Βαλκανικές πολιτικές ίντριγκες εις το όνομα του Θεού… - Free Sunday
Βαλκανικές πολιτικές ίντριγκες εις το όνομα του Θεού…
Ο αρχιεπίσκοπος Οχρίδας Στέφανος

Βαλκανικές πολιτικές ίντριγκες εις το όνομα του Θεού…

Νέα προβλήματα σε ένα θέμα στο οποίο η Ελλάδα δεν είχε άμεση εμπλοκή δημιούργησε η σπουδή της κυβέρνησης να χρησιμοποιήσει ως επιχείρημα εναντίον της αντιπολίτευσης στο εσωτερικό της χώρας την προσπάθεια της επίσημης Εκκλησίας των Σκοπίων να επανενταχθεί στη διεθνή κοινότητα των Ορθοδόξων Εκκλησιών.

Το πρόβλημα ανέκυψε όταν την προηγούμενη Τετάρτη το γραφείο Τύπου του πρωθυπουργού, στην ανακοίνωση με την οποία απαντούσε στη ΝΔ, ισχυρίστηκε ότι ο κ. Ζάεφ υπέβαλε αίτημα στο Οικουμενικό Πατριαρχείο ζητώντας την «απάλειψη του όρου “Μακεδονία” από την ονομασία της Εκκλησίας των βορείων γειτόνων μας».

«Το μόνο που υπάρχει μέχρι στιγμής είναι η απόφαση της Ιεράς Συνόδου του Οικουμενικού Πατριαρχείου να διενεργήσει τα δέοντα, προκειμένου να ικανοποιήσει το αίτημα του πρωθυπουργού της ΠΓΔΜ για απάλειψη του όρου “Μακεδονία” από την ονομασία της Εκκλησίας των βορείων γειτόνων μας» αναφερόταν στην ανακοίνωση του Μαξίμου.

Πρακτικά, δηλαδή, από τη διατύπωση που χρησιμοποίησε το γραφείο Τύπου του πρωθυπουργού, το συμπέρασμα ήταν ότι ο κ. Ζάεφ παρακαλούσε το Πατριαρχείο να σταματήσει η Εκκλησία της χώρας του να ονομάζεται «Μακεδονική».

Ο Ζάεφ διαψεύδει τον Τσίπρα

Η ανακοίνωση του Μαξίμου διαψεύστηκε την επομένη στα Σκόπια. «Ο πρωθυπουργός Ζάεφ έστειλε ένα αίτημα για να επιλυθεί το μακρόχρονο θέμα της Εκκλησίας. Στην αλληλογραφία που εστάλη στο Οικουμενικό Πατριαρχείο δεν ζήτησαν η λέξη “Μακεδονική” να αφαιρεθεί» δήλωσε ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Μίλε Μποσνιακόφσκι, ο οποίος χαρακτήρισε την επιστολή Ζάεφ μια συνεισφορά που «έπρεπε να γίνει, έτσι ώστε να επιλυθεί το μακροχρόνιο εκκλησιαστικό πρόβλημα».

Ο κ. Ζάεφ υπέβαλε το αίτημα για το καθεστώς αυτοκεφαλίας για τη «Μακεδονική Ορθόδοξη Εκκλησία – Αρχιεπισκοπή της Οχρίδας», διευκρίνισε ο εκπρόσωπος, ο οποίος όμως δεν δημοσιοποίησε την επιστολή Ζάεφ, ενώ παρέπεμψε για όλα τα υπόλοιπα στην Ιερά Σύνοδο της τοπικής Εκκλησίας.

Όμως η τοπική Εκκλησία, όταν ρωτήθηκε από την FS για την επιστολή, αρνήθηκε να τη δημοσιοποιήσει, λέγοντας ότι πρόκειται για έγγραφο για εσωεκκλησιαστική χρήση, ενώ διευκρίνισε ότι ο αρχιεπίσκοπος Στέφανος υπογράφει την επιστολή με τον επίσημο τίτλο του, δηλαδή «Αρχιεπίσκοπος της Μακεδονικής Ορθόδοξης Εκκλησίας – Αρχιεπισκοπής της Οχρίδος».

