Οι «εκπτώσεις» στην αξιολόγηση θα καλύψουν μέρος μόνο της ζημιάς

Συγκλίνουσες ενδείξεις και πληροφορίες μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η πρώτη αξιολόγηση του τρίτου προγράμματος-μνημονίου θα κλείσει με θετικό τρόπο εντός του Απριλίου. Σε αυτή τη φάση η κυβέρνηση ευνοείται από την πολιτική συγκυρία στην Ε.Ε. και θα μπορέσει να φτάσει σε συμφωνία με τους Ευρωπαίους εταίρους και τους πιστωτές χωρίς να τηρήσει όλες τις δεσμεύσεις που έχει αναλάβει. Οι «εκπτώσεις» που θα γίνουν στην αξιολόγηση θα είναι πάντως σχετικά μικρής κλίμακας και δεν πρόκειται να καλύψουν τη ζημιά που έχει υποστεί η οικονομία στη διάρκεια των τελευταίων μηνών.

Από τον Νοέμβριο στον Απρίλιο

Η πρώτη αξιολόγηση του τρίτου προγράμματος-μνημονίου επρόκειτο να ολοκληρωθεί τον περασμένο Νοέμβριο. Όπως το θέλει η κακή ελληνική παράδοση, παρατηρήθηκε σοβαρή καθυστέρηση εξαιτίας της προσπάθειας της κυβέρνησης να διαχειριστεί πολιτικά την αναπόφευκτη εφαρμογή δύσκολων μέτρων.

Η πολιτική άσκηση δεν οδήγησε στα επιδιωκόμενα αποτελέσματα. Ο ΣΥΡΙΖΑ έχει ήδη υποστεί δημοσκοπική καθίζηση εξαιτίας της επιδείνωσης της οικονομικής και κοινωνικής κατάστασης, η οποία συνδέεται με την καθυστέρηση της αξιολόγησης. Το πρώτο δίμηνο του 2016 χαρακτηρίστηκε από τη μεγάλη μείωση της κατανάλωσης λόγω έλλειψης εμπιστοσύνης και την ενίσχυση των δυσλειτουργιών της πραγματικής οικονομίας εξαιτίας των μπλόκων στις εθνικές οδούς που έστησαν διαμαρτυρόμενοι αγρότες με την ανοχή της κυβέρνησης και των αρχών, του κλίματος αβεβαιότητας και της εφαρμογής μέτρων που μπορούν να χαρακτηριστούν μη παραγωγικά. Ανεξάρτητα από την καλή πολιτική διάθεση των Ευρωπαίων εταίρων, η κυβέρνηση καλείται τώρα να ανακοινώσει ένα «πακέτο» μειώσεων σε διάφορες κατηγορίες συντάξεων, πρόσθετα φορολογικά μέτρα που θα ισχύσουν το 2017 και το 2018, νέους κανόνες στη διαχείριση των κόκκινων δανείων, που συμπεριλαμβάνουν τους πλειστηριασμούς κατοικιών, και τη δημιουργία ενός υπερταμείου ιδιωτικοποιήσεων και πώλησης δημόσιας περιουσίας, μέσω του οποίου υποτίθεται ότι θα επιδιωχθεί η είσπραξη 50 δισ. ευρώ σε βάθος χρόνου. Όλα αυτά τα ζητήματα μπορεί να έχουν πολιτικό κόστος για την κυβέρνηση, επειδή συνδέονται με μέτρα που θα κάνουν πιο δύσκολη την καθημερινότητα των περισσότερων πολιτών και των μικρομεσαίων επιχειρήσεων ή θα απογοητεύσουν πολιτικά και ιδεολογικά τους ψηφοφόρους του ΣΥΡΙΖΑ, οι οποίοι εμφανίζουν ήδη εντυπωσιακές τάσεις αποσυσπείρωσης.

