Σε αναζήτηση συμφωνιών με αμοιβαιότητα

Από την ενδιάμεση συμφωνία του 1995 πήραν το νήμα οι πρωθυπουργοί της Ελλάδας και της πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας στη συνάντηση που είχαν στο Νταβός, την πρώτη σε επίπεδο πρωθυπουργών μετά τη συνάντηση Παπανδρέου-Γκρούεφσκι το 2010 στη Μαδρίτη.

Oι ανακοινώσεις του κ. Ζάεφ μετά τη συνάντηση μπορεί σε πολλούς στην Ελλάδα να φάνηκαν λίγες, όχι ιδιαίτερα σημαντικές και μονομερείς, δείχνουν, πάντως, ότι οι δεσμεύσεις που αναλαμβάνονται εκατέρωθεν για την οικοδόμηση μέτρων εμπιστοσύνης γίνονται σε κλίμα πλήρους αμοιβαιότητας.

Τα πρώτα μέτρα

Ουσιαστικά οι δύο πλευρές ξεκίνησαν την αμοιβαία επίθεση φιλίας με δύο ασήμαντες παραχωρήσεις η μία στην άλλη. Ο κ. Ζάεφ προανήγγειλε τις μετονομασίες:

• Του αεροδρομίου των Σκοπίων «Αλέξανδρος ο Μέγας» σε «Κίρο Γκλιγκόροφ» σε μια κίνηση υψηλού συμβολισμού αλλά μικρής αξίας. Το αεροδρόμιο, όπως και να λέγεται, είναι το αεροδρόμιο των Σκοπίων, SKP στην αεροπορική διάλεκτο, όπως το αεροδρόμιο της Θεσσαλονίκης, το οποίο μετονομάστηκε σε «Μακεδονία» την περίοδο της κρίσης, έχει τον κωδικό SKG. Άλλωστε η χρήση του ονόματος «Αλέξανδρος ο Μέγας» για το αεροδρόμιο των Σκοπίων ουδόλως εμπόδισε ή εμποδίστηκε από το γεγονός ότι το ίδιο όνομα έχει και το αεροδρόμιο της Καβάλας.
• Του αυτοκινητοδρόμου «Αλέξανδρος ο Μακεδών» σε «Αυτοκινητόδρομο Φιλίας». Πρόκειται για τον δρόμο ο οποίος στο μεγαλύτερο μέρος του έχει δύο λωρίδες ανά κατεύθυνση και συνδέει τα σύνορα των δύο χωρών με τα Σκόπια, είναι μήκους 161 χιλιομέτρων, ενώ βρίσκεται σε διαδικασία μετατροπής σε αυτοκινητόδρομο με ευρωπαϊκές προδιαγραφές, έργο το οποίο έχει αναλάβει η ελληνική κατασκευαστική εταιρεία ΑΚΤΩΡ. Μάλιστα, ο κ. Ζάεφ ως αρχηγός της αντιπολίτευσης είχε καταγγείλει ότι η εταιρεία δωροδοκούσε τον κ. Γκρούεφσκι ως πρωθυπουργό.

Αντίστοιχης σημασίας κινήσεις προανήγγειλε και ο κ. Τσίπρας:

• Την ένταξη της ΠΓΔΜ στην Πρωτοβουλία Αδριατικής-Ιονίου, μια οκταμελή ομάδα κρατών τα οποία έχουν ακτές στην Αδριατική Θάλασσα και στο Ιόνιο Πέλαγος. Πρόκειται για την Ελλάδα, την Ιταλία, την Αλβανία και πέντε από τις έξι πρώην Γιουγκοσλαβικές Δημοκρατίες, Κροατία, Σλοβενία, Σερβία, Μαυροβούνιο και Βοσνία. Η Πρωτοβουλία είναι πλαίσιο διαβούλευσης και συνεργασίας σε «στρογγυλές τράπεζες» των συμμετεχόντων κρατών στην οικονομία, στον τουρισμό, στις μεταφορές, στην τεχνική βοήθεια, στη βιώσιμη ανάπτυξη, στην προστασία του περιβάλλοντος, στην παιδεία, στον πολιτισμό, στην επιστήμη και στην καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος. Το 2016 ο πρωθυπουργός της Αλβανίας Έντι Ράμα πρότεινε να ενταχθούν η ΠΓΔΜ και το Κόσοβο, για να ενισχυθεί η «μακροπεριφερειακή συνεργασία».
• Την κύρωση από το ελληνικό Κοινοβούλιο και της δεύτερης φάσης της Συμφωνίας Σύνδεσης της ΠΓΔΜ με την Ε.Ε., η οποία έχει υπογραφεί από το 2001 και είναι σε ισχύ από το 2004, αν και δεν έχει επικυρωθεί απ’ όλα τα κοινοβούλια των χωρών-μελών. Πρωτότυπα κείμενα της συμφωνίας έχουν εκδοθεί σε 12 γλώσσες, ανάμεσα στις οποίες, όπως αναφέρεται στο σχετικό έγγραφο, η ελληνική και η «μακεδονική». «Υπογραμμίζουμε ότι η κυβέρνηση της ΠΓΔΜ καταβάλλει σημαντικές προσπάθειες για την επίλυση των προβλημάτων μέσω της συνεχούς εναρμόνισης της νομοθεσίας με την αντίστοιχη της Ε.Ε.» αναφέρει στην ιστοσελίδα του το ΥΠΕΞ αναφορικά με τις σχέσεις της ΠΓΔΜ με την Ε.Ε.

Τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης Κοτζιά-Πόποσκι το 2015

Το δεύτερο πακέτο στο οποίο αναφέρθηκε ο κ. Τσίπρας ήταν τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης μεταξύ της Ελλάδας και της ΠΓΔΜ, στο πλαίσιο μιας συμφωνίας, που είχαν υπογράψει οι υπουργοί Εξωτερικών των δύο χωρών Ν. Κοτζιάς και Ν. Πόποσκι κατά την επίσκεψη του Έλληνα υπουργού στα Σκόπια στις 24 Ιουνίου 2015. Τα 11 Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης που είχαν συμφωνηθεί ήταν:

1. Πολιτικές διαβουλεύσεις σε διεθνή, πολυμερή, περιφερειακά, ασφάλεια και προξενικά θέματα, όσο και σε πρωτοβουλίες περιφερειακής συνεργασίας/σχέδιο για ετήσιες διαβουλεύσεις
2. Διάλογος σε θέματα Ε.Ε. και ενίσχυσης διμερούς συνεργασίας
3. Συνεργασία του Εθνικού Κέντρου Δημόσιας Διοίκησης στην Αθήνα με την Υπηρεσία Διοίκησης στα Σκόπια
4. Συνεργασία μεταξύ πανεπιστημίων, ερευνητικών κέντρων και ινστιτούτων
5. Υποτροφίες για προγράμματα ανταλλαγής φοιτητών
6. Ενθάρρυνση πολιτιστικής συνεργασίας
7. Ενδυνάμωση οικονομικών και εμπορικών δεσμών. Διοργάνωση επιχειρηματικών συνεδρίων
8. Βελτίωση της ενεργειακής συνδεσιμότητας/γραμμή φυσικού αερίου
9. Βελτίωση της σιδηροδρομικής σύνδεσης Φλώρινας-Μπίτολα
10. Διαβουλεύσεις σε εσωτερικά θέματα, ζητήματα αστυνόμευσης συνόρων και τελωνειακής διοίκησης εναντίον του οργανωμένου εγκλήματος, της διαφθοράς, της τρομοκρατίας, της παράνομης μετανάστευσης και της διακίνησης ναρκωτικών
11. Συνεργασία στον τομέα της υγείας

Όπως είχε πει ο κ. Κοτζιάς, πρόκειται για τομείς χαμηλής πολιτικής με απώτερο σκοπό την αντιμετώπιση της καχυποψίας, που θα επιτρέψει να δημιουργηθούν οι συνθήκες ώστε να τεθεί σε υγιείς βάσεις το αίτημα για διευθέτηση του προβλήματος της ονομασίας. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι τότε πρωθυπουργός ήταν ο κ. Γκρούεφσκι, που η κυβέρνηση σήμερα καταγγέλλει ως εθνικιστή.

Στο πλαίσιο της υλοποίησης του 4ου μέτρου, σε 5ο γύρο των συνομιλιών υπεγράφη Μνημόνιο Κατανόησης μεταξύ του Πανεπιστημίου «Απόστολος Παύλος» της Αχρίδας και του Πανεπιστημίου Πειραιώς, στο οποίο δίδασκε ο κ. Κοτζιάς. Σε ό,τι αφορά τη συνεργασία στον τομέα της υγείας, η ΠΟΕΔΗΝ υποστηρίζει ότι η υποβάθμιση των υπηρεσιών υγείας στη Φλώρινα στέλνει εκατοντάδες Έλληνες πολίτες στο νοσοκομείο του Μοναστηρίου/Μπίτολα.

