυναίκες μηχανικούς. Η ελληνική κοινωνία έχει την πατριαρχική κοινωνία ως κατάλοιπο και γι’ αυτό τον λόγο υπάρχει και η διαφοροποίηση μέσα στην εργασία».

Επιπροσθέτως, ενώ βάσει νόμου προβλέπεται ισόρροπη συμμετοχή ανδρών και γυναικών στα διοικητικά συμβούλια του Δημοσίου, κάτι τέτοιο δεν εφαρμόζεται. Επίσης, σύμφωνα με ευρωπαϊκή Οδηγία, η συμμετοχή ανδρών και γυναικών στα διοικητικά συμβούλια επιχειρήσεων που έχουν εισαχθεί στο χρηματιστήριο πρέπει να είναι ισόρροπη. Όταν όμως δεν εφαρμόζεται στο Δημόσιο, πώς θα ισχύσει στον ιδιωτικό τομέα; Έχουμε μακρύ δρόμο μπροστά μας, διότι, εκτός από τα στερεότυπα, υπάρχουν και νόμοι που δεν εφαρμόζονται.

Στις μισθολογικές διακρίσεις έρχεται να προστεθεί και το γεγονός ότι οι ανώτατες θέσεις της εργασιακής πυραμίδας παραμένουν ανδροκρατούμενες.

«Η γυάλινη οροφή εξακολουθεί να υφίσταται, επειδή στην εργασία υπάρχει η προκατάληψη» τονίζει η κ. Κούβελα. «Για παράδειγμα, ο εργοδότης δίνει στην υποψήφια για τη θέση να υπογράψει ότι δεν πρόκειται να κάνει παιδιά όταν πιάσει δουλειά. Και αυτό είναι αποτρεπτικό για να δουλέψει μια γυναίκα και μάλιστα να προαχθεί. Με τα στερεότυπα και με τα εμπόδια οι γυναίκες καθηλώνονται μέχρι έναν βαθμό στην ιεραρχία στην εργασία και στη συνέχεια βλέπουμε να εξαφανίζονται».

Πέρα από τα παραπάνω, ήρθε και η οικονομική κρίση, η οποία «πήγε πίσω όλα τα δικαιώματα που έχουν οι γυναίκες στο θέμα της εργασίας», όπως αναφέρει η κ. Κούβελα. «Στην Ελλάδα, παρόλο που η ανεργία αυξήθηκε και στους άντρες και η ψαλίδα μειώθηκε, οι γυναίκες παραμένουν πρώτες στην ανεργία. Μάλιστα στις νέες γυναίκες το ποσοστό αγγίζει το 60%».

Από την έκθεση προκύπτει ακόμη ότι ενώ οι γυναίκες αποτελούν λιγότερο από το 40% του εργατικού δυναμικού με καθεστώς πλήρους απασχόλησης, στη μερική απασχόληση το αντίστοιχο ποσοστό εκτοξεύεται στο 57%. Στις οικονομικά αναπτυγμένες χώρες οι γυναίκες απασχολούνται κυρίως στους τομείς της υγείας και της εκπαίδευσης, σε ποσοστό 30,6%. Αντίθετα, στις γεωγραφικές περιοχές της Νότιας Ασίας και της Υποσαχάριας Αφρικής οι γυναίκες απασχολούνται σε ποσοστό άνω του 60% στον γεωργικό τομέα, σε αντίξοες συνθήκες, με μικρές έως καθόλου χρηματικές απολαβές. Επίσης, την εικοσαετία 1995-2015 παρατηρήθηκε αισθητή μείωση του γυναικείου εργατικού δυναμικού διεθνώς. Συγκεκριμένα, από το 52,4% μειώθηκε στο 49,6%, με το αντίστοιχο ποσοστό για τους άνδρες να μην είναι τόσο απογοητευτικό, αφού από το 79,9% το 1995, το 2015 έπεσε στο 76,1%. Επιπλέον, το 52,1% των γυναικών και το 51,2% των ανδρών στην αγορά εργασίας εμπίπτουν στο καθεστώς της μισθωτής εργασίας, χωρίς ωστόσο αυτό να συνεπάγεται ποιοτικότερη απασχόληση.

Σε αυτό το τρίπτυχο επικεντρώνεται ο στόχος της Γενικής Γραμματείας Ισότητας των Φύλων. «Η δική μας μέριμνα είναι σε αυτούς τους τομείς να διαμορφώνουμε πολιτικές. Η γραμματεία επεξεργάζεται προτάσεις που τις διαχέει στα αρμόδια υπουργεία, προκειμένου οι γυναίκες να δουλεύουν, να είναι καλές μητέρες, να έχουν τους βρεφονηπιακούς σταθμούς και τις γονικές άδειες» αναφέρει η κ. Κούβελα.«Επίσης, επιμένουμε ό,τι σχετίζεται με το παιδί –επιδόματα, άδειες κ.λπ.– να αφορά και τα δύο φύλα. Πρέπει να αναδειχθεί και η πατρότητα. Ο πατέρας έχει υποχρέωση απέναντι σε ένα παιδί, όπως έχει και η μητέρα». Πάντως, σύμφωνα με την έκθεση, σχεδόν 750 εκατομμύρια γυναίκες δεν επωφελούνται από κάποια θεσμοθετημένη διάταξη για το δικαίωμα στην άδεια μητρότητας, ενώ μόνο 330 εκατομμύρια εργαζόμενες λαμβάνουν κάποιου είδους επίδομα για τη γέννηση παιδιού (ποσοστό μόλις 28,2%) λόγω καταστρατήγησης της νομοθεσίας, έλλειψης ενημέρωσης, έμφυλων διακρίσεων ή κοινωνικού αποκλεισμού.

Ίση αμοιβή γυναικών και ανδρών για εργασία ίσης αξίας, διασφάλιση του επαρκούς εγγυημένου μισθού και ενδυνάμωση των συλλογικών διαπραγματεύσεων είναι μεταξύ των μέτρων που προτείνονται για την ισότητα των φύλων στην εργασία. Παράλληλα, κρίνεται αναγκαία η εξάλειψη των στερεότυπων αντιλήψεων λόγω φύλου μέσω της εκπαίδευσης, η ενίσχυση της συμμετοχής των γυναικών στη δημόσια ζωή και στα κέντρα λήψης αποφάσεων, η προώθηση της γυναικείας επιχειρηματικότητας, καθώς και ένα ολοκληρωμένο δίκτυο παρεμβάσεων για την εναρμόνιση οικογενειακής και επαγγελματικής ζωής. Όπως δηλώνει η κ. Κούβελα, «η Γενική Γραμματεία Ισότητας των Φύλων ετοιμάζει εθνικό σχέδιο για την ισότητα, το οποίο και θα φέρει σε διαβούλευση. Είναι βασικός παράγοντας για την ισότητα η γυναίκα να εργάζεται. Γενικότερα οι εργασιακές σχέσεις έχουν ανατραπεί και πρέπει να μπει μια τάξη. Ως κυβέρνηση πρέπει να το δούμε και σε δεύτερη φάση να επαναφέρουμε τις συλλογικές διαπραγματεύσεις και τον κατώτερο μισθό. Αυτά είναι απαραίτητα, γιατί βοηθάνε τη γυναίκα. Είναι ένας τομέας που μας ενδιαφέρει και θα δώσουμε μεγάλη σημασία».