Tα προβλήματα της οικονομίας ζητούν επειγόντως λύσεις

Το τελευταίο διάστημα παρατηρείται επιδείνωση των προβλημάτων και της προοπτικής της ελληνικής οικονομίας. Εάν δεν υπάρξουν θετικές εξελίξεις στη διάρκεια των επόμενων 2-3 μηνών, θα μεγαλώσει επικίνδυνα το οικονομικό και κοινωνικό κόστος της διαχείρισης της κρίσης.

Συμφωνία παρά τις διαφορές

Παρά τις διαφορές μεταξύ της ελληνικής κυβέρνησης και των Ευρωπαίων εταίρων και των πιστωτών, όλοι συμφωνούν ότι πρέπει να ολοκληρωθεί με επιτυχία το ταχύτερο δυνατόν η πρώτη αξιολόγηση του τρίτου προγράμματος-μνημονίου, για να αποτραπεί η διαφαινόμενη επιδείνωση της κατάστασης. Σε περίπτωση καθυστέρησης της πρώτης αξιολόγησης μπορεί να εκδηλωθεί κρίση εμπιστοσύνης, κρίση χρηματοδότησης και κρίση ρευστότητας της ελληνικής οικονομίας, με αποτέλεσμα να πάμε πίσω, σε καταστάσεις ανάλογες με εκείνες του πρώτου εξαμήνου του 2015.

Το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης θεωρεί ότι η αξιολόγηση μπορεί να ολοκληρωθεί μέσα σε έναν μήνα και αφήνει να εννοηθεί ότι η οποιαδήποτε καθυστέρηση θα οφείλεται στην κακή πολιτική διάθεση και στις εμμονές του ΔΝΤ. Από την πλευρά του, το ΔΝΤ θεωρεί υπεύθυνη για την καθυστέρηση που παρατηρείται –η πρώτη αξιολόγηση έπρεπε να είχε ολοκληρωθεί τον περασμένο Νοέμβριο με βάση το αρχικό χρονοδιάγραμμα– την αδυναμία της κυβέρνησης να εφαρμόσει έγκαιρα και αποτελεσματικά τα συμφωνηθέντα. Οι εκπρόσωποι του ΔΝΤ αρνούνται να δεσμευτούν για το πότε ακριβώς θα ολοκληρωθεί η πρώτη αξιολόγηση και δείχνουν με νόημα στην κατεύθυνση του οικονομικού επιτελείου της κυβέρνησης. Κάπου στη μέση βρίσκονται οι Ευρωπαίοι εταίροι, οι οποίοι θα ήθελαν να συνδυάσουν το Πάσχα των Καθολικών (27 Μαρτίου 2016) με την ολοκλήρωση της αξιολόγησης, εκτιμώντας ότι εάν μείνει η εκκρεμότητα πέρα από αυτό το χρονικό σημείο θα υπάρξουν προβλήματα στη χρηματοδότηση και στη ρευστότητα της ελληνικής οικονομίας, τα οποία θα ενισχύσουν, για μία ακόμη φορά, τα υφεσιακά φαινόμενα.

Το ζήτημα των συντάξεων

Σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, δεν μπορεί να υπάρξει έγκαιρη θετική ολοκλήρωση της πρώτης αξιολόγησης του τρίτου προγράμματος-μνημονίου χωρίς να υπάρξει συνεννόηση στο ζήτημα των συντάξεων. Η κυβέρνηση θεωρεί ότι οι προτάσεις Κατρούγκαλου είναι σε γενικές γραμμές επαρκείς και δηλώνει ότι υπάρχουν κόκκινες γραμμές σε ό,τι αφορά τη μείωση των κύριων συντάξεων που έχουν ήδη δοθεί.

Οι Ευρωπαίοι εταίροι αναγνωρίζουν την προσπάθεια της κυβέρνησης, θεωρούν όμως ότι πρέπει να γίνουν αρκετές αλλαγές στα προτεινόμενα μέτρα για να επιτευχθούν οι δημοσιονομικοί στόχοι που έχουν τεθεί και να σταθεροποιηθεί σε μεσομακροπρόθεσμη βάση το σύστημα.