Ο κ. Τσίπρας συμπεριέλαβε στα μέτρα το άνοιγμα της διασυνοριακής διάβασης των Πρεσπών, το οποίο είχε προταθεί από τον πρώτο πρέσβη της ΠΓΔΜ στην Αθήνα Λιούπτσο Άρσοφσκι, με την ευκαιρία της τριμερούς συνάντησης των πρωθυπουργών Ελλάδας,ΠΓΔΜ και Αλβανίας, Κώστα Σημίτη, Λιούμπκο Γκεοργκίεφσκι και Ιλίρ Μέτα, το 1999 στον Άγιο Γερμανό.

Μάλιστα τότε η διέλευση του κ. Γκεοργκίεφσκι από το συγκεκριμένο σημείο, αν και δεν υπήρχε συνοριακό πέρασμα, είχε προκαλέσει τη δυσφορία ελληνικών διπλωματικών παραγόντων. Αν δεν γινόταν έτσι, ο κ. Γκεοργκίεφσκι θα έπρεπε να κάνει μιάμιση ώρα με το αυτοκίνητο για να διασχίσει απόσταση πέντε λεπτών με τα πόδια, είχαν απαντήσει τα Σκόπια.

Σε κάθε περίπτωση, η διάνοιξη δείχνει να είναι μια πολύ απλή υπόθεση.

Ένταξη σε ΝΑΤΟ και Ε.Ε.

Σε ό,τι αφορά την ένταξη της ΠΓΔΜ στο ΝΑΤΟ, για την οποία η γειτονική χώρα ευελπιστεί να πάρει πρόσκληση στη σύνοδο κορυφής του Ιουνίου, ο κ. Τσίπρας είπε ότι πρέπει να βρούμε λύση στο σύνολο των ανοιχτών θεμάτων και πρέπει να συμφωνήσουμε σε μια σύνθετη ονομασία με ισχύ έναντι όλων. Είναι η τρίτη αμοιβαιότητα. Τα Σκόπια αλλάζουν το όνομα και η Ελλάδα αίρει την ένσταση για την ένταξη.

Για την ένταξη της χώρας στην Ε.Ε. δεν υπάρχει ιδιαίτερη βιασύνη. Η αίτηση υποβλήθηκε επίσημα στις 22 Μαρτίου 2004 και ενάμιση χρόνο αργότερα, στη σύνοδο κορυφής του 2005, της αναγνωρίστηκε καθεστώς υποψήφιας χώρας. Όμως οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις δεν έχουν ξεκινήσει και οι πλέον πρόσφατες εκτιμήσεις του προέδρου Γιούνκερ είναι ότι δεν πρόκειται να οριστεί ημερομηνία έναρξης πριν από το τέλος της θητείας της Επιτροπής, το 2019. Αν το θέμα του ονόματος δεν επιλυθεί για την ένταξη στο ΝΑΤΟ, θα επανέλθει τότε.

Αλυτρωτισμός

Ο μόνος τομέας στον οποίο η αμοιβαιότητα δείχνει δύσκολη είναι ο αλυτρωτισμός, καθώς η Ελλάδα τον καταλογίζει στην ΠΓΔΜ, αλλά όχι το αντίθετο. Σε κάθε περίπτωση, η αποδοκιμασία ήταν σαφής, αλλά μένει να φανεί αν οι δύο χώρες συμμερίζονται την ίδια άποψη για τον όρο.

«Πρώτα πρέπει να αντιμετωπίσουμε τον αλυτρωτισμό σε όλες του τις μορφές και μάλιστα με εγγυήσεις ότι δεν θα αφήσουμε κανένα ανοιχτό παράθυρο, ώστε να δημιουργηθούν εκ νέου παρόμοιες προκλήσεις στο μέλλον» είπε ο κ. Τσίπρας, ενώ ο κ. Ζάεφ είπε ότι οι αλλαγές στα ονόματα καταδεικνύουν «το γεγονός ότι δεν έχουμε αλυτρωτικές βλέψεις εις βάρος του γείτονά μας».

Πάντως, κανείς από τους δυο δεν ανέλαβε δεσμεύσεις για την επίλυση του εκκλησιαστικού θέματος με την αναγνώριση της αποσχισθείσας από το Σερβικό Πατριαρχείο «Ορθόδοξης Αρχιεπισκοπής της Οχρίδος».