Επιπλέον, υπάρχουν κι άλλες εκκρεμότητες που μπορεί να κάνουν πιο δύσκολη τη συνεννόηση στην τελική φάση της αξιολόγησης. Οι κυβερνητικές αποφάσεις με τις οποίες υπονομεύεται η αυτονομία των ανεξάρτητων διοικητικών αρχών και η εμπλοκή επιχειρήσεων που βρίσκονται υπό κρατικό έλεγχο στην αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου της Attica Bank είναι εξαιρετικά σοβαρές υποθέσεις στην αντίληψη των Ευρωπαίων εταίρων.

Καλή διάθεση

Η ευρωπαϊκή συγκυρία είναι εξαιρετικά ευνοϊκή για την κυβέρνηση Τσίπρα. Η καγκελάριος της Γερμανίας κ. Μέρκελ έχει ιδιαίτερα θετική άποψη για τη στάση του πρωθυπουργού κ. Τσίπρα και των συνεργατών του στο προσφυγικό-μεταναστευτικό. Το γεγονός ότι δέχτηκε τη μετατροπή ενός σημαντικού τμήματος της Ελλάδας σε ένα είδος hot spot χωρίς να αντιδράσει και η ένταξη της χώρας σε πρόγραμμα ανθρωπιστικής βοήθειας παρά το προφανές πολιτικό και διεθνοπολιτικό κόστος διευκολύνουν τη συνεννόηση. Επιπλέον, η εποικοδομητική στάση της Αθήνας στην εντυπωσιακή στρατηγική αναβάθμιση της Άγκυρας με πρωτοβουλία του Βερολίνου αναγνωρίζεται κι αυτή από τους Γερμανούς συνομιλητές του πρωθυπουργού και των συνεργατών του.

Από την πλευρά τους, οι Ευρωπαίοι Σοσιαλιστές δείχνουν ιδιαίτερη κατανόηση στην πολιτική και τις ανάγκες της κυβέρνησης Τσίπρα, σε μια οργανωμένη προσπάθεια να τραβήξουν τον ΣΥΡΙΖΑ από τον χώρο της ριζοσπαστικής Αριστεράς στον χώρο της κεντροαριστεράς. Ο επικεφαλής της πολιτικής ομάδας των Σοσιαλιστών στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο κ. Πιτέλα αξιολογεί θετικά τις προσπάθειες της κυβέρνησης Τσίπρα να εφαρμόσει τα συμφωνηθέντα, ενώ και ο κεντροαριστερός πρόεδρος της Επιτροπής Οικονομικών και Νομισματικών Υποθέσεων κ. Γκουαλτιέρι υποδέχτηκε με ιδιαίτερα θετικό τρόπο σε αυτήν τον υπουργό Οικονομικών κ. Τσακαλώτο και τις απόψεις του για την πορεία της ελληνικής οικονομίας.

Μπορούμε να πούμε ότι σε αυτή τη φάση η κυβέρνηση Τσίπρα δεν δέχεται πολιτική πίεση σε ευρωπαϊκό επίπεδο, αντίθετα αυξάνεται ο αριθμός εκείνων που θέλουν να τη διευκολύνουν για να αποτρέψουν μια άμεση ελληνική κατάρρευση εξαιτίας του συνδυασμού του οικονομικού με το προσφυγικό και να την οδηγήσουν στη συνέχεια στον σωστό πολιτικό δρόμο.

Ο λογαριασμός παραμένει

Παρά την καλή πολιτική διάθεση των περισσότερων ευρωπαϊκών κυβερνήσεων και των ισχυρότερων πολιτικών ομάδων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, ο λογαριασμός της προσαρμογής παραμένει, αναγκαστικά, σε εξαιρετικά υψηλά επίπεδα. Η προσπάθεια του κυβερνητικού επιτελείου να ρίξει όλες τις ευθύνες για την καθυστέρηση της αξιολόγησης στις υπαρκτές διαφορές μεταξύ των Ευρωπαίων εταίρων και του ΔΝΤ δεν πείθει. Η κυβέρνηση έχει καθυστερήσει την εφαρμογή των συμφωνηθέντων και σε πολλές περιπτώσεις αυτά που ψηφίζονται από τη Βουλή δεν εφαρμόζονται στην πράξη.

