Fund άσματα

Η διαδεδομένη αντίληψη είναι ότι η πώληση των δανείων στα funds θα σημάνει ξεπούλημα της περιουσίας των Ελλήνων και αρπαγή της από τα «αρπακτικά». Υποτίθεται ότι ο νόμος Σταθάκη άνοιξε αυτό τον δρόμο. Όπως τα περισσότερα «μνημονιακά» νομοθετήματα, έτσι και ο νόμος αυτός θεωρητικά δίνει δυνατότητες, αλλά στην πράξη βάζει πολλά παράλληλα εμπόδια, τα οποία συνδυαζόμενα με τις λοιπές, όχι λίγες, αγκυλώσεις της ελληνικής νομοθεσίας και πράξης οδηγούν τις εξελίξεις στο μακρινό μέλλον.
Ο νόμος Σταθάκη (4354/15) τυπικά επέτρεψε την πώληση των τραπεζικών δανείων σε funds. Η πώληση καταγγελμένων δανείων δεν απαγορευόταν πριν από τον νόμο Σταθάκη. Απλώς μέχρι το 2010 δεν υπήρχε λόγος για τις τράπεζες να τα πουλήσουν, διότι ήταν λίγα και η ανάκτησή τους εύκολη.
Ο νόμος 3156/2003 επέτρεψε εν μέρει, με τη μορφή τιτλοποίησης, την πώληση ενήμερων δανείων: Ομάδα υγιών δανείων πωλούνταν σε εταιρεία ειδικού σκοπού (εταιρεία αγγλικού δικαίου με έδρα στο Ηνωμένο Βασίλειο) σε τιμή χαμηλότερη από την ονομαστική τους αξία. Η εταιρεία ειδικού σκοπού γινόταν δικαιούχος των μελλοντικών δόσεων και θα αποκόμιζε κέρδη από τη διαφορά της τιμής αγοράς σε σχέση με το σύνολο των δόσεων που θα εισέπραττε (ακόμη και διά της δικαστικής οδού σε περίπτωση αθέτησης πληρωμών) στην πορεία, αφαιρουμένου του κόστους διαχείρισης. Για να αγοράσει η εταιρεία ειδικού σκοπού τα δάνεια εξέδιδε ομολογίες, τις οποίες με τη σειρά της πωλούσε σε επενδυτές. Το όλο σύστημα χρησιμοποιήθηκε για την ενίσχυση της ρευστότητας των τραπεζών, προκειμένου να χορηγήσουν περισσότερα δάνεια. Πριν από τον νόμο αυτόν η πώληση ενήμερου τραπεζικού δανείου προσέκρουε στην απαγόρευση άσκησης τραπεζικών δραστηριοτήτων από μη τραπεζική εταιρεία.
Ο νόμος Σταθάκη επέτρεψε την ανάθεση της διαχείρισης ή την πώληση των δανείων που παρουσιάζουν καθυστέρηση πληρωμών άνω των 90 ημερών ή είναι καταγγελμένα αποκλειστικά σε ελληνικές ή ευρωπαϊκές ανώνυμες εταιρίες οι οποίες έχουν ονομαστικές μετοχές και αδειοδοτούνται από την Τράπεζα της Ελλάδος, αφού ελεγχθούν ονομαστικά οι μέτοχοι, τα μέλη του διοικητικού συμβουλίου και τα επιτελικά στελέχη και αφού εγκριθούν το επιχειρηματικό πλάνο, οι μέθοδοι λειτουργίας, το λογισμικό και το λογιστικό σύστημα που θα χρησιμοποιηθεί, καθώς και η προέλευση των κεφαλαίων. Στήνονται εταιρείες στο πρότυπο των τραπεζών, ασφυκτικά ελεγχόμενες από την Τράπεζα της Ελλάδος.