Τα δέοντα του Βαρθολομαίου

Σύμφωνα όμως με την ανακοίνωση του Πατριαρχείου, το οποίο επίσης δεν δημοσιοποίησε την επιστολή που παρέλαβε, η Ιερά Σύνοδός του εξέτασε το αίτημα που υπέβαλε η Εκκλησία των Σκοπίων περί «επαναφοράς της Εκκλησίας αυτής εις την κανονικότητα υπό το όνομα της Αρχιεπισκοπής Αχριδών».

«Η Αγία και Ιερά Σύνοδος, συνελθούσα σήμερον υπό την προεδρίαν της Α.Θ. Παναγιότητος, εξήτασε το αίτημα της εν σχίσματι Εκκλησίας των Σκοπίων, υποστηριζόμενον και διά γράμματος του Πρωθυπουργού της FYROM Εξοχ. κ. Ζόραν Ζάεφ, περί αναλήψεως υπό του Οικουμενικού Πατριαρχείου της πρωτοβουλίας επαναφοράς της Εκκλησίας αυτής εις την κανονικότητα υπό το όνομα της Αρχιεπισκοπής Αχριδών, και απεφάσισε να επιληφθή αυτού και διενεργήση τα δέοντα υπό τους απαραβάτους όρους των ιστορικοκανονικών αρμοδιοτήτων και προνομίων του πρωτοθρόνου Οικουμενικού Πατριαρχείου» ανέφερε η ανακοίνωση του Πατριαρχείου.

Το πρώτο λογικό συμπέρασμα είναι ότι μάλλον οι επίσημες τοποθετήσεις δεν ταυτίζονται απόλυτα και ότι η κάθε πλευρά δίνει τη δική της εκδοχή, από την οποία κάτι έχει να κρύψει, διότι τα κείμενα με βάση τα οποία γίνονται οι τοποθετήσεις παραμένουν κρυφά.

Η άγνωστη κανονικότητα

Το βασικό όμως θέμα είναι ποια είναι η κανονικότητα την οποία όλοι επικαλούνται: Στους κόλπους των Ορθοδόξων Εκκλησιών, η Αρχιεπισκοπή της Οχρίδος είναι εδώ και 51 χρόνια «εν σχίσματι», όπως αναφέρεται στην ανακοίνωση του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Μέχρι τότε ήταν στην πνευματική και διοικητική δικαιοδοσία του Σερβικού Πατριαρχείου, από το οποίο αποχώρησε χωρίς την έγκρισή του.

Από τότε βρίσκεται στο κενό. Πριν από περίπου έξι μήνες αποφάσισε να ζητήσει από το Βουλγαρικό Πατριαρχείο να της επιτρέψει να το αναγνωρίσει ως μητέρα Εκκλησία. Στο πλαίσιο αυτό, έγιναν ανταλλαγές επισκέψεων και μάλιστα το φετινό Πάσχα το Άγιο Φως στα Σκόπια πήγε με το αεροπλάνο που διέθεσε η βουλγαρική κυβέρνηση για να το μεταφέρουν από τους Αγίους Τόπους.

Η σύνδεση προκάλεσε σειρά αντιδράσεων στο εσωτερικό της Βουλγαρικής Εκκλησίας, τις οποίες κάποιοι μητροπολίτες εξέφρασαν δημόσια, ενώ λίγο αργότερα, στις 14 Μαΐου, η Ιερά Σύνοδος της Βουλγαρικής Εκκλησίας αποφάσισε κατά πλειοψηφία να απορρίψει την πρόταση να συμμετάσχει στις εκδηλώσεις για τα 1.000 χρόνια της Αρχιεπισκοπής της Οχρίδας, που έγιναν στις 27 και 28 Μαΐου.