Οι δεσμεύσεις που έχει αναλάβει είναι συγκεκριμένες και οι όποιες καθυστερήσεις είναι σε βάρος των πολιτών, οι οποίοι θα βρεθούν αντιμέτωποι με πολλά μέτρα που θα έχουν αναδρομική εφαρμογή. Για παράδειγμα, οι μειώσεις που θα ανακοινωθούν στις συντάξεις δεν θα ισχύσουν από 1ης Ιουνίου αλλά από 1ης Ιανουαρίου του 2016, για να επιτευχθούν οι στόχοι σε ό,τι αφορά τη μείωση της επιδότησης του ασφαλιστικού, συνταξιοδοτικού συστήματος από τον κρατικό προϋπολογισμό κατά 1% του ΑΕΠ –περίπου 1,8 δισ. ευρώ– το 2016. Επομένως ο πολιτικός χρόνος που προσπάθησε να κερδίσει η κυβέρνηση θα οδηγήσει σε αναδρομική οικονομική επιβάρυνση πολλών συμπολιτών μας, αυξάνοντας τη λαϊκή δυσαρέσκεια για την οικονομική πολιτική που εφαρμόζεται.

Οι αντιρρήσεις που προβάλλει η κυβέρνηση στην εφαρμογή των συμφωνηθέντων και το πολιτικό παιχνίδι των καθυστερήσεων επιβεβαιώνουν την έλλειψη της λεγόμενης ιδιοκτησίας του ελληνικού προγράμματος. Η κυβέρνηση Τσίπρα πέρασε σταδιακά από την καταγγελία ενός προγράμματος το οποίο, όπως υποστήριζαν στελέχη της, της επιβλήθηκε με το πιστόλι στον κρόταφο στην όσο το δυνατόν πιο αργή και αποσπασματική εφαρμογή του. Δεν υπάρχει όμως προηγούμενο κυβέρνησης και χώρας που να εφάρμοσαν με επιτυχία μνημονιακό πρόγραμμα χωρίς να πιστέψουν στην αποστολή τους. Οι αποστάσεις ασφαλείας που κρατάει η κυβερνητική ηγεσία από το τρίτο πρόγραμμα-μνημόνιο που διαπραγματεύτηκε ο ίδιος ο κ. Τσίπρας μεγαλώνουν το οικονομικό και κοινωνικό κόστος της εφαρμογής του και περιορίζουν την αποτελεσματικότητά του.

Εξαιτίας των κυβερνητικών λαθών και παραλείψεων φτάσαμε να συνδυάζεται η οικονομική κρίση με την προσφυγική, μεταναστευτική κρίση που εξελίσσεται παράλληλα. Ό,τι κερδίζει η ελληνική πλευρά από την καλή πολιτική διάθεση των Ευρωπαίων που θέλουν να αποτρέψουν μια ελληνική κατάρρευση το χάνει στην πράξη, με το παραπάνω, εξαιτίας της αλληλεπίδρασης των δύο κρίσεων. Το προσφυγικό-μεταναστευτικό έχει συγκεκριμένο δημοσιονομικό κόστος, το οποίο ξεπερνάει κατά πολύ την ανθρωπιστική βοήθεια που θα χορηγήσει η Ε.Ε. στην Ελλάδα και δεν πρόκειται να περάσει από τον κρατικό προϋπολογισμό και έχει ένα μεγαλύτερο και αδιευκρίνιστο κόστος σε ό,τι αφορά τον τουρισμό, το κλίμα εμπιστοσύνης και τις επενδύσεις.

Το γενικό συμπέρασμα είναι ότι η πρώτη θετική αξιολόγηση του τρίτου προγράμματος-μνημονίου, η οποία θα ολοκληρωθεί κατά πάσα πιθανότητα τον Απρίλιο, δεν θα είναι τόσο ένα βήμα στην κατεύθυνση της ανόδου της ελληνικής οικονομίας όσο ένα βήμα στην κατεύθυνση της αποτροπής της παραπέρα επιδείνωσης της κατάστασης.