Πολύ πιο αυστηρό είναι στην προσέγγισή του το ΔΝΤ, το οποίο εκτιμά ότι ο κρατικός προϋπολογισμός επιβαρύνεται σε ετήσια βάση με 10% του ΑΕΠ για να επιδοτείται το ελλειμματικό συνταξιοδοτικό, ασφαλιστικό σύστημα και να καταβάλλονται οι συντάξεις του Δημοσίου. Στην αντίληψη των ειδικών του ΔΝΤ η επιβάρυνση αυτή είναι απαράδεκτα υψηλή και στέκεται εμπόδιο στην επίτευξη σημαντικού πρωτογενούς δημοσιονομικού πλεονάσματος και στην εξυπηρέτηση και τον σταδιακό περιορισμό του χρέους του ελληνικού Δημοσίου. Όσο δεν λύνεται το πρόβλημα του ασφαλιστικού, συνταξιοδοτικού ελλείμματος και της διαχείρισης του χρέους που συνδέεται με αυτό, το ΔΝΤ αποκλείεται να δεσμευτεί υπέρ της συνέχισης της συμμετοχής του στη χρηματοδότηση και την εποπτεία του ελληνικού προγράμματος.

Παρέμβαση Στουρνάρα

Με βάση το σκεπτικό των ειδικών του ΔΝΤ, η ελληνική πλευρά πρέπει να δείξει «εδώ και τώρα» ότι είναι σε θέση να περιορίσει την επιβάρυνση του κρατικού προϋπολογισμού για τη χρηματοδότηση του ασφαλιστικού, συνταξιοδοτικού κατά 1% του ΑΕΠ (1,8 δισ. ευρώ) το 2016. Πρέπει επίσης να συγκεκριμενοποιήσει μέτρα ύψους 1% του ΑΕΠ, τα οποία προβλέπονται στον προϋπολογισμό, χωρίς όμως να περιγράφονται αναλυτικά.

Αυτή η εξαιρετικά δύσκολη δημοσιονομική άσκηση περνάει υποχρεωτικά από τη μείωση των συντάξεων, εφόσον πάνω από τα 2/3 των δαπανών του κρατικού προϋπολογισμού έχουν σχέση με μισθούς και συντάξεις. Βρίσκονται σε εξέλιξη οι διαπραγματεύσεις για το είδος της μείωσης των συντάξεων, εάν δηλαδή θα περιοριστούν οι επικουρικές, οι κύριες συντάξεις που θα δοθούν στο μέλλον, οι κύριες συντάξεις που έχουν ήδη δοθεί ή πώς ακριβώς μπορούν να συνδυαστούν τα παραπάνω στη βάση διαφόρων κριτηρίων.

Η παρέμβαση που έκανε ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδας κ. Στουρνάρας, ο οποίος επιχειρηματολόγησε στη Βουλή υπέρ της μείωσης των κύριων συντάξεων, θεωρείται ότι είναι σχεδιασμένη για να μεγαλώσει τα περιθώρια ελιγμών της κυβέρνησης και να διευκολύνει μια δύσκολη διαπραγμάτευση, η οποία πρέπει να ολοκληρωθεί σε διάστημα λίγων εβδομάδων, για να αποτραπούν οι καθυστερήσεις και οι παρενέργειές τους. Ο κ. Στουρνάρας μίλησε για την ανάγκη να υπάρξουν αποφάσεις που θα απελευθερώσουν πόρους υπέρ της νέας γενιάς και της απασχόλησης. Είναι φανερό ότι ο διοικητής της ΤτΕ δεν έχει τον περιορισμό του πολιτικού κόστους που αντιμετωπίζουν οι πρωταγωνιστές της πολιτικής ζωής της χώρας. Είναι πολύ δύσκολο να εξαχθούν συμπεράσματα για το πού ακριβώς βρίσκονται οι διαπραγματεύσεις μεταξύ της κυβέρνησης και των Ευρωπαίων εταίρων και πιστωτών. Οι δύο πλευρές άλλοτε δείχνουν να βρίσκονται αρκετά κοντά και άλλοτε πολύ μακριά, ανάλογα με την ερμηνεία των γεγονότων και των δηλώσεων. Η γενική εικόνα όμως είναι ότι η μείωση των συντάξεων, την οποία το πολιτικό σύστημα φαίνεται να απορρίπτει και ο διοικητής της ΤτΕ να υποδεικνύει, έχει μετατραπεί σε ένα είδος γόρδιου δεσμού. Ίσως μπορεί να λυθεί εάν οι υπεύθυνοι για τις διαπραγματεύσεις δείξουν καλή διάθεση και αποδειχθούν δημιουργικοί και αποτελεσματικοί.