Μάλιστα, στην απόφαση του Βουλγαρικού Πατριαρχείου «η σκέψη ότι η Βουλγαρική Εκκλησία θα μπορούσε να αναγνωρίσει τη Μακεδονική Εκκλησία από μόνη της χωρίς τον φόβο του σχίσματος στον ορθόδοξο κόσμο» χαρακτηρίζεται «ατελής, δόλια και ανάξια της αξιοπρέπειας των Ορθόδοξων Χριστιανών».

Πολύ δε περισσότερο τη στιγμή που η Σερβική Ορθόδοξη Εκκλησία έχει επίσης ανακοινώσει εορτασμούς για τα 1.000 χρόνια της Αρχιεπισκοπής της Οχρίδας «κάποια στιγμή μέσα στο έτος».

Η γιορτή που αποφάσισε η Σερβική Εκκλησία αφορά την ενταγμένη στο Σερβικό Πατριαρχείο, Κανονική Αρχιεπισκοπή της Οχρίδας, η οποία όμως δεν αναγνωρίζεται στα Σκόπια και ο επικεφαλής της, αρχιεπίσκοπος Ιωάννης, έχει διωχθεί και φυλακιστεί.

Μάλιστα, η Σερβική Εκκλησία χαιρέτισε τη νομικά δεσμευτική απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, σύμφωνα με την οποία «οι αρχές της Πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας παραβίασαν τη Διεθνή Συνθήκη για την ελευθερία της σκέψης, αρνούμενες να καταχωρίσουν την κανονική Αρχιεπισκοπή της Οχρίδος».

Με το μάτι στα συλλαλητήρια

Στο πλαίσιο αυτό πρέπει να προσεγγιστεί η απόφαση της Ιεράς Συνόδου του Οικουμενικού Πατριαρχείου να «διενεργήση τα δέοντα υπό τους απαραβάτους όρους των ιστορικοκανονικών αρμοδιοτήτων και προνομίων του πρωτοθρόνου Οικουμενικού Πατριαρχείου».

Η εκκλησιαστική πραγματικότητα στα Βαλκάνια υπερβαίνει κατά πολύ την πρόχειρη επιφανειακή ανάγνωση του Μαξίμου, το οποίο αδυνατεί να κατανοήσει το πλαίσιο στο οποίο ο οικουμενικός πατριάρχης αποφάσισε να «διενεργήση τα δέοντα».

Η οχύρωση του κ. Βαρθολομαίου είναι η διαβεβαίωση προς όλα τα εμπλεκόμενα μέρη ότι δεν μπορεί να υπάρξει λύση καθ’ υπέρβασιν των κανόνων. Όπως σχολίαζε γνώστης των εκκλησιαστικών θεμάτων, η επίτευξη μιας λύσης που να ικανοποιεί όλα τα μέρη μπορεί να είναι εφικτή μόνο με την αξιοποίηση της εμπειρίας της διπλωματικής ιστορίας του Πατριαρχείου, το οποίο, εκτός απ’ όλα τα υπόλοιπα, πρέπει να πάρει υπόψη του και τις αντιρρήσεις της Ελληνικής Εκκλησίας.

Υπενθυμίζεται ότι κατά την πρώτη συνάντηση που είχε ο πρωθυπουργός με τον αρχιεπίσκοπο Ιερώνυμο, πριν από τα συλλαλητήρια του Ιανουαρίου, τον είχε διαβεβαιώσει ότι λαμβάνει πολύ σοβαρά υπόψη του τις αντιρρήσεις της Ελληνικής Εκκλησίας σε ό,τι αφορά το ζήτημα του ονόματος της Εκκλησίας της γειτονικής χώρας.

Τότε η διαβεβαίωση εντασσόταν στην προσπάθεια να αποτραπεί η συμμετοχή της Εκκλησίας στα συλλαλητήρια, αλλά, παρά τη διαφαινόμενη αρχικά επιτυχία, τελικά η συμμετοχή δεν απετράπη. Τώρα η προσπάθεια επαναλαμβάνεται πριν από τα επόμενα συλλαλητήρια.