Οι ρυθμίσεις του νόμου Σταθάκη
Η ίδρυση υποκαταστήματος μη ευρωπαϊκού fund απαγορεύεται. Αυτά μπορούν μόνο να συμμετάσχουν σε ίδρυση ελληνικής ανώνυμης εταιρείας ή σε ευρωπαϊκή που θα ιδρύσει υποκατάστημα στην Ελλάδα. Φορολογικές ατέλειες (ανάλογες με αυτές της τιτλοποίησης των ενήμερων δανείων) δεν προβλέπονται, γεγονός που μπορεί να καθιστά την πώληση των δανείων έως και ασύμφορη. Θέματα δικαστικής είσπραξης από τις εταιρείες που θα αποκτήσουν τα δάνεια δεν ρυθμίζονται με τρόπο σαφή και πάντως χωρίς να αξιοποιηθεί η εμπειρία που προέκυψε από τις τιτλοποιήσεις των ενήμερων δανείων.
Δάνειο που δεν έχει ακόμη καταγγελθεί μπορεί να μεταβιβαστεί μόνο αφού η τράπεζα καλέσει τον οφειλέτη σε διακανονισμό και περάσουν δώδεκα μήνες άπρακτοι. Επομένως σήμερα μπορούν να μεταβιβαστούν μόνο δάνεια που έχουν ήδη καταγγελθεί. Υπάρχουν χιλιάδες τέτοια, τα οποία καταγγέλθηκαν από το 2009 μέχρι το τέλος του 2014, και ελάχιστα που καταγγέλθηκαν μετά. Η δικαστική είσπραξη των περισσότερων εμποδίστηκε μέχρι σήμερα με αλλεπάλληλες νομοθετικές ρυθμίσεις, με αποτέλεσμα τα περισσότερα να είναι ή να θεωρούνται καμένα.
Ο ίδιος νόμος εξαίρεσε προσωρινά (μέχρι 15 Ιουνίου και βλέπουμε) τα καταναλωτικά και στεγαστικά δάνεια που συνδέονται με προσημείωση πρώτης κατοικίας (σημειωτέον πως άλλο πρώτη φορολογικά κατοικία και άλλο κύρια κατοικία, αυτή στην οποία πράγματι διαμένει κάποιος), τα δάνεια των μικρομεσαίων επιχειρήσεων και τα δάνεια με εγγύηση ελληνικού Δημοσίου. Δηλαδή τη συντριπτική πλειονότητα. Το τι πραγματικά θα επιτραπεί να πωληθεί θα προκύψει από τις διαπραγματεύσεις με τους δανειστές που εξελίσσονται.
Οι διαδικασίες που τέθηκαν ή παραλείφθηκαν, ωστόσο, καθιστούν τη συναλλαγή είτε δυσεφάρμοστη είτε οικονομικά ασύμφορη.
Υποτίθεται ότι τα funds επιδιώκουν βραχυπρόθεσμα υψηλό κέρδος. Ακόμη και με τον νέο Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, η είσπραξη μέσω πλειστηριασμού χρειάζεται τουλάχιστον δώδεκα μήνες για να ολοκληρωθεί. Από αυτόν, το fund θα εισπράξει το 65% της τιμής πώλησης του ακινήτου, η οποία στις περισσότερες περιπτώσεις θα κυμανθεί στο ήμισυ της εμπορικής αξίας.
Δάνειο που δεν έχει καταγγελθεί ακόμη χρειάζεται δύο χρόνια: ένα για να πωληθεί και ένα για να φτάσει στον πλειστηριασμό. Για εισηγμένες μετοχές δεν χρειάζεται να μιλήσουμε. Ανταλλαγή μετοχών έναντι χρέους (για μη εισηγμένες επιχειρήσεις) μπορεί ρεαλιστικά να γίνει σε ελάχιστους κλάδους και για ελάχιστες επιχειρήσεις, οι οποίες μπορεί να κριθούν βιώσιμες στις υφιστάμενες συνθήκες. Και αυτές θα χρειαστούν και χρηματοδότηση.
Τα περισσότερα δάνεια εξασφαλίζονται είτε με ακίνητα (των οποίων οι αξίες ακόμη κατρακυλούν) είτε με μετοχές (σε ένα απαξιωμένο χρηματιστήριο). Οι τζίροι εξακολουθούν να μειώνονται (χάρη και στη φορολογία) και να καθίστανται αρνητικά δυσανάλογοι με τις δανειακές υποχρεώσεις που αναλήφθηκαν στο παρελθόν.
Ο νόμος Σταθάκη θα πρέπει να αλλάξει ολοκληρωτικά, ώστε να μην αποτελεί στην πράξη χρονικό και διαδικαστικό αντικίνητρο για την έλευση των funds. Τα πραγματικά funds (όχι τα ελληνικού τύπου υβρίδια) δεν έχουν σήμερα τρόπο (ούτε κίνητρο) να εμφανιστούν στην Ελλάδα της εξελισσόμενης ύφεσης ως αγοραστές.
Τούτο, δε, είναι άσχετο με το ποια δάνεια τελικά θα επιτραπεί να πωληθούν.

*Ο Δημήτρης Γαλλής είναι δικηγόρος.