Κι ενώ είναι φανερό ότι εξαντλούνται τα χρονικά περιθώρια για την οικονομία, κάνουν την εμφάνισή τους νέοι κίνδυνοι, που δυσκολεύουν τον σχεδιασμό και ενισχύουν την αβεβαιότητα.

Στην Ε.Ε. φαίνεται να εξελίσσεται μια νέα κρίση στον τραπεζικό τομέα, η οποία μπορεί να έχει παρενέργειες και στη χώρα μας. Οι ελληνικές τράπεζες είναι εκτός των διεθνών κεφαλαιαγορών, επομένως θεωρητικά δεν επηρεάζονται από τις δυσκολίες των πορτογαλικών, ιταλικών τραπεζών ή και της γερμανικής Deutsche Bank. Είναι φανερό όμως ότι η εικόνα της ευρωπαϊκής αστάθειας στον τραπεζικό τομέα και η μεγάλη πτώση της αξίας των αγορών δημιουργούν κλίμα αβεβαιότητας και ανασφάλειας. Η επιδείνωση της προοπτικής της ελληνικής οικονομίας εκφράζεται και μέσα από την αύξηση των spreads στα δεκαετή ομόλογα του ελληνικού Δημοσίου. Το χειρότερο είναι ότι έχουν αρχίσει να αυξάνονται και τα επιτόκια δανεισμού του πορτογαλικού Δημοσίου, στέλνοντας το μήνυμα ότι οι αγορές κρίνουν αυστηρά τις αριστερές αναζητήσεις της κυβέρνησης της Πορτογαλίας και προσπαθεί να δημιουργηθεί ξανά μια ζώνη νοτιοευρωπαϊκής αστάθειας, με αρνητικές συνέπειες για την ελληνική οικονομία.

Τέλος, το προσφυγικό, μεταναστευτικό τείνει να μετατραπεί σε εφιάλτη και για το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης. Η αντιμετώπισή του έχει σημαντικό δημοσιονομικό κόστος, που εκτιμάται από 600 εκατ. ευρώ έως 1 δισ. ευρώ τον χρόνο. Επιπλέον, οι ανεξέλεγκτες προσφυγικές, μεταναστευτικές ροές επηρεάζουν αρνητικά τις σχέσεις της Αθήνας με τις Βρυξέλλες και το Βερολίνο, γεγονός που μπορεί να κάνει ακόμη πιο δύσκολη τη συνεννόηση για τη διαχείριση του ελληνικού προγράμματος. Το προσφυγικό, μεταναστευτικό μπορεί, εάν δεν ελεγχθεί τους επόμενους μήνες, να απειλήσει και τις επιδόσεις-ρεκόρ που σημειώνει τα τελευταία χρόνια ο ελληνικός τουρισμός, στηρίζοντας με ιδιαίτερα δυναμικό τρόπο την προσπάθεια εξόδου της οικονομίας από την κρίση.

*Ο Γιώργος Κύρτσος είναι ευρωβουλευτής της ΝΔ